Masterplan voor restauratie en uitbreiding operacomplex Gent

De Gentse  opera  werd  in  1840  opgericht  in  het  sociaal-economische  hart  van  de  stad.  Het unieke, L-vormige publieksgedeelte omvat een peristylium, drie balzalen (Foyer, Redoute en Lully) en een spektakelzaal met 969 stoelen. Het gebouw vormt zo een essentieel onderdeel van het gebied Kouter-Koophandelsplein-Ketelvest.

De toekomstige verwerving van het voormalige bijgebouw van Justitie aan het Koophandelsplein genereert een unieke kans om het volledige bouwblok te herdenken in functie van de veranderende strategische doelstelling voor de site, namelijk de creatie van een Muziek- en podiumkunstencentrum, waarbij het ter beschikking stellen van de infrastructuur voor verschillende culturele partners een doorgedreven keuze wordt.

De stad Gent is eigenaar van het gebouw en gaat uit van deze gedeelde operationaliteit. Met dit project herpositioneert hoofdgebruiker Opera Ballet Vlaanderen zich in het Vlaamse kunstenlandschap. Dit leidt operationeel naar een andere invulling voor het gebouw: de functie van de site wijzigt van een productieplaats naar een goed uitgeruste presentatieplaats voor verschillende partners.

De restauratie van waardevol erfgoed moet er samen met de ontpitting, de renovatie  en de nieuwbouw voor zorgen dat dit zowel operationeel (voor de medewerkers) als op het vlak van openbaar erfgoed (publiek) uitblinkt. Het masterplan moet duidelijk maken hoe dat doel kan gerealiseerd worden, door de restauratie en de ontsluiting van de beschermde delen, en door het creëren van een nieuwe binnenkern, zodat alle partners gebruik kunnen maken van infrastructuur met optimale bouw- en theatertechnieken. Een modulair concept dat  aanpasbaar is in de toekomst, is absoluut noodzakelijk voor deze meervoudige bruikbaarheid. Eveneens dient het masterplan een fasering te voorzien waarbinnen de operationele hinder tot een minimum wordt beperkt.

De historisch waardevolle delen van het gebouw moeten worden gerestaureerd en afzonderlijk kunnen worden gebruikt. Het reeds opgeleverde Beheerplan toont een duidelijke visie op erfgoedwaarden en verankert deze in beheersdoelstellingen. Deze vormen de basis voor hedendaagse exploitatie- en realisatietechnieken die noodzakelijk zijn om de zalen bruikbaar te maken.

De functiewijziging tot Muziek- en podiumkunstencentrum brent nieuwe noden met zich, waardoor de bestaande infrastructuur vervangen moet worden. Door middel van renovatie en nieuwbouw komen in de niet-beschermde kern van het voormalige gerechtsgebouw nieuwe logistieke functies voor dit Muziek- en podiumkunstencentrum vrij.

Het masterplan dient een totaalvisie te ontwikkelen over het binnengebied, waarbij logica gebracht wordt in de noodzakelijke circulaties. In deze visie dienen de ontpitting van de binnenkern, de integratie van het bijgebouw van Justitie, de eventuele afbraak van bepaalde delen van het logeblok en nieuwbouwvolumes doordachte ingrepen te zijn die zich logisch en respectvol verhouden tot het monument. Om duurzaam te kunnen worden geëxploiteerd, zal deze publieke infrastructuur een efficiënt draaiende machine moeten zijn met aandacht voor akoestiek, ergonomie, zitcomfort, eenvoud in beheer, veiligheid en toegankelijkheid.

Dit houdt in dat er aandacht moet zijn voor de omkaderende functies en de technische noden zoals een maximaal programma voor de podiumtechnieken, snelle wissels voor de podiumprogramma’s, efficiënt laden en lossen, enz. Dit kan enkel indien een algemene goede ontsluiting op verschillende vlakken tot stand komt, waarbij het publiek een optimale toegang krijgt tot alle publieksruimtes en de medewerkers een optimale logistieke bediening van alle ruimtes kunnen bewerkstelligen.

Het masterplan legt duidelijke ruimtelijke randvoorwaarden voor het ontwerp van het Muziek- en podiumkunstencentrum vast. Er wordt een masterplan verwacht dat de brug slaat tussen een aantal cruciale aspecten om het Muziek- en podiumkunstencentrum te doen slagen in deze stedelijke context. Het masterplan wordt opgesteld aan de hand van een aantal evidente basisprincipes:

•    Erfgoed: er wordt een visie ontwikkeld binnen de contouren van het reeds bestaande Beheerplan (omgang met beschermd erfgoed);

•    Werking: er wordt een visie ontwikkeld binnen de contouren van de reeds bestaande teksten (werking Muziek- en podiumkunstencentrum);

•    Meervoudige bruikbaarheid: alle betrokken partijen hebben een eigen artistieke identiteit met specifieke noden en wensen. Deze dienen verenigd te worden in het ontwerp;

•    Modulariteit: de bouwheer wil deze kans maximaal benutten. Elke ingreep heeft een reversibel karakter waardoor het gebouw op termijn aanpasbaar is:

•    Duurzaamheid: de bouwheer wil een duurzame verbouwing realiseren die zich vertaalt in concrete doelstellingen rond energieprestatie en CO2-compensatie, waarbij hernieuwbare energie, circulaire aspecten en lokale bouwstoffen de norm zijn.

Na het opleveren van het masterplan gaat het gekozen ontwerpteam voorwaardelijk aan de slag met de uitvoering van het definitieve ontwerp en de uitvoering van de renovatie en restauratie van het gebouw. De opdracht wordt via een overheidsopdracht voor aanneming van diensten gegund en omvat volgende delen:

•    Vast gedeelte: volledige studieopdracht voor de opmaak van het masterplan en fasering van het Muziek-en podiumkunstencentrum;

•    Voorwaardelijk gedeelte: volledige architectuuropdracht voor het ontwerp van de realisatie van de uitbreiding, renovatie en restauratie van het operacomlex in Gent, met inbegrip van de begeleiding en controle op de uitvoering van de werken.

Binnen dit voorwaardelijke deel is er een vast deel dat betrekking heeft op de renovatie en restauratie van het operacomplex in Gent. Het voorwaardelijke deel heeft betrekking op de renovatie waarbinnen de voorwaardelijkheid van het nog te verwerven bijgebouw justitie valt.

Gunningscriteria

•    De kwaliteit van de concept- en visievorming en het ontwerpend onderzoek in het licht van de ambities en verwachtingen van de publieke opdrachtgever zoals ze geformuleerd zijn in het bestek, en dit:

-      in een ruim maatschappelijk kader;

-      meer functioneel toegepast op de praktische eisen van de gebruiker;

-      in relatie tot het erfgoed/monument.

•    De procesgerichtheid, de procesbereidheid en de visie op de werfopvolging.

•    De duurzaamheid.

•    De raming en kostenbeheersing van de projectkost en het honorarium met vermelding van welke diensten geleverd worden voor het voorgestelde honorarium.

•    De teamsamenstelling (het inschrijvende team moet over voldoende kennis en ervaring beschikken m.b.t. restauratie van waardevolle exterieurs en interieurs cfr. artikel 11.5.2. van het Onroerenderfgoedbesluit).

Voor de restauratiewerken aan het monument wil de opdrachtgever een beroep doen op de erfgoedpremies hoger dan 50%, volgens de bijzondere procedure van de Vlaamse overheid. Hiervoor dient voldaan te worden aan het besluit van de Vlaamse regering betreffende de uitvoering van het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013.

Voor dit project wordt dan ook een ontwerper aangesteld volgens een aangepaste procedure van de Open Oproep. Concreet betekent dit dat kandidaat-inschrijvers in hun portfolio hun deskundigheid voor dit bijzondere erfgoedproject dan ook moeten aantonen aan de hand van minstens de elementen uit artikel 11.5.2 van het Onroerenderfgoedbesluit van 16 mei 2014 met betrekking tot kwaliteit.

Bij de aanstelling van ontwerpers en uitvoerders wordt minstens rekening gehouden met de volgende elementen:

•    de relevante studie- en beroepskwalificaties;

•    de algemene deskundigheid met betrekking tot de specifieke projectopdracht;

•    een vermelding van het gedeelte van de opdracht dat de ontwerper of uitvoerder minstens in eigen beheer zal uitvoeren;

•          de ontwerpopdracht houdende de opmaak van beheersplannen, de voorafgaande onderzoeken en de beheersmaatregelen, werkzaamheden of diensten aan beschermde goederen en erfgoedlandschappen wordt minstens gegund op basis van de aangepaste gunningscriteria.