Kantfabriek Legrand in Vilvoorde
Kantfabriek Legrand is één van de merkwaardigste fabrieken van industriestad Vilvoorde. De industrialisering zette zich hier pas door in de tweede helft van de negentiende eeuw en dat maakt van deze fabriek, opgericht in 1846, al meteen een buitenbeentje. Het was lange tijd één van de grootste werkgevers van de stad, maar blonk vooral uit door het vooruitstrevende katholiek geïnspireerde sociale beleid. Tijdens de Open Monumentendag op 13 september kan je rondwandelen in deze vergane glorie, die een perfect beeld schetst van het industriële Vilvoorde en tegelijk uitnodigt voor een prachtige herbestemming. Die komt er dan ook: in het pand worden tientallen lofts en een commerciële ruimte gerealiseerd.
Het eerste wat je ziet bij het binnenkomen, is het indrukwekkende glazen dak. De honderden dakramen, met elkaar verbonden via ontzagwekkend ijzerwerk, zijn een authentiek overblijfsel van de industriële architectuur. De voormalige 'Manufacture Etablissement L.A. Legrand' geeft hiermee al meteen wat van haar grootse verleden prijs. Een verleden dat werd gekenmerkt door een groot, katholiek geïnspireerd, sociaal engagement: een eigen weeshuis, terreinen die werden geschonken aan het plaatselijke schooltje, ' Op die manier, én dankzij de tewerkstelling van liefst 750 werknemers, werkte de fabriek zich op tot exponent van de bloeiende Vilvoordse industrie. Het bedrijf was gespecialiseerd in de confectie van gordijnen, bedovertrekken en textiel. Vele duizenden gezinnen hebben hier hun boterham verdiend.
Precies die combinatie van een zeer katholieke gezindheid en het hoge aantal arbeiders bracht consequenties met zich. In de fabriek zag men hoe de socialistische vakbond in de vroege twintigste eeuw aan populariteit en macht won. In een periode waarin het wemelde van de arbeidersgezinnen was dat niet zo verwonderlijk, maar het vormde des te meer een doorn in het oog van de katholieken. De schrik dat hun arbeiders zouden worden opgezet tegen hun werkgevers zat er bij de chefs goed in. En dus werd in de kantoren van de kantfabriek geschiedenis geschreven.
De allereerste katholieke vakbond van Vilvoorde werd in de kantfabriek in 1906 gesticht. Maar de strijd tegen de socialisten was bits. Er werd niet alleen met het woord gestreden, ook fysieke intimidatie werd niet geschuwd.
Al die evoluties eisten uiteindelijk hun tol. Goedkoop textiel deed zijn intrede en in 1939 werd de grote fabriek in drie bedrijven verdeeld. Vandaag zijn die allemaal gesloten en werden de gebouwen geleidelijk gesloopt. De gigantische fabriek was lange tijd een baken in Vilvoorde, maar uiteindelijk bleef slechts één fabrieksgebouw bewaard. De activiteiten in dit gebouw werden in 1982 stopgezet. Verzekeringsmaatschappij AG Groep, bij wie de fabriek heel wat schulden had, nam het gebouw in gebruik als archiefruimte en bracht ruimtelijke veranderingen aan. Enkele architecturale schoonheden, zoals het glazen dak of de fraaie traphal, bleven gelukkig bewaard, al heeft het gebouw enigszins aan levendigheid moeten inboeten.
Er is echter een ambitieuze herbestemming op komst. Projectontwikkelaar Imoya verbouwt het leegstaande pand tot een woonproject met 36 lofts met terras. De nog overgebleven architecturale kenmerken moeten in ieder geval behouden blijven. De binnenkoer wordt hersteld met de oude kasseien en krijgt nog meer een open karakter. De site krijgt drie ingangen via een gietijzeren poort in de Leopoldstraat, via de Stationslei en via de ondergrondse parking. De oplevering van het project is gepland in 2017.
Een kunsttentoonstelling met zeventien grote Belgische namen moet in september het project helpen promoten. Als extra is er een tentoonstelling over Kantfabriek Legrand en het Vilvoordse industriële verleden. Tijdens de Open Monumentendag kan je elke twee uur een geleid bezoek aan de Kantfabriek meemaken.