Maatregelen om het kwartsstofrisico te beperken
Sinds 31 januari 2020 geldt er een strengere reglementering voor inadembaar kristallijn silica, beter bekend als kwartsstof. Naast het feit dat deze stof als kankerverwekkend opgenomen is in de Codex over het welzijn op het werk, geldt er tegenwoordig een grenswaarde voor beroepsmatige blootstelling (GBB) van 0,10 tot 0,05 mg/m3 naar gelang van het silicatype. De FOD Werkgelegenheid voert zowel in de werkplaats als op de werf controles uit om na te gaan of de nodige beschermingsmaatregelen genomen werden.
Naast natuursteenhouwers en -plaatsers – die rechtstreeks blootgesteld worden aan kwartsstof – belangt de verstrenging van de reglementering ook andere bouwprofessionals aan. Het blijkt namelijk dat silica in heel wat materialen aanwezig is (beton, bakstenen, keramische tegels ...) en vrijkomt door activiteiten zoals slijpen, boren of polijsten. Deze problematiek komt uitgebreid aan bod in verschillende informatiefiches die gratis ter beschikking staan op de website van Constructiv.
Het eerste wat men moet doen, is een analyse maken van de risico’s voor de werknemers. Vervolgens moeten de preventie- en beschermingsmaatregelen bepaald worden om deze risico’s te beheersen.
RISICOANALYSE
Om na te gaan of de GBB-waarde niet overschreden wordt, moet de werkgever nagaan hoeveel en hoe lang de werknemers aan kwartsstof blootgesteld worden. Bij een controle moet hij de controleurs de verslagen en de nodige elementen voor de uitvoering van de risicoanalyse ter beschikking stellen.
Concreet moeten alle werkposten waar kwartsstof kan ontstaan, geïdentificeerd worden. In een marmerwerkplaats zijn dat er veel, aangezien het alle werkposten betreft waar silicaatrijke stenen zoals graniet (ongeveer 30 % kwarts) en composietstenen met een kwartsgehalte van 70 tot 95 % verzaagd, gefreesd, geslepen, gepolijst of gezandstraald worden. Ook bij het schoonmaken van de werkplek of de werf kan er veel stof verspreid worden.
De hier afgebeelde tabel geeft een overzicht van mogelijke overschrijdingen van de drempelwaarden per activiteit.
PREVENTIE- EN BESCHERMINGSMAATREGELEN
De werkgever moet de volgende preventie- en beschermingsmaatregelen treffen:
- het blootstellingsrisico zo veel mogelijk beperken
- technische en organisatorische beschermingsmaatregelen nemen
- in collectieve beschermingsmiddelen voorzien. Op de werf of wanneer de blootstelling zeer hoog is, moet hij ook zorgen voor persoonlijke beschermingsmiddelen
- de werknemers informeren door een aangepaste opleiding.
Praktisch gezien kan het risico op blootstelling aan kwartsstof beperkt worden door:
- waar mogelijk werkmethoden toe te passen die minder stof veroorzaken. Zo kan men gebruikmaken van een slijpmachine of haakse slijper met watertoevoer of een stofafzuigingsfunctie (NBN EN 60335-2-69). Deze machines kunnen ook uitgerust worden met een HEPA-of MEPA-filter die beantwoordt aan de norm NBN EN 1822-1, of met een beschermingsslab. Het materiaal moet regelmatig onderhouden worden
- de verontreinigde zone te isoleren van de rest van de werkplaats, om het aantal blootgestelde werknemers te verminderen. Door de aanwezigheid van looprails, mobiele tafels of zwenkarmen is het doorgaans echter moeilijk om een afgedichte ruimte te creëren
- de lucht te bevochtigen om het stof te doen neerslaan
- te zorgen voor een goede ventilatie op de werkplek, vooral in de niet-verontreinigde zone
- de toegang tot de verontreinigde zones voor te behouden voor bevoegd personeel (bv. met behulp van pictogrammen)
- de werkplekken en machines regelmatig te reinigen
- de verontreinigde zone te stofzuigen in plaats van te vegen.
Persoonlijke beschermingsmiddelen die niet continu gedragen hoeven te worden, zijn onder meer een wegwerpstofmasker met FFP3-filter, een halfgelaatsmasker met P3-filter en, voor activiteiten met een hoge blootstelling, wegwerppakken. De werkgever is verplicht om deze ter beschikking te stellen van de werknemers. Het dragen van de juiste uitrusting en het slijpen onder watertoevoer zijn de beste maatregelen voor werven.
De werknemer moet niet alleen een geschikte opleiding krijgen over de kwartsstofproblematiek en de hiermee gepaard gaande gezondheidsrisico’s. Ook moet nagegaan worden of de instructies voor het dragen van het masker en het gebruik van de stofzuigers en andere uitrustingen aanwezig en duidelijk zijn.
Ten slotte moet de werkgever gedurende 40 jaar een register bijhouden van de personen die in contact komen met kwartsstof.
Bron: het artikel ‘Blootstelling aan kwartsstof: verminder de risico’s in marmerwerkplaatsen en op de werf!’ van dr. wet. geol. D. Nicaise, hoofd van het laboratorium ‘Mineralogie en microstructuur’ van Buildwise, en preventieadviseur C. Callandt, projectleider ‘Certificatie en examinering’ bij Constructiv, in het Buildwise Magazine van mei-juni 2023. Enkel het originele artikel, te vinden op www.buildwise.be, geldt als referentie.