Tilburg transformeert industrieel complex tot openbare stadshal
In het Nederlandse Tilburg werd recent de monumentale LocHal geopend. De transformatie van die voormalige locomotiefwerkplaats van Nedtrain tot een publieke stadshal met een indrukwekkende vitrine naar het spoor, stoere stalen constructies en een openbare evenementenruimte gebeurde naar een ontwerp van Civic Architects uit Amsterdam, Braaksma & Roos Architectenbureau uit Den Haag en ontwerpbureau Inside Outside/Petra Blaise uit Amsterdam. Door het behoud van de industriële hal en de toevoeging van robuuste nieuwe architectuur en grootschalige textieldoeken vormt het geheel tevens een sterk decor voor een nieuw bibliotheekconcept, waar ook vergaderruimte beschikbaar is en plaats is voor co-workers.
Het meest in het oog springende kenmerk van de nieuwe LocHal is de ruimtelijkheid. De hallen hebben een lengte van 90 m en zijn 60 m breed en 15 m hoog, wat deze stadshal uitnodigend en imposant maakt. De bibliotheek is dan ook met nadruk ontworpen als royaal openbaar toegankelijk gebouw. De toegangszone doet denken aan een overdekt stadsplein, waar grote publieke leestafels en podia staan en tentoonstellingen te zien zijn. Er is ook een koffiekiosk te vinden.
Aan dit binnenplein bevinden zich brede trappen, die ook als openbare tribune worden gebruikt voor evenementen met meer dan duizend personen. De trappen brengen de bezoekers door het gehele gebouw naar boven, naar het licht dat royaal binnenvalt door de glazen gevels bovenin. Op de tweede verdieping vormen de vloeren en trappen een rondgang langs de historische glazen gevels en kan je verdwalen tussen boekenkasten om de rustigere lees- en werkplekken te ontdekken. Nog een verdieping hoger ligt het stadsbalkon, waar de bezoeker uitkijkt over de stad.
De LocHal geeft opnieuw betekenis aan de functie van een bibliotheek in het digitale tijdperk. Hij faciliteert de lezende ‘boekenconsument’, maar biedt ook nadrukkelijk ruimte aan de creatie van kennis. De architectuur maakt deze nieuwe rol van de bibliotheek mogelijk. Naast verschillende evenementen- en lezingenruimtes zijn er ook laboratoria waar je wordt uitgedaagd om nieuwe kennis op te doen en nieuwe technieken te leren kennen.
Doorheen het hele gebouw zijn deze bijzonder vormgegeven labs te vinden. Eén ervan is de volledig uit glas opgebouwde concertzaal uit de Beurs van Berlage in Amsterdam.Voorts zijn er een FoodLab, WoordLab, DigiLab en en ErfgoedLab. De aanwezigheid van de bibliotheek, de kunstinstituten Seats2Meet en de journalistieke faculteiten in het naburige in aanbouw zijnde Mindlabs, zorgen voor een diverse groep kennishouders om dit bibliotheekconcept te laten slagen. De aard van het gebouw zorgt er bovendien voor dat de collectie en het gebruik in de loop van de tijd zonder probleem kunnen worden aangepast.
Robuust decor
De atmosfeer in het gebouw past bij die van een productief kennisgebouw. Zowel de constructie en bewaarde, onaangetaste, artefacten van het oude gebouw als de nieuwe toevoegingen zijn opgebouwd uit basale materialen, zwart staal, beton, glas en hout, toegepast in grote vlakken. De textiele schermen voegen schaal- en kleuraccenten toe. De constructie vormt de architectuur en de details passen zich aan aan de schaal van het gebouw.
Vloeren, kolommen en trappen laten van dichtbij alle hun karakteristieke texturen zien, vooral als het daglicht, met de verfijnde schaduwpatronen door de kozijnen en met de belijning van de halftransparante textielen deze tot leven doen komen. ’s Avonds keert het gebouw zich binnenstebuiten en wordt het interieur zelf de lichtbron een uitnodigend baken in de stad. Binnen krijgt het gebouw ’s avonds het karakter van een stadstheater door het warme licht dat op alle vlakken valt. De imperfectie van de bestaande materialen en hun bewerking dragen sterk bij aan de authentieke sfeer van de LocHal. De architectuur vormt een monumentaal industrieel decor voor alle activiteiten. De inrichting vormt een extra laag van beduidend kleinere proportie die zich speels en veranderlijk door het gebouw beweegt.
Om temidden van al deze openheid een passende beschutting te vinden voor evenementen of voor de momenten dat de activiteiten meer privacy behoeven ontwikkelde door Inside Outside een zestal grote textiele doeken die tot het dak reiken om de schaal van het gebouw te accentueren; om ruimtes te definiëren en om de akoestiek te verbeteren. In totaal bevindt zich in de LocHal 4.125 m² aan doek.
Door een geprogrammeerd gemotoriseerd systeem kunnen deze doeken verschillende posities aannemen; bijvoorbeeld om het Seats2Meet-vergaderplein ruimtelijk af te scheiden van de hoger liggende bibliotheekverdieping of om van één van de trappen een semi-afgesloten mini-auditorium te maken. De grootste doeken, 15 m hoog bij 50 m lang, kunnen de koffiekiosk omsluiten of juist een achtergrond hiervoor vormen. Wanneer zij voor de ramen op het zuiden worden geschoven, verzachten ze het licht dat door de hoge glazen gevels het entreeplein binnenstroomt.
Verweven architectuur
De nieuwe architectuur is een eigentijdse herinterpretatie van het oorspronkelijke laat-industriële gebouw uit 1932 en bouwt voort op de logica ervan. De indrukwekkende ruimtelijke beleving wordt versterkt met nieuw gecreëerde zichtlijnen in het diagonale getrapte binnenlandschap. Kolommen, vloeren, balustrades en doeken zijn de grote gebaren in de verschillende assen van het ruimtelijke stelsel; recht omhoog, naar achteren en opzij.
De oude geklonken samengestelde kolommen hebben abstractere tegenhangers gekregen. Deze twee nieuwe constructieve kolommen fungeren tevens als coulissen om de zo ontstane zijbeuken beschutting te geven. Het inrichtingsontwerp is gevarieerd met een afwisseling van sferen voor ontmoeting, samenwerking of juist geconcentreerd werken. Karakteristieke historische elementen zijn gecombineerd met eikenhout, staal en een kleurenpallet van rood/oranje. De koffiekiosk bestaat uit keramiektegels in rood, bruin en goud. Drie gigantische treintafels staan op de oude spoorrails en kunnen het verlengstuk worden van de bar, maar tegen elkaar aan vormen ze een podium of catwalk met de trappen als tribune.
De industriële kolommen krijgen een nieuw leven als lees- en studeerplekken door de eraan gekoppelde houten tafels en de verlichting. Boeken worden uitnodigend uitgestald in lage verrijdbare kasten als in een boekenwinkel. Voor de kinderbibliotheek vormt het vlakbij Tilburg gelegen sprookjespark de Efteling een inspiratiebron. Je kan door reusachtige sprookjesboeken en boekenkasten als kleurpotloden en linialen heen lopen.
Adaptieve techniek
De technische concepten voor de LocHal zijn gebaseerd op een getrapte aanpak. Waar mogelijk zijn de bestaande mogelijkheden van de hal ingezet, enkel indien het nodig is wordt iets toegevoegd. Dit komt tot uiting in een constructie die gebruik maakt van de draagkracht van de bestaande spanten en vloeren, die ooit zijn ontworpen om zware locomotieven te dragen.
In het installatie- en bouwfysische concept is dezelfde ingetogenheid nagestreefd. De mate waarin het klimaat kan worden gereguleerd is afhankelijk van de functie van de ruimte, volgens het principe ‘heating the people, not the space’. Door een uitgekiend concept met vijf verschillende klimaatzones blijven de nodige aanpassingen tot een minimum beperkt. Hierdoor is het enorme volume van de LocHal geschikt voor transformatie.
Ontwerpteam
De vele verschillende ontwerpaspecten zijn sterk verweven. Vele partijen werkten aan het ontwerp en brachten specifieke expertises samen in één kloppend ontwerp. Voor de architectenselectie van het gebouw vormden drie ontwerpbureaus een winnende combinatie. Civic Architects, Braaksma & Roos Architectenbureau en Inside-Outside/Petra Blaisse brachten respectievelijk kennis in over de publieke architectuur van de bibliotheek, erfgoedtransformatie, interieur- en beplantingsconcepten en textiele interventies.
De teams werden bijgestaan door ingenieursbureau Arup. De inrichting van de bibliotheek, het stadscafé, de laboratoria en de kantoren werden ontworpen door Mecanoo. Inside Outside verzorgde met het Tilburgse Textiellab de uitwerking en uitvoering van de zes textiele wanden. Studenten van de Masteropleiding Architectuur van Fontys verzorgden de interieurs van Seats2Meet. Tijdens de uitvoering werd aannemer Binx bijgestaan door VDNDP als uitwerkend architectenbureau.