Bijgaardehof wordt met 57 woningen grootste cohousingproject van het land

Vlakbij het station Gent-Dampoort bevindt zich de oude Malmarfabriek, een voormalig metaalverwerkend bedrijf. Sedert de jaren 1870 was hier industrie gevestigd was. Sinds Malmar in 1997 verhuisde naar de Gentse Kanaalzone wacht de site op een nieuwe bestemming.

De voorbije jaren kreeg de oude Malmarsite onder impuls van zowel sogent als de stad al een serieuze heropleving. Met het Bijgaardepark kreeg de buurt er een gevarieerd en avontuurlijk park bij. Bewoners konden hun tuin uitbreiden, er kwam een nieuwe woonkavel en het voormalige stationsgebouw langs de Forelstraat werd omgetoverd in een kinderdagverblijf. De herbestemming van het fabrieksgebouw wordt het sluitstuk van de transformatie van de site.

Wonen en groen

De oude Malmarfabriek ligt ingesloten op een ietwat grillig perceel, waardoor het zich minder leent voor een klassieke verkaveling met privétuinen. Het is wel geschikt voor compacte woonvolumes rond een gedeelde tuin. Na eerdere geslaagde cohousingprojecten bleef sogent vragen krijgen naar geschikte locaties voor gemeenschappelijk wonen. Dit alles gaf de doorslag om voor deze site volledig in te zetten op een gemeenschappelijke woonvorm, gecombineerd met een functie gericht op de buurt.

Het noordelijke deel van de oude fabriek wordt omgebouwd tot een collectief woonproject: het Bijgaardehof. De totale oppervlakte van de fabriek die gereserveerd wordt voor wonen bedraagt 5.000 m². Het deel van het gebouw dat aansluit op het Bijgaardepark maakt plaats voor een uitbreiding van het park.

“Dit is een ambitieus duurzaam woonproject, vlot bereikbaar met de fiets en het openbaar vervoer. Het is een mooi voorbeeld van een nieuwe gemeenschappelijke woonvorm waaraan samen wordt gewerkt door de toekomstige bewoners. Het Bijgaardehof wordt een nieuwe thuis voor zowat 140 mensen in de groene omgeving van het Bijgaardepark, dat met 2.000 m² wordt uitgebreid”, glundert schepen van Stadsontwikkeling, Ruimtelijke Planning en Wonen Sven Taeldeman.

Kandidaten

Sogent lanceerde twee jaar geleden een zoektocht naar geïnteresseerde bewoners en organisaties die graag aan het project willen meewerken. Meer dan 70 gezinnen of personen en enkele buurtfuncties stelden zich kandidaat voor een plekje op de site. Het Gentse stadsontwikkelingsbedrijf selecteerde de kandidaten op basis van hun visie voor de site en de meerwaarde voor de buurt. Cohousinggroep De Spore, cohousing Wijgaard, woongroep Biotope en het wijkgezondheidscentrum Kappellenberg hadden het beste voorstel.

“We waren met een paar mensen op zoek naar een site voor cohousing in het Gentse. Toen we vernamen dat sogent aan het Bijgaardepark een cohousingproject wou opzetten, zagen we dat als een unieke kans, vooral vanwege de locatie vlakbij het station Gent-Dampoort en het feit dat we zo ook mee de stad van morgen kunnen vormgeven”, vertelt Katrien Van Langenhove, toekomstige bewoner van cohousing Bijgaardehof.

Intensief samenwerken

Voor de aanpak van dit project koos sogent resoluut voor een participatief traject. De geselecteerde kandidaten werkten onder begeleiding van het stads-ontwikkelingsbedrijf en een externe coördinator - Trizone in samenwerking met Space-Lab - het masterplan voor de site ruimtelijk uit. Er werden meer dan vijftig vergaderingen georganiseerd waarin de groepen mee beslisten over gedeelde ruimten, gezamenlijk parkeren, het te halen energieniveau, enz.

Ontwerpteam

Voor de opmaak van dit masterplan stelde sogent vorig jaar het ontwerpteam Bogdan & Van Broeck aan. Dit is het architectenbureau van Oana Bodgan en Leo Van Broeck, de huidige Vlaamse Bouwmeester. Het team integreerde het industriële verleden van de site met de kenmerkende bakstenen muren en typerende sheddaken in een hedendaags, ingetogen en architecturaal verantwoord geheel.

Dit creëert een uniek en sfeervol karakter, passend bij de historiek van de plek. In sterke dialoog tussen de ontwerppartners Bogdan & Van Broeck, Land, Ney en VK, de toekomstige bewoners en alle betrokken partijen wordt er voor gezorgd dat de site optimaal verbonden wordt met de omgeving.

“Het Bijgaardeproject toont aan hoe een stad vanuit haar sturende rol als projectregisseur kan zorgen voor de synergie tussen brownfieldontwikkeling en de creatie van stadsnatuur gecombineerd met kwalitatieve verdichting en maatschappelijke meerwaarde. Collectief opdrachtgeverschap is een geschikt instrument voor het verdichten en ontsnipperen van Vlaanderen. Het participatietraject van het Bijgaardeproject toont aan dat het cruciaal is om zo vroeg mogelijk in het voortraject alle belanghebbenden maximaal te informeren en inzicht te geven in alle aspecten van het project”, geeft Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck mee.

Energieconcept

Een speciale werkgroep ‘duurzaamheid’ werd opgericht en bestelde een studie om uit te zoeken hoe ook de energieopwekking collectief kon gebeuren. De energiestudie heeft onder meer een serie varianten bestudeerd van warmtepompen in combinatie met collectieve grondboringen. Het is de eerste keer dat de stad Gent samen met het ontwerpteam, de bewoners en gebruikers van bij de start van het project een energieconcept uitwerkt.

Koopoptie

Het werk eindigt uiteraard niet bij het masterplan. De woongroepen ondertekenen eerstdaags de koopoptie op de gronden van sogent. Daarna gaat elke groep aan de slag met het ontwerpteam om hun eigen gebouw voort vorm te geven. De gedeelde ruimtes en de gemeenschappelijke tuin worden ook samen ontworpen. De groepen hopen eind dit jaar samen een bouwvergunning in te dienen en volgend jaar te starten met de werken. Als alles volgens schema verloopt, kunnen de 57 gezinnen en het wijkgezondheidscentrum in 2020 hun intrek nemen in Bijgaardehof.