Preventie-opdracht arbeidsongevallen bij ondernemingen faalt
Om het aantal arbeidsongevallen te doen dalen, wilde de regering de werkgevers meer financieel verantwoordelijk stellen voor preventie. Fedris, het Federaal Agentschap voor Beroepsrisico’s, kreeg daarvoor in 2009 twee bijkomende preventie-opdrachten: het opzetten van een stelsel van premiedifferentiatie en van het zogenaamde stelsel van ondernemingen met een verzwaard risico.
Het Rekenhof stelt nu vast dat de eerste opdracht nooit is gerealiseerd en de mogelijke impact van het stelsel van het verzwaard risico zeer beperkt blijft. De bestaansreden van dat stelsel komt daardoor op de helling te staan.
Sinds de opstart van de beide maatregelen is het aantal arbeidsongevallen weliswaar verder gedaald, maar de maatregelen hebben daar slechts beperkt toe bijgedragen. Bovendien stagneren de cijfers sinds 2014.
De eerste opdracht, premiedifferentiatie op basis van een bonus-malussysteem, werd niet uitgevoerd, onder meer omdat het uitvoeringsbesluit vernietigd werd. Het Rekenhof beveelt de bevoegde ministers Pierre-Yves Dermagne (Economie en Werk) en Frank Vandenbroucke (Sociale Zaken en Volksgezondheid) aan om te beslissen of de wettelijke bepaling van premiedifferentiatie gehandhaafd blijft, ofwel een alternatief systeem te overwegen.
De tweede opdracht, het stelsel van ondernemingen met een verzwaard risico, houdt in dat bedrijven met een hoger risico op arbeidsongevallen een extra preventiebijdrage betalen. Deze opdracht is beperkt ingevuld doordat slechts 200 ondernemingen werden geselecteerd. Dat is minder dan 0,1% van het totale aantal bedrijven met tewerkstelling in België.
Sinds 2015 slaagt Fedris er zelfs niet meer in dat aantal te selecteren. Bovendien zorgen de selectiecriteria ervoor dat Fedris vooral kleine ondernemingen selecteert, terwijl daar minder dan een vijfde van de arbeidsongevallen gebeuren. Belangrijke risicosectoren zoals de uitzendsector of de havenarbeid vallen buiten het stelsel, hoewel er zich daar veel meer zware arbeidsongevallen voordoen.
De verzekeraars waren de voorbije jaren ook niet in staat om de preventiebijdrage voldoende te innen. Voor de periode 2015 tot 2019 betaalde gemiddeld slechts 62,2% van de ondernemingen de contributie. Wanneer bedrijven niet betalen, leidt het stelsel van het verzwaard risico niet tot meer preventie. Bovendien is de inningsgraad lager bij hoogrisicosectoren.
De nationale strategie Welzijn op het werk 2016-2020 moest ervoor zorgen dat de federale overheidsdienst WASO (Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg) en Fedris samen de toepassing van de regelgeving ter voorkoming van ernstige arbeidsongevallen zouden verbeteren.
Het samenwerkingsprotocol tussen Fedris en de fod WASO uit 2020 waarborgt onvoldoende onderlinge afstemming, omdat bijvoorbeeld informatie over preventiemaatregelen naar aanleiding van ernstige arbeidsongevallen niet gedigitaliseerd is bij de fod WASO. Die informatie kan momenteel evenmin rechtstreeks worden gekoppeld met de informatie uit de arbeidsongevallendatabank van Fedris.
Het Rekenhof beveelt de bevoegde ministers en administraties aan om te evalueren of het stelsel van het verzwaard risico effectief leidt tot een daling van het aantal arbeidsongevallen en het stelsel zo nodig te heroverwegen. In afwachting daarvan kan het beheer van dit stelsel worden verbeterd. Zo is het aangewezen arbeidsongevallen in de uitzendsector en bij havenarbeid ook in aanmerking te nemen bij de selectie, en zouden arbeidsongevallen met gedetacheerden minstens gemonitord kunnen worden.