Herentals bouwt nieuwe kerk

De bouw van de kerk maakt deel uit van het legaat dat de kerkraad ontving van Maria Verstappen, de weduwe van Hubert Le Paige en de laatste bewoonster en erfgename van het gelijknamige kasteelpark. Zij droeg haar nalatenschap over aan de Kerkfabriek Onze-Lieve-Vrouw bij legaat, met als taak een nieuwe kerk te bouwen.

De kerkraad wil die uitdrukkelijke wens vervullen, maar die opdracht toch aanvatten vanuit een realistisch perspectief. De oorspronkelijke voorwaarde uit het legaat – ‘het kasteel om te vormen tot een kerk of indien dit niet mogelijk is een kerk op te richten op deze plaats’ – is vandaag een moeilijke opgave geworden. Het kasteel en het park zijn immers respectievelijk beschermd als monument en stadsgezicht.

De nieuwe kerk is eerst en vooral een gebedsplaats die voldoet aan de voorwaarden voor kerken zoals omschreven in de canonieke wetgeving. De kerk moet ruimte bieden voor huwelijksvieringen, doopplechtigheden en uitvaartliturgie, aangepast aan de pastorale zorgen van vandaag en morgen. Wekelijkse erediensten vinden er niet plaats. Daarnaast moeten er occasionele voordrachten en concerten kunnen plaatsvinden. Dit brengt met zich mee dat de kerk zal moeten beschikken over uitzonderlijke ruimtelijke, akoestische en technische eigenschappen en meervoudig inzetbaar moet zijn.

De Kerkfabriek wil dat het gebouw schoonheid en originaliteit combineert met een sterke identiteit en een symbolische uitstraling, en getuigt van een hoge artistieke kwaliteit en hedendaagse kijk op sacraliteit. Zowel binnen als buiten beantwoordt de kerk aan de noden van een publiek dat op zoek is naar een spirituele en uitnodigende halte en een plaats voor bezinning, herbronning en verwondering. Tegelijk vormt ze ook een aantrekkingspool voor passanten, wandelaars en recreanten. Een ruim en gevarieerd publiek moet het gebouw als uitnodigend ervaren.

De kerk is niet alleen een gebedsplaats, maar ook een plek die zich moet lenen voor ontmoetingen en cultuur. Met het oog op dit alles biedt ze plaats aan 150 personen. Ze is voorzien van een sacristie, opbergruimte en sanitair. Daarnaast wil de opdrachtgever een plek creëren die een harmonische relatie aangaat met de omgeving. Het kasteeldomein, het water, de natuur en de kerk worden geïntegreerd in een totaalconcept. Het symbolische karakter van het gebouw zal bovendien worden benadrukt door een verwijzing naar of een band met het omliggende water.

De binnenkant en buitenkant versterken elkaar doordat de kerk een gevoel van eenvoud en rust uitstraalt te midden van haar omgeving. Eventueel is er een element aanwezig dat afkomstig is van of verwijst naar het huidige Onze-Lieve-Vrouwkerkgebouw, zoals het beeld van Onze Lieve Vrouw in ’t Zand, dat dateert uit de vijftiende eeuw en dat voor de kerkraad een bijzondere waarde heeft.

Deze ambitie impliceert dat de kerk geen op zichzelf staand gebouw wordt, maar zal opgenomen worden in het bestaande stadsweefsel. Het kasteelpark en de site van de Onze-Lieve-Vrouwkerk bevinden zich immers op het kruispunt tussen stad en landschap. Het is een plek die vandaag sterk versnipperd en moeilijk leesbaar is en die tegelijk in het vizier komt van heel wat ruimteclaims. Het projectgebied herbergt een waardevolle historische vestenstructuur en heeft de capaciteit om de vallei van de Kleine Nete tastbaar te maken tot in de bebouwde omgeving. Bovendien maken het kasteel, het nabijgelegen koetshuis en de Oude Gasthuissite deel uit van een beschermd stadsgezicht waarin deze gebouwen een beeldbepalende rol spelen.

De ontwerpopgave is dan ook meervoudig. In eerste instantie zal het ontwerpteam de opdrachtgever bijstaan en helpen bij het bepalen van de voorkeurlocatie voor de inplanting van de kerk en bij de volledige uitvoeringsopdracht voor de realisatie ervan. Daarnaast wordt ook een visie gevraagd op de toekomstige economische ontwikkelingspotenties van de zone waar zich het huidige kerkgebouw bevindt, met respect voor de rol die deze plek kan spelen in het groen-blauwe en recreatieve netwerk en in de aanwezige erfgoedstructuren. De economische rendabiliteit van deze zone moet in de toekomst de nodige middelen genereren voor het onderhoud van de kerk op langere termijn. Een synthese van het bestaande planningskader en het al uitgevoerde ontwerpend onderzoek kan de ruimere potenties van het gebied verhelderen en vormt dan ook een onderdeel van deze opdracht.