Fraai gerestaureerde art-nouveaugevel in Antwerpse Stierstraat
Zopas zijn de laatste steigers weggehaald aan de Stierstraat 8 en 16 in Antwerpen en verschenen twee fraai gerestaureerde art-nouveaugevels in het straatbeeld. Vooral de reliëftegels met de afbeelding van een bruingetinte salamander springen in het oog. Deze vervangen de poreus geworden tegels uit 1890, een ingreep die gebeurde met instemming van Monumentenzorg.
MaatWerkTegels uit Utrecht heeft voor deze bijzondere gevelrestauratie ruim 750 nieuwe reliëftegels en 750 vlakke tegels gebakken. Het was een forse en arbeidsintensieve uitdaging om de oorspronkelijke kleuren zo dicht mogelijk te benaderen en alle vorstbestendige tegels handmatig te reproduceren, te glazuren en te bakken op 1.200 graden.
Het project werd zowat 3,5 jaar geleden in gang gezet toen bewoners te maken kregen met een steeds verder afbladderende gevel. De tegels waren eigenlijk in 1890 al niet geschikt voor buitengebruik: de scherf was poreus en door watertoetreding en vorst verpulverden ze als het ware. In het verleden werden kapotte exemplaren al eens zonder succes vervangen door gipsen afgietsels. De twee woningen in de Stierstraat naar een ontwerp van architect Ernest Stordiau zijn beschermd als monumenten, waardoor de tegels niet zomaar verwijderd mochten worden.
Na een zoektocht kwam het bedrijf MaatWerkTegels uit Utrecht in beeld. Het bedrijf maakte een aantal kleurpoeven waarna de bewoners van Monumentenzorg toestemming kregen om de geveltegels volledig te vernieuwen op voorwaarde dat de tegels vorstbestendig zijn en dezelfde kleurnuance hebben als de tegels op de 130 jaar oude gevel. Het Nederlandse tegelbedrijf begon vervolgens met het verfijnen van de glazuurkleuren. Dat gebeurde met een transparant glazuur gemengd met in verschillende verhoudingen kleurende metaaloxides voor eenzelfde gemêleerd patroon als de originele tegels.
Uit de tientallen proeven maakten de bewoners van beide woningen hun keuze. MaatWerkTegels liet de originele tegel door een gespecialiseerde keramische modelleur afgieten en de oneffenheden bijwerken. Omdat plastische klei bij het drogen en bakken met ruim 8% krimpt, werd de originele tegel vergroot om deze bakkrimp op te vangen. Vanuit een moedervorm werden twintig gipsen mallen gemaakt. Hierin werd een chamotteklei met de hand ingedrukt zodat alle details intact bleven.
De tegels zijn eerst gebakken op 1.000 graden. Na handmatig glazuren met zes tinten goudbruin en bakken op 1.200 graden zijn ze gegarandeerd voor eeuwig vorstbestendig. Om de kleurverschillen over de gevel te spreiden werden de tegels gemixt op een testwand bij MaatWerkTegels en op de achterzijde van een markering voorzien.
“De vermaarde Antwerpse restauratieaannemer Ghielens heeft de oude tegels verwijderd en de nieuwe tegels geplaatst. De andere delen van de gevel werden waar nodig gerepareerd en schoongemaakt. Het resultaat is bijzonder fraai geworden; vooral wanneer de zon op de gevel schijnt, lichten de tegels goudkleurig op. We zijn trots dat we met onze bijdrage een stukje historisch erfgoed hebben gered. In België bestaan nog vele oude panden met keramische gevelbekleding zoals tegeltableaus. Met onze uitgebreide keramische kennis en kunde is de restauratie van tegeltableaus die verloren dreigen te gaan in goede handen”, besluit Solke Pasveer, eigenaar van MaatWerkTegels.