Grondverzet - een aantal do’s en don’ts voor de aannemer
Bij graafwerken komen bodemmaterialen vrij. De vraag is dan wat er moet gebeuren wanneer je deze materie naar een andere plaats wil brengen of elders gebruiken. Het spreekt vanzelf dat je als aannemer moet voldoen aan diverse voorwaarden om te voorkomen dat verontreinigde grond opnieuw wordt gebruikt en ontvangers of gebruikers te beschermen tegen de aanvoer van een verontreinigde bodem.
Als aannemer moet je vooral weten wanneer een bodemonderzoek nodig is. De algemene regel daarbij is dat er een verschil wordt gemaakt tussen de gebruikte volumes. Gaat het om maximaal 250 m³ bodemmaterialen, dan is een bodemonderzoek (behoudens een aantal uitzonderingsgevallen) niet vereist. Bedraagt het grondverzet meer dan 250 m³, dan moet je er rekening mee houden dat een bodemonderzoek bijna altijd verplicht is. In dit geval kijk je naar de opdrachtgever, die voorafgaandelijk een technisch verslag laat opmaken en dit conform laat verklaren door een erkende bodembeheerorganisatie. Is de opmaak van een technisch verslag niet verplicht, dan volstaat de verklaring daarvan door de opdrachtgever. Goed om weten hierbij is dat Vlarebo een volledig uitgewerkte traceerbaarheidsprocedure voorziet.
Grondverzettoelatingen
Wat zeker niet mag worden vergeten, is dat je als uitvoerder voor elke verplaatsing van de bodemmaterialen voorafgaandelijk de nodige grondverzettoelatingen moet aanvragen of meldingen moet doen bij een erkende bodembeheerorganisatie. Dit is van toepassing voor alle gebruik van bodemmaterialen waarvoor de opmaak van een technisch verslag is verplicht (ook voor hergebruik op de werf) en voor alle transport van bodemmaterialen, ongeacht of de opmaak van een technisch verslag is verplicht (met uitzondering van transport met voertuigen of voertuigcombinaties met een maximaal toegelaten massa van minder dan 3,5 ton). Daarnaast is er nog een ontvangstverklaring nodig die de geleverde volumes bevestigt. Een kopie van de bodembeheerrapporten moet ten laatste na de uitvoering van de werken worden overgemaakt aan de bouwheer en de eindgebruiker, die het correcte gebruik en de traceerbaarheid van de bodemmaterialen attesteren.
Wanneer je als aannemer een bodem uitgraaft en afvoert, moet je de traceerbaarheids- procedure van een bodembeheerorganisatie volgen.
Wanneer je als aannemer een bodem uitgraaft en afvoert, moet je de traceerbaarheidsprocedure van een bodembeheerorganisatie volgen. Dit is een procedure die ervoor zorgt dat de gebruikte bodemmaterialen aan de wettelijke eisen voldoen. De erkende bodembeheerorganisaties regelen het administratieve luik. Meer informatie over de praktische regeling vind je op www.grondbank.be en www.grondwijzer.be. De traceerbaarheidsprocedure legt de verplichtingen en verantwoordelijkheden vast van verschillende partijen (bouwheer, aannemer, vervoerder, gebruiker). Nadat de werken zijn uitgevoerd en als het bodemmateriaal correct is gebruikt, krijgt de eindgebruiker een bodembeheerrapport. Dit attesteert de correcte levering van de bodemmaterialen op de plaats van gebruik.
Klei en leem als basis voor de aanmaak van ‘bakstenen’
Het kan gebeuren dat grondwerken dringend moeten worden uitgevoerd en dat er geen tijd is om voor de uitvoering van de werken een technisch verslag te laten opmaken. In dat geval is het goed om weten dat het bodemmateriaal tijdelijk op het eigen terrein mag worden opgeslagen of dat het direct naar een tijdelijke opslagplaats mag worden afgevoerd. In dat laatste geval neemt de uitbater van de tijdelijke opslagplaats de verplichting van de opmaak van het technisch verslag over en zorgt hij/zij voor de verdere opvolging van de grondverzetsregeling. Niet enkel erkende bodembeheerorganisaties, maar ook erkende tussentijdse opslagplaatsen, erkende centra voor grondreiniging en erkende inrichtingen voor de behandeling van bagger- en ruimingsspecie kunnen bodembeheerrapporten afleveren. De laatstgenoemden leveren wel enkel een bodembeheerrapport af voor de bodemmaterialen die ze zelf verhandelen.
De kant en klare basispleister De Brusseleir van BC Materials
Bodemmaterialen worden niet alleen als bodem gebruikt, maar ook als grondstof in bouwwerken of in producten. In dat geval is sprake van bouwkundig bodemgebruik of gebruik van bodem in een vormvast product. Voorbeelden zijn het gebruik van zandige bodem als funderingszand of als grondstof voor de aanmaak van beton. Klei en leem worden dan weer gebruikt voor de aanmaak van bakstenen.
Om een idee te krijgen hoe dit in de praktijk kan worden aangepakt, kloppen we aan bij het Brusselse BC Materials. Dit kondigde eind maart aan dat het begonnen is met de uitwerking van een gloednieuw project, in samenwerking met aannemer Democo Brussel: Stadsatelier de Ville. Dit wordt een nieuwe circulaire hub in de Haven van Brussel waar hergebruik, innovatie en partnerships kunnen gedijen, met al deze materialen. BC materials is een coöperatieve, opgericht in oktober 2018, die leembouwmaterialen opschaalt als één van de belangrijkste oplossingen om de wijdverspreide vervuiling en verspilling in de bouw tegen te gaan. Daarvoor maakt het gebruik van grond die op Brusselse werven wordt opgegraven (in 2022 ging het over niet minder dan 500 ton). Hiervan maakt de coöperatieve vooral bouwmaterialen die volledig herbruikbaar en quasi CO2-neutraal zijn. “Voor een goed begrip: wij gebruiken enkel grond die geen sporen van asbest, pcb’s... bevatten. Daarbij volgen we in het Brusselse de richtlijnen van Leefmilieu Brussel, en in Vlaanderen de Vlarema-regels OVAM rond hergebruik”, legt business developer Anton Maertens uit. “Onze leempleisters zijn gegarandeerd VOS-vrij en gemaakt van primaire, onverstoorde, ongepollueerde grondstoffen. Elke grondstof die we gebruiken, wordt door een onafhankelijk bureau conform verklaard volgens de ‘normes d'assainissement, normes d'intervention’ (Brussels Gewest) en de Vlarema- en Vlarebo-wetgeving. Daarenboven voeren we zelf ook selectieve tests en steekproeven uit op de aangeleverde grond.” Stadsatelier de Ville komt er volgens een mission statement om de eigen houding van samenwerking - met leveranciers van grondstoffen, aannemers, onderzoekers,... - op een meer structurele en ruimtelijke manier te implementeren. Het is een antwoord op het probleem met de overgang naar een circulaire en (zeer) koolstofarme economie, die snel moet gaan én waarbij veel partners zijn betrokken. “De oplossingen die we voor heel wat economische en ecologische problemen nodig hebben, zijn zo groot dat ze niet door een enkel bedrijf of zelfs een regering kunnen worden uitgevoerd”, stelt Maertens. Oprichters Nicolas Coeckelberghs en Ken De Cooman voegen daaraan toe: "De toekomst van bouwen en renoveren ligt volgens ons bij een elegante, goed gekozen en coherente mix van biobased materialen, geobased (ongebakken) materialen en tweedehands ('harde') materialen. Dit maken we nu samen met een aantal partners op een heel reële manier waar. Stadsatelier de Ville moet een nieuwe circulaire hub in de Haven van Brussel worden waar hergebruik, innovatie en partnerships met al deze materialen kunnen gedijen. Onze concessie is 5.500 m² groot, naast Tour & Taxis. We willen niet razendsnel te werk gaan, maar stippelden toch een pad uit om deze hub tegen eind 2025 opgeleverd te zien. Ze zal tegelijkertijd enorme hoeveelheden 'afval' (productie) hergebruiken en verdelen onder aannemers en (zelf)bouwers, innoveren met nieuwe materialen/ toepassingen en iedereen opleiden die met deze circulaire bouwmaterialen wil werken.”