SBE sleept internationale onderscheiding in de wacht met “upgrading River Lys”

“Deze internationale erkenning is een bekroning op jarenlang intens werk,” zegt An Schoenmaekers, leading architect bij SBE. “Met Upgrading River Lys hebben we aangetoond hoe infrastructuurprojecten hand in hand kunnen gaan met leefbaarheid, natuur en stedelijke ontwikkeling. Dat dit nu wereldwijd wordt gewaardeerd, maakt ons bijzonder trots.”

Van economische slagader naar leefbaar rivierlandschap

Het bekroonde project kadert binnen de kalibratie van de Leie, onderdeel van het grootschalige Seine-Scheldeproject. Dit Europese megaproject realiseert een binnenvaartverbinding voor grotere schepen (CEMT-klasse Vb) tussen het Seinebekken in Frankrijk en de Schelderegio met zijn Noordzeehavens. Het is een cruciale schakel voor de modal shift richting duurzame binnenvaart, en geeft tegelijk aanleiding tot een hertekening van het rivierlandschap.

De Leie-as tussen Gent en de Franse grens heeft een totale lengte van 71 kilometer en werd opgedeeld in zeven secties. Voor verschillende van deze panden nam SBE zowel de studies, het ontwerp als de opvolging van de werken op zich. Die verantwoordelijkheid gaat verder dan enkel de nautische optimalisatie voor de binnenvaart. Ook natuurontwikkeling, recreatie, erfgoed en landschappelijke integratie vormen essentiële bouwstenen van het project.

Een rivier die weer leeft

De Leie was lange tijd een puur functionele waterweg. Door rechttrekkingen en het dempen van meanders ging het oorspronkelijke rivierlandschap grotendeels verloren. Oevers werden verstevigd, bomenrijen langs jaagpaden gaven de rivier een kanaalachtig karakter, en op veel plaatsen verdween het zicht op het water achter dijken en bermen.

SBE en opdrachtgever De Vlaamse Waterweg nv grepen de noodzakelijke verbreding en verdieping van de rivier aan om de Leie opnieuw te laten uitgroeien tot een plek waar economie, natuur en mens elkaar ontmoeten.

De oevers kregen een natuurvriendelijke inrichting met variatie in waterdieptes, stroomsnelheden en begroeiing. Hierdoor ontstonden nieuwe habitats voor vissen, amfibieën, reptielen en vogels. Fauna-uitstapplaatsen zorgen ervoor dat dieren zich vrij kunnen verplaatsen tussen land en water. Voor wandelaars en fietsers werd de belevingswaarde van de oevers sterk verhoogd, met betere toegankelijkheid, zichtlijnen en recreatieve voorzieningen.

Techniek en natuur in balans

Een project van deze omvang vraagt om een continue afweging tussen uiteenlopende disciplines. Het nautische aspect, noodzakelijk om grotere schepen veilig door bochtige secties te loodsen, vormt de basis. Zo voerde SBE uitgebreide studies uit om de vaarweg voldoende breed en veilig te maken zonder in te boeten op ecologische en landschappelijke kwaliteiten. Bruggen en kademuren moesten behouden blijven, waardoor technische creativiteit cruciaal was.

De vooroevers werden zo ontworpen dat ze zowel de golfslag van scheepvaart kunnen opvangen als een ecologische functie vervullen. Het team van SBE tekende oplossingen uit die technische robuustheid en ecologische meerwaarde combineren, steeds rekening houdend met de lokale randvoorwaarden.

De taken van SBE omvatten het volledige traject: van inventarisatie en opmetingen, over ontwerp en omgevingsvergunningsaanvragen, tot aanbestedingsdossiers, uitvoeringsstudies en werfopvolging. Een integrale aanpak die de kwaliteit van de uitvoering borgt.

Pand 140: ecologische oevers en nautische studies

Voor het traject tussen Sint-Baafs-Vijve en Deinze (Pand 140) lag de focus op het verzoenen van nautische eisen met natuurontwikkeling. De opeenvolgende bochten vereisten nauwkeurige modellering om schepen veilig door te laten. Tegelijk werd ruimte gemaakt voor ecologische oevers die fungeren als paaiplaats en foerageergebied voor vissen.

Het ontwerp voorziet in variatie in oeverzones en doordachte verbindingen, zodat er geen barrières ontstaan voor fauna. Ook recreanten profiteren mee: fietsers en wandelaars vinden langs de Leie meer contactpunten met het water en aantrekkelijke trajecten.

Pand 150: terug naar een landschappelijke Leie

Op Pand 150, tussen Harelbeke en Sint-Baafs-Vijve, zet SBE nog sterker in op het herstel van het oorspronkelijke rivierlandschap. Hier is de Leie door historische rechttrekkingen losgeraakt van de valleiranden en kouters die ooit haar identiteit bepaalden.

Het project brengt die landschappelijke kwaliteiten terug door bermen weg te graven, nieuwe valleiranden te creëren en gericht bomen te kappen en aan te planten. Daardoor herwint de Leie haar visuele en ecologische relatie met de omgeving.

Ook hier speelt de multidisciplinaire aanpak: de Leie wordt tegelijk vaarweg, natuurzone, recreatieve ruimte en landschappelijk ankerpunt. Fietssnelwegen langs de oevers worden veiliger ingericht, afgesloten meanders krijgen opnieuw watercontact waar mogelijk, en aansluitingen zoals die met het Kanaal Roeselare-Leie worden zowel nautisch als landschappelijk verfijnd.

Deelproject Waregem-Barrage: water en stad opnieuw verbonden

Binnen Pand 150 werd een specifiek deelproject uitgewerkt aan de site Waregem-Barrage. Hier krijgt de Leie niet alleen bredere oevers, maar wordt ook de dorpskern van Sint-Eloois-Vijve opnieuw verbonden met het water.

Een nieuw plein trekt de bestaande dorpskern letterlijk door tot aan de rivier. Via een trappenpartij en een verlaagde kade ontstaat een aantrekkelijke verblijfsruimte voor passanten. Daarnaast worden parkranden en een verhoogde kade voorzien, zodat bewoners en bezoekers weer zicht en toegang krijgen tot de Leie.

Het is een voorbeeld van hoe infrastructuurwerken tegelijk stadsvernieuwing en leefbaarheid kunnen stimuleren.

Internationale erkenning

De Outstanding Award bij de World Landscape Architecture Awards bevestigt de internationale relevantie van dit werk. De jury prees vooral de manier waarop het project een complexe infrastructuuropgave wist te integreren met natuurontwikkeling, recreatie en erfgoed, en zo bijdraagt aan duurzame gebiedsontwikkeling.

Voor SBE vormt dit niet enkel een bekroning, maar ook een stimulans om deze geïntegreerde aanpak verder door te trekken in toekomstige opdrachten. Het succes van Upgrading River Lys toont aan dat infrastructuurprojecten in Vlaanderen en daarbuiten een hefboom kunnen zijn voor veel meer dan louter mobiliteit.