Mutatie+ realiseert eerste Vlaamse proeftuinwoning in Limburg
Na een renovatieperiode van amper tien werkdagen leverde het projectteam Mutatie+ op 5 februari zijn eerste demowoning op aan de Genkse sociale huisvestingsmaatschappij (shm) Nieuw Dak. De rijwoning in de IJzerstraat in Zwartberg (Genk) werd gerenoveerd tot een ben-woning, uitgerust met duurzame technieken en binnen aangepast aan de levensbehoeften van de huurder van Nieuw Dak. Bouwen volgens ben-principes wordt overigens vanaf 2021 de standaard voor nieuwe gebouwen in heel Europa en Mutatie+ wil dit technisch haalbaar en betaalbaar maken voor iedereen.
De bouwsector moet steeds meer inspelen op de behoefte aan betaalbare huisvesting, de vraag naar energiezuinige woningen als gevolg van de EU 2020-strategie en de vraag van de samenleving naar vermaatschappelijking van de zorg. Mensen willen immers comfortabel en levenslang thuis wonen. Er is evenwel een tekort aan sociale huurwoningen. Woningen die leeg komen te staan, moeten beschikbaar zijn voor de nieuwe bewoner en liefst op maat van zijn woonbehoefte, m.a.w. aangepast aan de levensfase waarin hij verkeert: extra ruimte voor de kinderen, aanpassingen om langer thuis te blijven wonen, domotica voor extra service of om zorg te kunnen dragen voor een ziek familielid, '
Kenmerkend voor Mutatie+ is de korte bouwtijd, met minder hinder voor de buren tot gevolg.
De snelle evolutie van technieken, de internationale concurrentie en de veranderende woonnoden vereisen innovatieve transformatie van bouwbedrijven. Om deze transitie te faciliteren, werd het toekomstproject Transformatie Bouw Limburg gelanceerd: een actieprogramma op tien domeinen (waaronder universal design, ketensamenwerking, lean-methodieken en -management, BIM en innovatieve industrialisatie), die allemaal gedemonstreerd worden in de proeftuinen bouwinnovatie. De Vlaamse overheid (AIO) trok 6 miljoen ' uit voor de ontwikkeling van innovatie- en demonstratieprojecten om ben-renovaties versneld in de markt te zetten . In Limburg werden drie proeftuinen bouw goedgekeurd: WERFGOED, Mutatie+ en Ecoren.Woningen die gebouwd werden volgens ben-principes verbruiken weinig energie voor verwarming, ventilatie, koeling en warm water en halen hun resterende vereiste energie uit groene energiebronnen. In de gelanceerde proeftuinen worden verschillende innovaties getest op hun technische en economische haalbaarheid. De projecten Ecoren en Mutatie+ mikken op honderden extra jobs voor de provincie Limburg op korte termijn.
Geïndustrialiseerde modules
Kenmerkend voor Mutatie+ is de korte bouwtijd, met minder hinder voor de buren tot gevolg. Hiervoor werd gewerkt met geïndustrialiseerde modules die just-in-time getransporteerd worden naar de bouwplaats, waar alles wordt gemonteerd en afgewerkt. Hierdoor kon ondanks barre winteromstandigheden toch worden doorgewerkt. Zelfs de installatie voor verwarming en sanitair warm water werd in de fabriek reeds ingebouwd. Enkel de steenstrips werden niet voorgemonteerd in de fabriek, maar ter plaatse aangebracht om de historische look van de woning maximaal te behouden. De voorgevel, het dak en de kelder werden ter plaatse extra geïsoleerd. De woning is tevens uitgerust met zonnepanelen en een zonneboiler die zorgen voor duurzame energie.
De achtergevel werd volledig verwijderd waardoor je in de woning kon binnenkijken zoals in een poppenhuis. Aaneensluitend werd de nieuwe achtergevel voorzien van isolatie. Ramen en leidingen werden over de naburige woningen gehesen en ondanks de wind als een puzzelstukje in de woning ingepast. Op het gelijkvloers werd de leefruimte uitgebreid door de aanbouw van een unit, die eveneens in de fabriek reeds werd voorzien van ramen, binnenwanden en een vloer; er was ook plaats voor een gastentoilet en een afzonderlijke berging.
Op de bovenverdieping werd een badkamer toegevoegd en werden de ruimtes heringedeeld met oog voor privacy en comfort. Langer thuis wonen werd mogelijk gemaakt door o.a. de deuren te verbreden en door een toekomstige uitbreiding met een zorgunit mogelijk te maken.
Het renovatiepotentieel voor woningen volgens bovenstaande principes is enorm. Zowel Mutatie+ als Ecoren vinden hun eerste 'pilot'huizen in de sociale woningbouw, respectievelijk van Cordium en Nieuw dak. Reeds 44.000 sociale woningen zijn geregistreerd voor renovatie volgens deze principes. De renovatieconcepten zijn evenwel evenzeer geschikt voor de particuliere markt: in het project WERFGOED worden i.s.m. Limburgse gemeenten een aantal modellen ontwikkeld om ben-renovatie in de private woningmarkt te stimuleren. Recente studies spreken over een renovatiepotentieel van 2,3 miljoen woningen in de Euregio. Nu al werd een eerste potentieel van 200.000 te renoveren woningen volgens deze technieken opgetekend. In een studie van het Economisch Instituut voor de Bouw is sprake van een bijkomende tewerkstelling van ongeveer veertig manjaren per honderd ben-renovaties.
Betrokkenheid met de buurt en bewoners
Om de buurt maximaal te betrekken bij het project opende Mutatie+ op zondag 31 mei 2015 haar deuren in het kader van de Dag van het Park op de vernieuwde Sint-Albertuscampus in Zwartberg Noord. Dezelfde week ontving Mutatie+ ook de schoolkinderen van de Sint-Albertusschool en deelnemers van de kinderwerkingen van de regenbOog vzw, Pardotje en Gigos. Vóór de start van de renovatiewerken werd een infosessie georganiseerd voor de wijk, werden de buren per brief geïnformeerd en werden de naaste buren afzonderlijk bezocht.
Mutatie+ neemt niet alleen universal design mee als ontwerpcriterium voor de pilotwoning; het project beoogt ook sociale betrokkenheid, onderzoek naar belevingservaring en het mobiliseren van nieuwe Mutatie+-klanten. De partners van Mutatie+ sluiten zich graag aan bij het initiatief van het stadsbestuur, de buurtbewoners en de organisaties rond de Sint-Albertussite. Duurzaam wonen en zorg dragen voor elkaar behoren immers ook tot de pijlers van Mutatie+. Ook inzake architecturale, financiële en juridische mogelijkheden en hindernissen wordt in het project onderzoek gedaan i.s.m. de andere Limburgse en Vlaamse proeftuinprojecten.
In het project Mutatie+ werd ervoor geopteerd om de drie pilots sequentieel uit te voeren. De resultaten worden zorgvuldig gemonitord en de hieruit geleerde lessen worden benut als verbetermotor naar pilot 2. Mutatie+ is gebaseerd op samenwerking, openheid, betrokkenheid en open innovatie bij alle wetenschappelijke partners en vakmanschappen in het project.
De eerste pilot bouwt voort op de huidige stand van de techniek. Door bundeling van expertise en ervaring in het projectteam kan snel een mooie pilot worden gerealiseerd die inzicht biedt in topics die de wetenschap op basis van de huidige kennis niet kon voorzien, maar die ons proefondervindelijk bijleert in de nieuwe proeftuin. De woning wordt inzake energieprestaties, comfort, aanpasbaarheid voor levenslang wonen en haar sociale, economische en juridische haalbaarheid gemonitord en voort onderzocht.
Ruimer onderzoekproject
Hoofdaannemer Bas van de Kreeke meldt trots dat de eerste pilot van de proeftuinen in Limburg met succes werd gerealiseerd door een sterk bouwteam met een mix van denkers en doeners. 'Op 14 februari 2014 dienden we na een intensieve voorbereiding ons dossier in bij toen nog het IWT (Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie), nu het AIO (Agentschap Innoveren en Ondernemen ) voor de proeftuin bouw. Door extra SALK-middelen was er ruimte voor drie Limburgse proeftuinen, waarvan Mutatie+ er één is. Van de Kreeke is lead partner in dit consortium. In september 2014 kregen we onze goedkeuring en zijn we van start gegaan. Na anderhalf jaar hebben we onze eerste pilot klaar. Onze droom is dus gerealiseerd, maar we koesteren al nieuwe dromen; we moeten immers sneller, kwalitatiever en goedkoper. Er zijn nog twee woningen in deze proeftuin', signaleert hij.
Na anderhalf jaar is de eerste pilot klaar.
De Genkse woning is volgens hem inzake installatietechniek, isolatie en luchtdichtheid echt state of the art. 'Ze getuigt van veel techniek, maar niet van grote nieuwe dingen. Alle gebruikte installaties en materialen zijn beproefd en reeds veelvuldig toegepast. De innovatie ligt vooral in de juist doordachte manier van samenstellen van onderdelen, in de samenwerking tussen de partners in de voorbereiding en de uitvoering en in de manier van plannen en organiseren van het bouwproject. Toen wij als aannemer zegden dat wij deze renovatie in tien dagen zouden uitvoeren, geloofde niemand ons. Door alle elementen uit de transformatie bouw samen te brengen (lean-plannen, ketensamenwerking, universal design, prefab bouwen, ') is het ons echter gelukt. Met dit concept bieden we een oplossing voor de reductie van de CO2-uitstoot, om mensen langer te laten wonen in een vertrouwde omgeving en deels ook voor het tekort aan sociale huisvesting. Een woning zal immers in principe maar één maand meer leeg staan vóór de nieuwe huurder erin kan', triomfeert Bas van de Kreeke.Helaas botst hij met het aanbestedingsbeleid van de overheid, waarbij enkel de goedkoopste de opdracht krijgt. 'Bovendien moeten de bestekken voldoen aan de regels van de VMSW, die niet klaar zijn voor ons concept. En daarnaast kan de besparing op de energierekening momenteel niet worden gebruikt om de renovatie mee te betalen en leidt deze besparing niet tot een groter hypotheekbedrag. We moeten dus nog heel wat andere hindernissen nemen, maar ook daar werken we in de proeftuin aan. Uiteraard is ons concept ook klaar voor de particuliere huisbezitter die zijn woning milieubewust wil verbouwen en die wel volop kan genieten van de besparing op zijn energierekening met 150 tot 200 ' per maand', besluit hij.