Hoe Jacques Delens van de circulaire economie een business model maakte

“Het bedrijf was reeds verschillende jaren bekommerd om de milieu-impact van zijn activiteiten. Maar we wilden verder gaan dan ons bouwafval alleen maar recycleren. Vandaar dat we dieper gingen nadenken over het principe van de circulaire economie en een manier om dat concept in onze bouwprojecten in te passen. Toen het GPCE in 2016 in het Brusselse Gewest werd gelanceerd met een eerste be.circular projectoproep, hebben we dan ook niet geaarzeld om daarop in te gaan”, vertelt Arnaud Dawans, hoofd Research & Development bij Jacques Delens.

Het eerste project dat door Jacques Delens werd voorgesteld, betreft de bouw van de ‘duurzame’ wijk Tivoli, die 397 woningen omvat, twee kinderdagverblijven, 770 m² handelsruimte en de aanleg van parken en tuinen op het terrein van het vroegere Belgacomgebouw in Molenbeek.

Sociale werkplaats Ferme Nos Pilifs recupereert bouwmaterialen op de werven van Jacques Delens om er bouwelementen van te maken. (© Jacques Delens/Ferme Nos Pilifs)

“Het ging er daarbij om het bouwafval zo goed mogelijk te sorteren. Dit was een eerste benadering, maar het heeft wel tot interne reflectie en interessante contacten met lokale spelers in de circulaire economie geleid. Het heeft ons in staat gesteld om ambitieuzere doelen na te streven bij volgende projectoproepen.”

Verschuiving in het denken

In 2017 komt het project dat door het Brusselse bedrijf wordt ingediend opnieuw als be.circular-winnaar uit de bus. Het betreft de Loodtoren, een oude verlaten gieterij die moet worden gerenoveerd tot een polyvalente zaal. “Ditmaal zijn we veel verder gegaan en hebben we voorgesteld om een grote hoeveelheid materialen ter plaatse te recupereren en te hergebruiken.”

Zo werd bijna 60 m³ baksteen afgebroken en gereinigd, met het oog op het hergebruik ervan bij het dichten van gaten en plaatselijke herstellingen, en dat voor een prijs die vrijwel identiek was aan die van nieuwe bakstenen. Oude houten balken werden overigens tot meubelen verwerkt, van baddings werden grote houten deuren gemaakt en ook van de grote hoeveelheid blauwsteen die tijdens de werken werd ontdekt, werd meubilair vervaardigd.

Met de sociale werkplaats l’Ouvroir heeft Jacques Delens een project opgezet om werfdoeken tot herbruikbare boodschappentassen om te vormen… in de kleuren van de onderneming. (© Jacques Delens / L’Ouvroir)

“Dit project betekende een ommekeer in onze benadering van de circulaire economie. Die bleef niet beperkt tot de recuperatie en het hergebruik van materialen die a priori bestemd waren voor recycling, maar heeft ook geleid tot een nieuwe definiëring van onze interne processen. De bouwploegen werden gesensibiliseerd en opgeleid om hun werk anders aan te pakken, door vanaf het begin heel omzichtig om te springen met de afbraakmaterialen, met de bedoeling ze te hergebruiken”, onderstreept Arnaud Dawans.

Aanbod en vraag

Het Brederode II-project dat in 2018 werd ingediend, wordt eveneens tot be.circular-winnaar uitgeroepen. Het betreft de renovatie van een gebouw in de bovenstad en de sloop/reconstructie van de twee bovenste verdiepingen. Het gebouw was korte tijd daarvoor al gerenoveerd en de bouwploegen troffen er een grote hoeveelheid materialen in goede staat aan: 4.000 m² houten vloerbedekking in stapels en eenzelfde hoeveelheid metalen valse plafonds; 4.000 m² minerale wolisolatie; 4.000 m² tapijttegels; sanitaire toestellen, T5 plafondverlichtingsarmatuur, glazen wanden enz. Bij dit project was het niet zozeer de bedoeling om de materialen herbruikbaar te maken aangezien ze dat al waren, maar wel om overnamekanalen te zoeken.

“We hebben dus contact opgenomen met Rotor - een bedrijf dat gespecialiseerd is in de recuperatie van bouwelementen - dat de materialen met hoge meerwaarde heeft opgekocht. Maar voor de andere producten bleek dat er niet meteen overnamekanalen voorhanden waren. Voor de valse plafonds bevond het dichtstbijzijnde bedrijf zich bijvoorbeeld in Parijs, wat niet echt rendabel is.”

Een andere vaststelling was dat opdrachtgevers en voorschrijvers nog te zelden hergebruikmaterialen opnemen in hun bestekken. Het aanbod bestaat nochtans en het blijft groeien. Maar aangezien de vraag niet volgt, durven de ondernemingen gespecialiseerd in recuperatie en doorverkoop van bouwmaterialen niet te investeren in een uitbreiding van hun opslagruimte”, klaagt Arnaud Dawans. Dit is gewoon een kwestie van tijd en bewustwording bij alle bouwactoren.

Lonende ervaring

Bij Jacques Delens is men er in elk geval van overtuigd dat de toekomst van de sector in de circulariteit ligt. “Op basis van onze ervaring van de voorbije drie jaar hebben we met financiële steun van be.circular kunnen nagaan wat al dan niet rendabel was. In 2018 hebben we dan beslist om die circulaire aanpak te veralgemenen, zelfs buiten de projectoproepen, via de opmaak van een pre-sloop inventaris en de identificatie van overnamekanalen.”

Er werden eveneens partnerships aangegaan met verschillende ondernemingen die gespecialiseerd zijn in het hergebruik van bouwmaterialen, zoals Batiterre (een proefproject van sociale en solidaire economie dat lokale jobs wil creëren en personen met een inschakelingscontract wil begeleiden dankzij de recuperatie van bouwmaterialen), L’Ouvroir (een sociale werkplaats waarmee Jacques Delens een project heeft opgezet om werfdoeken om te toveren tot herbruikbare boodschappentassen) of Ferme Nos Pilifs (een andere sociale werkplaats die de bouwmaterialen op de werven van Jacques Delens recupereert om er meubelelementen van te maken).

De onderneming wil zich nu duidelijk onderscheiden door haar milieubeleid op circulariteit af te stemmen. Een benadering die binnen het bedrijf zichtbaar aanslaat. “De commentaren van het management zijn erg positief. We hebben er natuurlijk personeel moeten voor inzetten en we zijn stapsgewijs tewerk gegaan, maar de directie heeft goed begrepen dat we onze zienswijze moesten veranderen en dat het beter was daar zo vroeg mogelijk mee te beginnen.”

Volgend doel: Jacques Delens wil binnen 3 jaar bijna zero waste werven realiseren.