Project ZIN ontpopt zich tot circulaire leerschool
In de Brusselse Noordwijk zit het project ZIN na 3,5 jaar verbouwen in de laatste rechte lijn. Eind dit jaar nemen de Vlaamse ambtenaren 70.000m² nieuwe kantoorruimte in gebruik in wat ooit de WTC-torens waren. Medio 2024 moet de aannemer ook de appartementen opleveren aan de nieuwe eigenaren. Duurzaamheid en circulariteit waren sleutelwoorden in dit project. De hoge eisen van de opdrachtgever hebben heel wat grensverleggende resultaten opgeleverd.
In 2019 nam investeerder Befimmo het initiatief om de teloorgegane torens 1 en 2 van het World Trade Center (WTC) nieuw leven in te blazen. Het stapte daarbij af van de gangbare aanpak van tabula rasa en vervolgens een nieuw complex bouwen, maar koos voor een duurzame en circulaire renovatie. Het achterliggende doel was in het ontwerp en de bouw maximaal in te zetten op ‘urban mining’, ‘design for change and deconstruction’ en selectie van materialen. Om die ambitie waar te maken, werkte het ontwerpteam vanuit de ontwerpvisie: een multifunctioneel en flexibel gebouw dat maximaal wordt gerealiseerd met circulaire materialen. De duurzaamheidseisen die Befimmo oplegde waren behoorlijk pittig. De bestaande structuur van het gebouw diende maximaal behouden te blijven, afwerkingsmaterialen dienden op of buiten het terrein hergebruikt te worden en het afval diende maximaal aantoonbaar gerecycleerd te worden. Tot slot diende meer dan 90% van de nieuwe materialen voor het kantoorgedeelte cradle-to-cradle gecertificeerd te zijn.
Het bouwconsortium Open Minds – gevormd door de CFE-bedrijven Van Laere, BPC Group en VMA – gingen de uitdaging aan om een antwoord te zoeken op de hoge duurzaamheidsuitdagingen. “We begonnen met de voorbereiding van de werken in april 2020. Ik herinner me nog dat we na een eerste briefing over de cradle-to-cradle-eisen pas echt wisten hoe ver dit zou gaan. We hebben ons dan ook laten bijstaan door Sustenuto, gespecialiseerd in C2C om ons te laten begeleiden en zijn nog steeds blij met deze beslissing. Vandaag hebben we zelfs een volledig draaiboek klaar liggen over hoe we onafhankelijk een duurzaam gecertificeerd project moeten aanpakken”, vertelt Sara Bernar, directeur der werken bij Van Laere.
Maximaal hergebruiken
De eigenlijke werken zijn later dat jaar gestart met de ontmanteling van de torens. De centrale kernen van beide torens, de ondergrondse verdiepingen en funderingen – samen goed voor 65% van de bestaande structuur - bleven behouden. “Alles rondom de twee gebouwen werd ontmanteld en het interieur werd gestript. Alleen de liftkokers werden behouden. Meer dan 1.000 ton afwerkingsmaterialen zijn in-situ of buiten de bouwplaats hergebruikt. Het meest opmerkelijk is het feit dat we 30.000 ton gesloopt beton hebben hergebruikt in nieuw beton. De Meuter heeft de granulaten naar onze partner CCB gestuurd, die tests heeft uitgevoerd om de juiste granulaten te behouden. Het circulaire beton werd onder meer opnieuw aangebracht in de druklagen en in bepaalde wanden en balken. Een ander voorbeeld van hergebruik in het project zijn de terrastegels die hergebruikt worden”, legt Sara Bernar uit.
Tijdens de zoektocht naar duurzame oplossingen voor het project, merkte consortium Open Minds dat de markt rijp is voor de omslag. “Onze leveranciers waren gemotiveerd om mee te denken, ook al was het op veel vlakken niet eenvoudig. “Befimmo vroeg een cradle-to-cradle-certificatie om aan te tonen dat de materialen vlot recycleerbaar zijn en de impact op energieverbruik, natuurlijke grondstoffen en water beperkt is. Voor zaken als tegels of tapijt heeft de sector in het verleden al de nodige inspanningen gedaan waardoor de certificaten al meer gangbaar zijn. Maar voor de liften bijvoorbeeld hebben we maar twee leveranciers gevonden die bereid waren een ’Material Health’-certificaat te behalen.”
Materialendatabank
Om de circulaire troeven van ZIN in de toekomst maximaal te benutten, eiste Befimmo ook een materialendatabank van het project, welke we als Open Minds inhouse hebben ontwikkeld. “In de databank staan alle gebruikte, hergebruikte materialen. Er is een koppeling met het BIM-model. Dat laat toe om over pakweg 20 jaar heel eenvoudig op te zoeken welke materialen waar zijn gebruikt, hoe ze zijn verwerkt, … Dat moet toelaten om ze doordacht opnieuw in te zetten of te herbestemmen”, aldus Sara Bernar.
Technisch hoogstandje
In de beginfase van de werken bouwde Open Minds de fundering voor een nieuw tussengebouw. Dat verbindt de twee torens met elkaar over 14 dubbelhoge verdiepingen. Hiervoor werden nieuwe funderingen gecreëerd onder de bestaande plaat van verdieping -5 “vanaf de gelijkvloerse verdieping is er verder gewerkt met reusachtige schuine kolommen om de lasten correct te verdelen tot de fundering. De plaatsing van die kolommen is een van de meest opmerkelijke technische hoogstandjes van dit project”, besluit Sara Bernar.
ZIN onder de loep
In hun nieuwe gedaante bieden de twee torens samen met een 14 verdiepingen hoog verbindingsgebouw een totale oppervlakte van 175.000m². Het programma combineert 70.000m² kantoren voor de Vlaamse overheid, een honderdtal appartementen, een hotel met meer dan 200 kamers, een coworkingruimte, een fitnessruimte, ondergrondse parkeerplaatsen, … Al die functies zijn doordacht met elkaar verweven, wat ervoor zorgt dat er altijd leven is doorheen het volledige gebouw.
Interessante cijfers
- 1.000 ton afbraakmateriaal hergebruikt
- 87.000 ton afval gerecycleerd
- 30.000 ton beton hergebruikt in nieuw beton
Opdrachtgever: Befimmo
Architect: Jaspers & Eyers, 51N4E en AUC (FR)
Aannemer: Open Minds (Van Laere, BPC Group, VMA)