Leuven Mindgate moet kwaliteitslabel worden

Zo haalden UZ Leuven en imec recent de media met wereldprimeurs als een laboratorium in een kleine chip en een stofvrij laboratorium waar de nieuwste hoogtechnologische chips ontwikkeld zullen worden. Die primeurs zijn te danken aan gedurfde keuzes en investeringen. Zo investeren imec en UZ Leuven alleen al in korte tijd meer dan 2 miljard '; UZ Leuven investeerde de voorbije jaren 800 miljoen ' en imec voorziet de komende jaren 1,1 miljard ', waarvan 85% privé-middelen). Deze middelen komen zowel van de overheid als van privé-partners.

'De Vaartkom moet de culturele hotspot van Vlaanderen worden. UZ Leuven vormt dan weer een dorp in de stad. We willen topwetenschappers, investeerders en internationale fondsen naar deze stad halen. Leuven bezit met zijn creatieve sector, kennisinstellingen, ziekenhuizen, technologieclusters en spin-offs heel wat troeven, maar we komen er onvoldoende mee naar buiten. Daarom moeten we ons verhaal en onze samenwerking krachtiger brengen', benadrukt schepen Ridouani.

Leuven Mindgate, dat al die ambities en doelstellingen bundelt, moet volgens hem een kwaliteitslabel worden met een beheersstructuur die een duurzaam netwerk op poten moet zetten. Daarnaast wordt aandacht besteed aan fysieke ruimte: op het wetenschapspark Arenberg, aan Gasthuisberg en in Leuven Noord met een strip van meer dan 1 km rond de Eén Meilaan in Kessel-Lo die ook bestemd is als wetenschapspark.

'Als we ooit het Termunckveld aansnijden, zal dit overigens ook voor wetenschap zijn. Aan de Vaartkom wordt eveneens ruimte voor incubatoren en start-ups voorzien in een mix met ambachtelijke kunsten en kunstgalerijen. Leuven Mindgate zelf krijgt een International Center. De gezondheidspijler bouwt met Leuven Health House een heus belevingscentrum in de schaduw van imec en de stad gaat volop op zoek naar geschikte ruimtes om de creatieve sector te steunen. Als we bovendien internationale onderzoekers willen aantrekken, moeten we hen en hun gezin op een kwaliteitsvolle manier kunnen opvangen. Daarin kan de twee jaar geleden in Haasrode opgerichte International School Leuven, waar een vijftigtal kinderen van expats les volgen, een grote rol spelen. We bieden een transitietraject aan van de International School naar het lokale onderwijs', signaleert Riouani.

De stad investeert 500.000 ' in de start van Leuven Mindgate. 'We geven de voorzet, maar je mag het totaalplaatje niet uit het oog verliezen. De samenwerkingen, de ruimte en het aantrekken van internationale toppers kunnen niet in euro's worden uitgedrukt', beseft de schepen.

Luc Van den hove is sedert 1 juli 2009 ceo van imec, één van de grootste werkgevers in de regio. 'Imec biedt werk aan meer dan 2.200 mensen van zeventig nationaliteiten. De nanotechnologie, waarop wij ons toeleggen, zal een enorme evolutie ontketenen in tal van sectoren. Onze devices zitten vol sensoren, waardoor ze intelligent worden. In de toekomst zal alles geconnecteerd worden. 'The internet of things' zal een enorme impact hebben op alle industrieën (de automotive industry, de sportindustrie, de gezondheidszorg, '). Eén van de beloftevolle toepassingsdomeinen is de gezondheidszorg met 'the internet of healthy things', 'silicon process technology', 'miniaturized labs' en 'individualized drugs'. We evolueren naar een 'Internet of everything'. Imec heeft als grootste r&d-centrum in chiptechnologie een samenwerkingsmodel ontwikkeld met topbedrijven overal ter wereld om kosten en risico's te delen. Ten gevolge hiervan hebben we een ecosysteem uitgebouwd met biotech-, farma- en diagnosticsbedrijven en werken we samen met UZ Gasthuisberg. We zijn ook actief in energie met zonnecellen en smart grids. Zo bouwen we mee aan het 'Internet of Things, Health and Power'. We werken ook samen met heel wat universiteiten in Europa, Azië en Amerika, maar nog steeds veruit het meest met de KU Leuven waarvan wij een spin-off zijn', vertelt hij.

Imec heeft een internationale organisatie uitgebouwd met kantoren overal ter wereld en kent sinds zijn oprichting in 1984 een onafgebroken groeicurve. Vandaag boekt het een researchomzet van 375 miljoen '. 'We krijgen een mooie donatie van de overheid (de Vlaamse overheid geeft meer dan ' 48 miljoen subsidie), maar vooral van de industrie. De campus in Heverlee is het hart van imec en onze cleanroom is één van de meest geavanceerde ter wereld. Omdat we nog moeten uitbreiden, bouwen we een nieuwe cleanroom. We trekken ook heel wat onderzoeksgroepen naar de regio, bv. Huawei, en werken samen met vele lokale bedrijven', meldt Luc Van den hove.

Ondanks zijn internationale uitstraling is imec sterk verankerd in Leuven. 'We hebben meer dan 1 miljard ' geïnvesteerd in onze uitrusting; dat verplaats je niet zomaar. Ongeveer 90% van onze activiteiten vindt plaats in Leuven. Naar de toekomst moet Vlaanderen zorgen voor degelijk talent (via de universiteiten), zich focussen (we kunnen niet proberen alles te doen) en connecties maken tussen de sterkste spelers in de regio', oppert de ceo van imec.

Schepen Ridouani gaat trouwens ook met de provincie Vlaams-Brabant en buurgemeenten plannen maken. Leuven Mindgate is immers een regionaal en bij uitbreiding zelfs een Vlaams verhaal.

Imec gaat ook een joint venture opzetten met JSR Micro, waarbij het hun nieuwste materialen test die ze in Haasrode maken. 'Dit is een mooi voorbeeld van de kruisbestuiving tussen verschillende activiteiten in Leuven. We hebben ook in nauw overleg met de stad een masterplan uitgewerkt, waarbij we kantoorgebouwen kunnen bijbouwen en een parking aanleggen. Eén van de redenen waarom we voor een hoog kantoorgebouw hebben gekozen, is overigens dat we zoveel mogelijk groen wilden behouden', vertelt hij.

Kennisstroom

Ook de KU Leuven ziet het potentieel van Leuven Mindgate als katalysator van economische ontwikkeling. 'De universiteit, de ziekenhuizen, imec en onderzoekscentra als het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) en iMinds zorgen voor een continue kennisstroom. Leuven transformeert die kennis tot een gezondheidsmetropool, een ict-metropool en een kenniscentrum voor de Vlaamse maakindustrie', weet Koenraad Debackere, algemeen beheerder van de KU Leuven en afgevaardigd bestuurder van KU Leuven R&D.

UZ Leuven, een andere belangrijke partner in Leuven Mindgate, is gevestigd op drie sites: de stadscampus Sint-Pieter/Sint-Rafaël, Pellenberg en Gasthuisberg. 'De campus Gasthuisberg is een dynamische locatie door het ontruimen van de stadscampus, de onderwijsfaciliteiten, het onderzoek en vooral de half miljoen consultaties per jaar', verklaart Gunter Gonnissen, diensthoofd Logistiek en Mobiliteit van UZ Leuven. Tegen 2020 zullen alle Leuvense ziekenhuisactiviteiten zich bovendien hier bevinden. Van de gebouwen in de stad wil een projectontwikkelaar op gefaseerde wijze een soort woonzorgzone maken.

Naast het ziekenhuiskwadrant, dat tegen 2018 grotendeels vorm moet gekregen hebben, is er nog een kwadrant voor onderwijs en onderzoek. 'In het onderzoekskwadrant bevindt zich het gebouw voor Onderwijs & Navorsing 4, een hoogtechnologisch gebouw met cleanroomactiviteiten waarin ook het VIB is gehuisvest. Ook het Stamcelinstituut o.l.v. prof. dr. Catherine Verfaillie is er gevestigd en het Rega-instituut (met o.a. het departement Microbiologie) verhuist naar daar. Op Gasthuisberg bevindt zich tevens het donorcentrum van het Rode Kruis. Het opleidingsgedeelte van de universiteit en de hogescholen is er in tien jaar bijna verdubbeld en telt 14.000 studenten. Het zal ook nog een leercentrum en een nieuw Alma-studentenrestaurant omvatten', legt Gunter Gonnissen uit.

De Gasthuisbergsite bestrijkt ongeveer 75 ha en is het grootste universitaire ziekenhuis van ons land. 'We gaan voor kwalitatief hoogstaande, maar vooral innovatieve ziekenzorg ingebed in een omgeving van universitair toponderzoek en uitstekend onderwijs. Daarvoor moet je een innovatiecentrum hebben en werken met organische structuren en een bottom up-structuur', meldt het diensthoofd Logistiek en Mobiliteit.

Hij merkt op dat 2,24% van het bnp in ons land wordt geïnvesteerd in r&d en 2,42% in Vlaanderen, wat lager ligt dan de Lissabonnorm van 3%. Het gemiddelde voor de 28 EU-lidstaten bedraagt 1,97%. '4,6% van de omzet dient om onze universitaire missie te realiseren tegenover 34% in Nederland, 20% in Duitsland en Zwitserland en 9% in Spanje, Frankrijk en Zweden. Desondanks slagen we erin om in innovatie te investeren, meestal in cycli, in totaal voor 20 miljoen '. We hebben netwerken met Sint-Truiden, het AZ Diest, Sint-Imelda in Bonheiden, het AZ Jan Portaels in Vilvoorde, ' Het gaat om 23 ziekenhuizen, waarvan 16 of 17 hetzelfde elektronische patiëntendossier gebruiken', vertelt Gunter Gonnissen.

UZ Leuven draait met zijn campussen Gasthuisberg, Lubbeek, Pellenberg, Sint-Pieter en Sint-Rafaël een omzet van 872 miljoen ' per jaar en telt 2.417 bedden en 9.038 werknemers, van wie 7.642 voltijdse equivalenten (vte's). 1.480 (1.200 vte's) van deze medewerkers zijn artsen, 2.996 (2.593 vte's) verpleegkundigen, 2.004 (1.664 vte's) paramedici en 2.558 (2.184 vte's) ondersteunenden. In 2014 telde UZ Leuven 56.658 opnames, 100.005 dagopnames en 684.199 consultaties. Het was goed voor 2.367 geboortes, 289 transplantaties, 53.544 chirurgische ingrepen, 53.816 aanmeldingen op de spoed, 14.641.753 laboratoriumonderzoeken en 249.693 patiëntentransporten. Dat jaar werd het bovendien uitgeroepen tot Employer of the Year. UZ Leuven heeft tevens tal van spin-offs gebaard; denk maar aan ThromboGenics, Okapi Sciences, Zenso, TROD Medical, ISW Limits, medicim, Complix, ADX NeuroSciences, reMYND, Materialise, TiGenix. icoMetrix, arcarios, Instrumen, Quaelum, Cartagenia, imCyse en Formac.

'Meer dan veertig jaar geleden werden hier de eerste gebouwen neergezet. In 2014 werden 1.168 klinische studies geregistreerd, vooral academische studies en ook een aantal commerciële studies. Dat leidt tot publicaties en spin-offs. Het Gemma Frisiusfonds met o.m. KBC en Fortis voorziet 760 miljoen ' aan middelen van derden in deze spin-offbedrijven. Zo realiseren we een hefboomeffect met een factor van ongeveer 100. De KU Leuven is overigens de universiteit met de meeste spin-offs', weet Gunter Gonnissen.

Prof. Marc Decramer, gedelegeerd bestuurder van UZ Leuven, deelt mee dat het ziekenhuis nog gronden heeft aan de overkant van de ring, maar vraagt zich af of het ze nog nodig zal hebben. 'De tendens verschuift immers meer naar ambulante zorg en thuiszorg. Vandaag bouwen we niet zozeer bedden, maar vooral technische voorzieningen. UZ Gasthuisberg is overigens in fases gebouwd: de eerste fase dateert van begin jaren '70 van vorige eeuw, de tweede van begin jaren '80 en de derde van begin jaren '90. De jongste fase is in 2004 begonnen en duurt wat langer', overloopt hij de evolutie van deze ziekenhuissite.

Decramer juicht toe dat imec heel veel micro-elektronica ontwikkelt die UZ Leuven kan gebruiken. 'We willen de komende jaren ook meer investeren in onze spin-offs, zodat we kunnen blijven meespelen in de investeringsrondes. Dit betekent een valorisatie van ongeveer 40 miljoen ' per jaar voor spin-offs, studies en het ter beschikking stellen van klinische dossiers aan andere ziekenhuizen. Onderzoek & ontwikkeling is hier heel succesvol met deze spin-offs, die doorgaans ook vrij arbeidsintensief zijn. Ongeveer 50% van de spin-offs worden verkocht. Durfkapitaalfondsen mogen hierin graag investeren', merkt hij.

In het kader van Leuven Mindgate staan belangrijke projecten op stapel. Schepen Ridouani legt uit dat naast imec en achter Option een Health House van ongeveer 1.000 m² is gepland, een centrum voor technologie en gezondheid in de stijl van Technopolis Mechelen maar voor volwassenen. Het moet in de loop van 2016 af zijn en in een tweede fase nog veel groter worden. In het centrum van Leuven komt tevens een internationaal centrum dat onderdak zal bieden aan de International School, Leuven Mindgate en een onthaalkantoor voor expats met een congresruimte waar culturen en talenten elkaar kunnen ontmoeten. 'We hopen op Europese subsidies als we kunnen samenwerken in één platform. Hiertoe maken we een beheerstructuur waarbij beleidsmensen, Luc Van den hove en prof. Marc Decramer in de raad van bestuur zetelen', vertelt Mohamed Ridouani.

Creatieve cluster

Hij wil echter ook lokaal talent alle kansen geven. Zo gedijt aan de Vaart niet toevallig een heleboel artistiek talent; Leuven biedt immers een interessant ecosysteem voor starters en groeiers in creatieve sectoren met een focus op communicatie, nieuwe media, muziek en de audiovisuele sector. Die cluster ontstond doordat enkele zaakvoerders een decennium geleden besloten om zich in deze buurt te nestelen. Plaatselijke uithangborden van deze creatieve boom zijn Boondoggle, BUUR, Bonka Circus, Kunstmaan, Absoluut en Nelson Inspires. Vooral de jongste tien jaar kent deze omgeving een opmerkelijke groei, vertaald in innovatieve marketingcampagnes en televisieproducties die op internationale schaal tot in Cannes en Montreux scoren. Zo vielen de 'Duiveluitdagingen' van Boondoggle voor de Koninklijke Belgische Voetbalbond (KBVB) en de 'Scandinavische Week' van Make Lemonade voor Canvas in de prijzen. Muzikanten als Milow en Selah Sue beroeren ook buitenlandse oren en de aanpak van Hotel Hungaria ('Dagelijkse Kost', 'Groenland'), Bonka Circus ('Iedereen Duivel') en De Chinezen ('Iedereen Beroemd', 'Ten Oorlog') creëerde een nieuwe invalshoek voor human interest-programma's. De uitgebreide Leuvense infrastructuur voor podiumkunsten en erfgoed met cultuurhuizen als Museum M, het Depot, OPEK en STUK biedt extra culturele humus. Meer dan andere industrieën houden creatieve en kennisindustrieën immers van een bruisende en vruchtbare omgeving.

Hierbij mag de kruisbestuiving tussen hoogtechnologische innovatieve sectoren (lifetech, it, nanotechnologie, ') in de kennisregio Leuven niet onderschat worden. Leuven telt dubbel zoveel creatieve werknemers als gemiddeld (6,5%, tegenover 4,3% in Hasselt, 4,2% in Antwerpen, 4,1% in Gent en 1,6% in Brugge) en creatieve sectoren spelen een belangrijke rol in een voldragen innovatiebeleid en een marketing als kennisregio. Liefst 37% van de Leuvense zelfstandigen werkt beroepsmatig in creatieve sectoren en de stad telt niet minder dan 27% creatieve bedrijven. En deze benaderende cijfers (topdown via Belfirst Nace-codes) bevatten zelfs niet eens de meest innovatieve sectoren zoals gaming en digital entertainment.

Michiel Van Baelen, projectleider van De Hoorn, looft dit project aan de Vaart als een geslaagd voorbeeld van de creatieve economie. Het werd gestart door creatieve ondernemers en de realisatie liep van 2007 tot 2012. 'Hier werken 230 mensen in de creatieve economie, van Boondoggle over het bureau voor urbanisme BUUR tot bedrijven die zich toeleggen op de ontwikkeling van apps. Boondoggle en BUUR bieden werk aan een 140-tal mensen, terwijl 18 kleine bedrijven in totaal honderd mensen tewerkstellen. Het gebouw zit vol. Daarnaast hebben we een aanzienlijk horecagedeelte omdat horeca en sociaal contact nu eenmaal erg belangrijk zijn in de creatieve economie en is er de evenementenwerking met de verhuur van zalen. De eerste fase van dit project besloeg 5.500 m² en we zijn bezig met de tweede fase, die hieraan 5.300 m² toevoegt. Hiernaast willen we een parking ontwikkelen, die hopelijk in 2018 klaar is', blikt hij vooruit.

Leuven wordt ook een belangrijk muziekcentrum en een sterke televisieleverancier, want 20 tot 30% van de Eén-producties worden hier gemaakt. 'Naast huisvesting is het ook een grote uitdaging om deze creatieve economie, die breed is en graag onder de radar zijn ding doet, georganiseerd te krijgen. Die creatieve economie staat nog niet op hetzelfde niveau als imec of UZ Leuven, maar moet met beide pijlers wel leren samenwerken', oppert de projectmanager van De Hoorn.

Leuven Mindgate telt behalve imec en UZ Leuven intussen nog een heleboel leden: iMinds, ThromboGenics, Regenesys, Leuven.Inc, VoKa arrondissement Leuven, het VIB, Flanders Smart Hub, UC Leuven-Limburg, de KU Leuven, KU Leuven Research & Development, dsp valley, Interleuven, reMYND, Absoluut, Lotte Martens en Fugzia. 'Ook de stad Leuven is lid, evenals de gemeente Bierbeek', signaleert Patricia Schoolmeesters, afdelingshoofd van de dienst Economie en Handel van de stad Leuven, terwijl ze een fruitsapje van fruitbedrijf Van der Velpen uit Bierbeek inschenkt en alvast een nieuwe textielcreatie toont.