Grootste cohousingproject van het land verrijst in Gent
59 gezinnen en een wijkgezondheidscentrum hebben een bouwaanvraag ingediend voor de herbestemming van de oude Malmarfabriek in Gent, vlakbij het station Dampoort. Meteen het grootste cohousingproject van het land. Een mix van generaties bouwt er binnenkort eigen woningen met een hint naar het historische verleden van de site. Met de steun van de stad Gent wordt het zelfs een duurzaam voorbeeldproject.
En Route
“Met het Bijgaardepark kreeg de buurt er een gevarieerd en avontuurlijk park bij. Buurtbewoners konden hun tuin uitbreiden, er kwam een nieuwe woonkavel en het voormalige stationsgebouw langs de Forelstraat werd omgetoverd in kinderdagverblijf. De herbestemming van het oude fabrieksgebouw wordt nu het sluitstuk van de transformatie van de site. Het project maakt deel uit van het stadsvernieuwingsproject ‘En Route’, waarmee de stad van de wijken Dampoort en Sint-Amandsberg buurten wil maken waar het ook in de toekomst goed wonen is”, vertelt Sven Taeldeman, schepen van Stadsontwikkeling, Ruimtelijke Planning en Wonen en voorzitter van sogent.
Sogent lanceerde in 2015 een oproep naar kandidaat-bewoners. Al snel vormden zich drie cohousinggroepen: De Spore, Wijgaard en BioTope. Ook het wijkgezondheidscentrum Kappellenberg wilde zijn schouders onder het project zetten. Sindsdien werkten de groepen intensief samen om met sogent en het ontwerpteam Bogdan & Van Broeck, Ney & Partners, Land landschapsarchitecten en VK Engineering een bouwaanvraag uit te werken.
Bakstenen gevel
Het ontwerp van de nieuwe woonontwikkeling vertrekt vanuit het behoud van het industrieel-historische karakter van de voormalige fabriek. De bakstenen gevel blijft behouden als herinnering aan het industriële verleden. Binnen wordt een unieke woon- en werkplek gecreëerd rond een centrale binnentuin die ook enkele bestaande vakwerken en sheddaken incorporeert.
Rond de centrale binnentuin komen drie nieuwe gebouwen. In het westelijke gedeelte komen de 25 gezinnen van cohousinggroep Wijgaard, bovenop de gezamenlijke parking en het wijkgezondheidscentrum Kapellenberg. Het zuidelijke volume is voorbehouden voor de 15 gezinnen van cohousinggroep De Spore. In het oostelijke deel wonen binnenkort de 19 gezinnen van Biotope.
“De collectiviteit, eigen aan cohousingprojecten, manifesteert zich hier in verschillende lagen. Behalve de eigen woning heeft elk gezin toegang tot een collectieve binnen- en buitenruimte in de eigen groep. Bovendien zijn er ook ruimtes die gedeeld worden over de groepen heen, zoals de parking, een gemeenschappelijke polyvalente ruimte en de verschillende tuinen tussen de gebouwen en bestaande fabrieksmuren. De natuur verbindt de oude en de nieuwe elementen en verankert het project in een groene omgeving”, klinkt het bij Bogdan & Van Broeck Architecten.
Aandachtspunten
Elke cohousinggroep is verschillend en heeft zijn eigen aandachtspunten. Bij Wijgaard zijn er niet enkel gemeenschappelijke ruimtes om samen te koken en te eten, maar ook een gedeelde boekenkast, een dakterras met uitzicht en ook een coworkingruimte. Groep Wijgaard wil op die manier een plek creëren waar het fijn is om wonen en werken te combineren.
Cohousinggroep BioTope is een groep die verschillende generaties bevat, waarin zowel alleenstaanden als gezinnen met kinderen een thuis vinden. Vanuit hun ecologische visie over wonen en leven in de stad zetten zij in op milieubewust bouwen, consuminderen, delen, auto-arm leven en een dakmoestuin. Daarnaast wordt minstens een van hun woonunits via verhuur opengesteld voor erkende vluchtelingen.
Cohousinggroep De Spore tot slot is niet aan zijn proefstuk toe. Zij dienden reeds een kandidatuur in voor een ander cohousingproject in Sint-Amandsberg in de Jean Béthunestraat, maar moesten toen nipt het onderspit delven. In het project Bijgaardehof vonden ze een volwaardig alternatief om hun gemeenschappelijke droom te realiseren: een prachtig cohousingproject in het groen, dichtbij de stad.
Als alles goed verloopt, wordt de vergunning verwacht in het najaar en kunnen de groepen aan het einde van dit jaar aan het bouwavontuur beginnen. De werken zullen vermoedelijk twee jaar duren. De bewoners hopen om in 2020 hun intrek te nemen in het gerealiseerde Bijgaardehof.
Energievoorziening
Ook de energievoorziening in Bijgaardehof wordt collectief én hernieuwbaar. Reeds van bij het begin van het project sprong de stad Gent mee op de kar om samen met het ontwerpteam, de bewoners en toekomstige gebruikers een collectief energieconcept uit te werken. Een eerste subsidie van 7.500 € liet toe om een energiestudie uit te voeren naar een mogelijke optimalisatie tussen combinaties van gebouwschilmaatregelen, ventilatie- en energietechnieken. Daaruit bleek dat collectieve grondboringen, gecombineerd met een warmtepomp per groep, een ventilatiesysteem D en laagenergie- of passiefbouw als de meest optimale combinatie uit de bus kwam.
De stad Gent geeft de cohousers nu nog een extra duw in de rug met een bedrag van 100.000 € als ze investeren in een collectief beo-veld of in hybride zonnepanelen. Een collectief beo-veld is alleszins al voorzien in de bouwaanvraag. Een beo-veld gebruikt de warmte uit de grond om de gebouwen te verwarmen en te koelen. Het beo-veld in het cohousingproject Bijgaardehof zal bestaan uit 45 boringen van liefst 148 m diep.
Alle woningen op de site zijn ben-woningen, bijna energieneutraal dus. Daarnaast is er door de bewoners bewust gekozen om geen gas te voorzien op de site en het regenwater maximaal te hergebruiken. De bewoners hebben zich ook geëngageerd om een minimaal aantal wagens te gebruiken en te investeren in enkele deelwagens.
Bijgaardepark
Samen met de buurt kijken de toekomstige bewoners ook reikhalzend uit naar de uitbreiding van het aangrenzende Bijgaardepark. Het definitieve ontwerp voor het park is immers klaar. Een deel van de oude fabriek wordt gebruikt om het bestaande Bijgaardepark uit te breiden. Daarbij wordt het industriële karakter van de plek bewaard: de muren en originele spantstructuur blijven (deels) behouden en dienen als basis voor klimplanten. Tussen de muren komt een varentuin waar men in de luwte van de stad kan genieten van het groen. Ook het moestuinenproject van vzw De Bijgaard krijgt een definitieve plek op de site en zal op termijn een meer publiek karakter krijgen.
Na jaren leegstand vestigden zich in de Malmarfabriek ook andere bewoners: in de kelder huist momenteel een kolonie vleermuizen. Deze nuttige diertjes zijn erg zeldzaam en daarom Europees beschermd. Om te verzekeren dat de vleermuizen ook tijdens en na de bouw van het cohousingproject en de aanleg van het park hun weg vinden naar de kelders werd ook een ecoloog bij het dossier betrokken. In het parkontwerp werden tal van kleine ingrepen opgenomen om het de vleermuizen naar hun zin te maken: windluwe plekjes, een natte kelder en aangepaste planten. Ook de timing van de aanleg wordt bepaald door de vleermuizen: de grotere infrastructuurwerken zullen pas uitgevoerd worden als ze, na een deugddoende winterslaap, in het voorjaar uitgevlogen zijn.