Studieopdracht voor herbestemming en restauratie stadhuis Leuven

Bij deze opdracht moet toparchitectuur in dialoog gaan met dit uiterst waardevolle erfgoed. De volledige studieopdracht omvat het uitwerken van de aangeleverde basisopmetingen, de opmaak van een beheersplan onroerend erfgoed, architectuur, stabiliteit, technieken, de uitwerking van een flexibel scenografisch concept, restauratie, het aanreiken van een scenograaf voor de inrichting, epb, aanleg van de bijbehorende buitenruimte en projectcoördinatie. Via de uitwerking van een scenografisch concept moet een concrete en eenvormige invulling en vormgeving voor de onthaalfunctie, het bezoekersparcours en de programmatie worden voorzien, zonder dat deze volledig wordt uitgewerkt. Het budget bedraagt 19.008.264 €.

Het stadhuis heeft een geschiedenis van meer dan 550 jaar en bevindt zich op de Grote Markt in het centrum van de stad, omgeven door de Sint-Pieterskerk, het pas gerestaureerde Tafelrond en de universiteitshal van de KU Leuven. Behalve een iconisch gebouw is het stadhuis ook een gotisch topmonument. Vandaag heeft het stadhuis hoofdzakelijk een politieke en ceremoniële, en een beperkte toeristische functie. Grote delen van het gebouw blijven onbenut. Het is als topmonument ook te beperkt publiek toegankelijk en te weinig ontsloten. Leuven heeft nood aan een plek waar zowel Leuvenaars als (inter)nationale bezoekers de stad met al haar bezienswaardigheden, verhalen, erfgoed, geschiedenissen, en ook haar dromen en ideeën voor de toekomst kunnen ontdekken en mee inspireren. Met andere woorden: een plek waar je warm wordt gemaakt voor Leuven, haar verleden, heden en toekomst.

Met de herbestemming van het stadhuis (inclusief het huidige politiekantoor) zet de stad Leuven een belangrijke stap om dit topmonument permanent open te stellen en een volwaardige culturele en toeristische invulling te geven. De bestaande functies en activiteiten zoals huwelijken, recepties en ontvangsten, de gemeenteraad en het wijkcommissariaat komen samen met een uitgebreid (toeristisch) onthaal en een dynamische erfgoedwerking. Het stadhuis moet zo een nieuwe, aantrekkelijke, unieke en sfeervolle beleving bieden voor zowel de Leuvenaar als de (inter)nationale bezoeker. Een geïntegreerde invulling, multifunctionaliteit en optimale toegankelijkheid en circulatie zijn de belangrijkste uitgangspunten.

De herbestemming van het stadhuis moet vier belangrijke ambities waarmaken:

1.   Het stadhuis is een open huis van en over Leuven en moet als topmonument een open uitstraling hebben en permanent toegankelijk zijn voor iedereen. Het overweldigende karakter van de buitenkant moeten bezoekers ook binnen kunnen ervaren. De toegang moet uitnodigend zijn, iedereen moet zich welkom voelen. Om dit waar te maken worden ook het Vrijthof, de binnenplaats aan de Boekhandelstraat en de aangrenzende openbare ruimte in het ontwerp meegenomen. De site wordt zo een deel van de publieke ruimte. Het Vrijthof moet een toegankelijke, extra in te vullen ruimte worden voor diverse programmatie, met mogelijkheden voor ontmoeting en rustplekken.

2.   Het stadhuis is het hart van Leuven. Het wordt de plek van waaruit zowel bewoners als (inter)nationale bezoekers de vele mogelijkheden, betekenissen, verhalen en ‘highlights’ van Leuven in verleden, heden en toekomst kunnen verkennen. Op deze manier wordt het stadhuis ook een etalage en uithangbord voor wat Leuven uniek maakt. In het stadhuis wordt iedereen warm gemaakt voor meer Leuven. Het stadhuis wordt zo de motor om verder bezoek te stimuleren en fungeert als toegangspoort tot de stad.

3.   Het stadhuis is de ziel van Leuven. Het moet de plek worden waar een gelaagde en participatieve erfgoedwerking en programmatie de bezoeker meeneemt in en betrekt bij het verhaal van de stad en van het stadhuis. Eenmaal voorbij een gratis gedeelte kan de bezoeker beslissen om zich te verdiepen via een dynamische en eigentijdse programmatie en beleving. Een gedetailleerd bezoek van het monument, kleine en grote tentoonstellingen, verrassende ervaringen, workshops, lezingen, rondleidingen… behoren tot de mogelijkheden. Ook een exclusief bezoek met gids aan de beeldenzolder zal in de programmatie worden opgenomen. Het is de bedoeling om zoveel mogelijk Leuvenaars en bezoekers te laten meeschrijven en meewerken aan het verhaal van Leuven en zo hun relatie met de stad te verdiepen.

4.   Ten slotte moet de toekomstgerichte en innovatieve herbestemming van het stadhuis als beschermd topmonument - met Leuven Europese Culturele Hoofdstad 2030 als perspectief - een voorbeeldproject zijn om Leuven in Vlaanderen en Europa op de kaart te zetten. De herbestemming moet een voorbeeldrol opnemen op vlak van duurzaamheid en innovatie. Het stadhuis moet een concretisering worden van het dna van Leuven en de slogan ‘eeuwenoud, springlevend’. De volledige herbestemming moet in haar werking, toepassingen en technieken up to date en toekomstgericht zijn. Op vlak van duurzaamheid (o.a. technische gebouwuitrusting, isolatie, hernieuwbare energie…) moeten onderbouwde keuzes gemaakt worden die passen binnen het beschikbare budget.

Belangrijk is dat het stadhuis maximaal toegankelijk wordt, zowel qua oppervlakte als qua fysieke toegankelijkheid. De optimale afstemming en verbinding tussen alle gewenste functies en de ideale bezoekerscirculatie en -stromen in functie hiervan zijn tevens onderdeel van de opdracht. Multifunctionaliteit en flexibiliteit in gebruik van ruimtes en inrichting zijn daarbij cruciaal.

In de opdracht wordt enkel waar nodig en mogelijk de restauratie van de gebouwschil en van de interieurs meegenomen. Het is hierbij niet de bedoeling om een volledig restauratiedossier voor interieur en exterieur op te maken, maar om specifieke restauraties te voorzien die noodzakelijk zijn door de bouwfysische toestand en/of noodzakelijk zijn in functie van het herbestemmingsproject. Alle ingrepen moeten worden afgewogen ten opzichte van de waardevolle erfgoedelementen en -kenmerken, die omschreven zijn in de recent opgemaakte bouwhistorische studie.

Dit project wordt een zeer belangrijk stadsproject voor Leuven, voor de Leuvenaar en de (inter)nationale bezoeker. Het ontwerpteam zal zich bereid moeten tonen om samen met de stad een proces te doorlopen waar burgers, partners en belanghebbenden zeer nauw in betrokken worden. Voor dit project is de stad dan ook op zoek naar een team dat heel wat disciplines in huis heeft, maar ook in staat is om deze optimaal te doen samenwerken. De voornaamste disciplines zijn architectuur, erfgoedzorg, technieken, stabiliteit en projectmanagement. Een sterke voeling met scenografie en onthaal, toegankelijkheid en bezoekerscirculatie, exploitatie en beheer, communicatie en participatieprocessen is essentieel.

Voor de restauratieve werken aan het monument wil de stad Leuven een beroep doen op de erfgoedpremies hoger dan 50%, volgens de bijzondere procedure of een onderzoekspremie van de Vlaamse overheid. Concreet betekent dit dat de kandidaat-inschrijvers in hun portfolio hun deskundigheid voor dit bijzondere erfgoedproject moeten aantonen.