Kunstenaarscampus in Vorst wordt uitgebreid

Rosas werkt in Brussel sinds 1983 (Schaarbeek, Molenbeek, Vorst), Ictus vindt zijn oorsprong in projecten met Rosas vanaf 1990 en P.A.R.T.S. opende de deuren in 1995. De opening van de school was de aanleiding voor Anne Teresa De Keersmaeker, artistiek directeur van Rosas en oprichtster van P.A.R.T.S., om een werkplek te zoeken die het potentieel bood om op korte en lange termijn aan de noden van het gezelschap én de school te voldoen. Van bij de aanvang nodigde De Keersmaeker ook Ictus uit om zich op diezelfde plek te vestigen.

Die plek werd gevonden aan de Van Volxemlaan 164 in Vorst. De oudste delen van het gebouw dateren van het einde van de negentiende eeuw. Het gebouw was toen in gebruik als wasserij (Blanchisserie Royale). In 1995 waren hier twee divisies van de multinational Westinghouse gevestigd, een productie-eenheid van reminstallaties voor vrachtwagens (Wabco) en een depot voor sanitaire installaties (Ideal Standard). De site wordt gekenmerkt door de industriële sheddaken van de werkruimtes en de strakke façade van het hoofdgebouw. Vooraan ligt een ruim grasveld met een impressionante vrijstaande rode beuk, die als monument beschermd is.

In mei 1995 werd de volledige site verworven door de speciaal hiertoe opgerichte nv De Nieuwe Werkhuizen, waarin onder impuls van Rosas-directeur Kees Eijrond fondsen vanuit de privémarkt werden samengebracht. De drie gebruikers zouden voortaan hun infrastructuur huren van de nv. Op 16 augustus 1995 werd het gebouw in gebruik genomen. De verbouwing startte meteen, en werd door de nv met eigen middelen gefinancierd, met bescheiden ondersteuning door de Vlaamse Gemeenschapscommissie in Brussel.

In een eerste fase (1995) werd het bijgebouw tot vijf dansstudio’s voor P.A.R.T.S. (148 tot 240 m²) getransformeerd plus leslokalen, een keuken en een kantine. In een tweede fase (1997) werd de achterbouw van het hoofdgebouw omgevormd tot twee dansstudio’s voor Rosas (270 m²), een atelier, kantoren en een repetitiezaal voor Ictus. In een derde fase (2000) werd een nieuwbouw gerealiseerd: de 11 m hoge creatiestudio RPS, Rosas Performance Space (675 m²), twee kleinere dansstudio’s (192 en 216 m²) en opslagruimte. Deze verbouwingen en nieuwbouw werden ontworpen en opgevolgd door ir. architect Paul Van Aerschot. Het zeer beperkte budget noopte hem tot een uiterst functionele architectuur, met goedkope materialen en een brutalistische afwerking, waarbij sporen van eerdere activiteiten en verbouwingen zichtbaar werden gelaten.

In 2008 verkocht de nv De Nieuwe Werkhuizen de site aan de Vlaamse Gemeenschap. Sindsdien neemt het Fonds Culturele Infrastructuur de verplichtingen gebonden aan dit eigenaarschap op zich. In een vierde (2013) en vijfde (2019) fase werden/worden de daken van P.A.R.T.S. en Rosas vernieuwd en de isolatie van de gebouwen geoptimaliseerd. Inmiddels overstijgen de groeiende activiteiten van P.A.R.T.S., Ictus en Rosas echter de mogelijkheden die de bestaande 6.000 m² bouwoppervlakte bieden.

In juli 2018 besliste de Vlaamse regering 5,5 miljoen € vrij te maken voor een nieuwbouw op de site en stelde ze Rosas aan als bouwheer. In de eerste plaats komt die nieuwbouw er om P.A.R.T.S. in staat te stellen na haar driejarige basiscyclus ‘Training’ ook een tweejarige voortgezette cyclus ‘Studios’ te organiseren. Deze is volledig gericht op jonge makers en vereist minimaal drie nieuwe studio’s, met bijbehorende kleedkamers en sanitair.

Voor Ictus, dat steeds vaker multidisciplinaire projecten ontwikkelt, kan eindelijk voorzien worden in een repetitiestudio voor groot ensemble, gemakkelijk bereikbaar voor het laden en lossen van instrumenten, plus een kleine studio en een pianostudio. Ook komt er een volledig nieuw kantoorblok dat fysiek aansluit bij de repetitiezalen. Voor Rosas beperkt de nieuwbouw zich tot een uitbreiding van de opslagruimte voor decors  en kostuums.

Voor de drie organisaties samen komt er een nieuwe gemeenschappelijke keuken en eetzaal, bij voorkeur centraal op het terrein. Dit wordt letterlijk en figuurlijk de ontmoetingsruimte voor alle gebruikers: personeel, studenten, leerkrachten, musici en dansers. Deze ruimtes kunnen ’s avonds tevens een foyer-functie opnemen, op voorwaarde dat ze dichtbij de zaal liggen. Deze wordt immers uitgerust met een mobiele tribune, waardoor een belangrijke publieksfunctie kan worden uitgebouwd.

Dans- en muziekfabriek

Bij voltooiing van de nieuwbouw zal ‘Van Volxemlaan 164’ liefst vijftien dans- en muziekstudio’s tellen. Daarrond zullen kantoorruimtes, adequate publieksfaciliteiten, een ruime conciërgewoning en een tuin liggen, dit alles op 10 minuten met de tram bereikbaar vanuit het station Brussel-Zuid. Wat begon als een antwoord op de artistieke en pedagogische projecten van Anne Teresa De Keersmaeker, zal dan uitgegroeid zijn tot de thuisbasis van drie autonome, sterk gegroeide en zeer krachtdadige cultuurorganisaties: Rosas, Ictus en P.A.R.T.S.

‘Van Volxemlaan 164’ is een plek waar gewerkt wordt. Ze zoekt in haar organisatie en vormentaal niet het grote gebaar, noch de oogverblindende architectuur. Ze wil een plek zijn die het werken faciliteert, die zich bescheiden opstelt, die voor soberheid kiest, in lijn met de voorbije verbouwingen en nieuwbouw. Licht, en fysiek en geestelijk comfort zijn van essentieel belang. Het gebouw wil de voorwaarden scheppen waarin kunstenaars vrij en geconcentreerd kunnen werken. Dat geldt voor vandaag en voor later. Het is een atelier voor Rosas, Ictus en P.A.R.T.S. anno 2019, maar niet uitsluitend voor hen. Ooit zullen hier immers andere kunstenaars werken, andere choreografen, musici en docenten.