Totaalrenovatie AfricaMuseum Tervuren is voltooid

Na jaren hard werken en dankzij een goede samenwerking zijn de betrokken partners erin geslaagd om deze opdracht tot een goed eind te brengen. Het museum beschikt voortaan over ongeveer 11.000 m² tentoonstellingsruimte.  De komende maanden krijgt het museum zijn invulling met nieuwe verhaallijnen (scenografie) en komen de collectiestukken weer ‘thuis’. De globale investering voor de bouw, de honoraria en de financiering bedraagt ongeveer 66,5 miljoen €. In december heropent het AfricaMuseum zijn deuren voor het publiek.

“De opdracht om het AfricaMuseum aan te passen aan de noden en behoeften van de 21ste eeuw was niet eenvoudig, maar was wel noodzakelijk om de internationale reputatie van het museum te consolideren en voort uit te bouwen. Dankzij het ingenieuze ontwerp van het multidisciplinaire studieteam, de vertaling en de concrete uitvoering ervan door aannemer nv Denys, de leiding, de opvolging en de controle door de bouwheer en de betrokkenheid van het museum zelf bij zowel de studie- als de uitvoeringsfase is de restauratie geslaagd. Deze ingrepen geven het AfricaMuseum de slagkracht om uit te groeien tot een dynamisch en aantrekkelijk museum van wereldformaat. Vanaf december zal iedereen dit uniek stukje erfgoed kunnen herontdekken”, verklaart vicepremier Jan Jambon namens de Regie der Gebouwen.

Het museumgebouw dateert van 1910. Het ademde een unieke charme uit, maar was niet meer aangepast aan de noden van een modern museum. De permanente tentoonstelling was sterk verouderd en slechts een fractie van de collecties werd getoond. Ook bouwtechnisch en op het vlak van infrastructuur en technieken (veiligheid, klimaat, verlichting, luchtvochtigheid, conservatie) moest worden ingegrepen. Het uitgangspunt was het museumgebouw restaureren en renoveren, een afzonderlijk onthaalpaviljoen bouwen en deze twee ondergronds met elkaar te verbinden.

De Regie der Gebouwen trad als vastgoedbeheerder van de federale staat op als bouwheer en leidde onder andere alle administratieve procedures om het multidisciplinaire studieteam en de aannemer aan te stellen. Uit elf kandidaten werd de tijdelijke vereniging Beel - Origin - Kortekaas - Desvigne - Arup - RCR - Daidalos - B-B gekozen. Als aannemer werd de nv Denys aangesteld. 

Onthaalpaviljoen

De onthaalfunctie, de lockers, de museum­shop en de cafetaria werden uit het museumgebouw gehaald zodat vanaf nu de volledige oppervlakte kan gebruikt worden voor de permanente tentoonstelling. Het onthaalpaviljoen is volledig geïntegreerd in de groene omgeving. De lichte bouwstructuur en glazen vliesgevel benadrukken het respect voor de natuur en de omliggende historische gebouwen. Het restaurant op de eerste verdieping biedt een spectaculair zicht op het omliggende park, de in 2017 gerenoveerde fonteinvijver en het museumgebouw. Tussen het onthaalpaviljoen en het museumgebouw zijn witte podia geplaatst waar bijvoorbeeld concerten in open lucht kunnen worden gegeven.

Via een brede imposante trap in wit zichtbeton daalt de bezoeker af naar de ondergrondse verdiepingen. Het daglicht straalt via de verdiepte ‘Engelse’ koer in de lager gelegen niveaus. Alle niveaus zijn toegankelijk voor personen met een beperkte mobiliteit. Er is ook een refter voor schoolgroepen.

Technische fiche

Eigenaar: Belgische staat
Opdrachtgever/bouwheer: Regie der Gebouwen
Gebruiker: Koninklijk Museum voor Midden-Afrika
Multidisciplinair studieteam: tijdelijke vereniging Stephane Beel Architecten + Origin Architecture and Engineering + Niek Kortekaas + Michel Desvigne + Arup NL + Bureau Bouwtechniek + RCR + Daidalos
Aannemer: nv Denys (Wondelgem)
Duur van de werken: 5 jaar
Beschikbare ruimte: ca. 11.000 m2 (24 zalen en circulatieruimtes)
Globale investeringskost (bouw, honoraria en financiering): 66,5 miljoen euro (studie, bouw en financiering), waarvan 51 miljoen euro (incl. btw) als bouwkost

Ondergronds

De ondergrondse verbinding is 100 m lang. Dit is de belangrijkste passage en tevens de in- en uitgang. De ondergrondse doorgang verbindt het onthaalpaviljoen met het historische museumgebouw. In de galerij is er één uitzonderlijke grote ruimte die dankzij een pivoterende wand (13 x 5 m) in één of twee stukken kan worden verdeeld. Zo kunnen zalen gecreëerd worden van 300 m² of 600 m². Daarnaast is er nog een flexibele ruimte die omgevormd kan worden tot auditorium of bijkomende tentoonstellingszaal. De ondergrondse galerij is vergelijkbaar met een grote ‘white box’. Het minimalistische ontwerp en de bewuste keuze voor wit voor zowel het plafond, de muur als de gepolijste betonvloer creëren een unieke sfeer.

In de ondergrondse verbinding bevindt zich de bekende prauw (22,5 m en 3.500 kg) die reeds in februari 2016 werd binnengebracht omdat dit daarna niet meer mogelijk was omwille van de te kleine toegangsopening. Eén van de meest delicate werken die uitgevoerd moesten worden, was het realiseren van de verbinding tussen de ondergrondse galerij en het museumgebouw. Hiervoor moest de fundering van het museumgebouw doorboord worden.

Het museumgebouw

Het museumgebouw en de directe omgeving zijn sinds februari 1978 beschermd als monument en landschap. Het interieur van het gelijkvloers is ook beschermd, met inbegrip van het originele meubilair. De imposante paleisarchitectuur is respectvol behandeld en werd zoveel mogelijk in haar oorspronkelijke toestand teruggebracht. De zichtassen zijn opnieuw vrijgemaakt en door het weer openmaken van de ramen wordt de beleving van het park van binnenuit versterkt. De gevels van het museumgebouw zijn gereinigd en gerestaureerd. De lichtstraten in de zinken daken zijn vernieuwd en voorzien van zonwering.

Het dak is geïsoleerd en kreeg een nieuwe dakbedekking in zink of met leien. Het houten buitenschrijnwerk werd gereinigd, gerestaureerd en in de oorspronkelijke kleur geschilderd. De isolatiekwaliteit is sterk verbeterd door de ontdubbeling van de ramen, waarbij stalen achterzetramen en achterzetdeuren werden geplaatst. Tussen de oude en nieuwe ramen is zonwering geplaatst. Het parket is opgeschuurd en geboend. De muurschilderingen en muurkaarten (van Belgisch Congo) zijn gereinigd en waar nodig gerestaureerd. De oorspronkelijke sjabloonschildering in een parketzaal werd voor een stukje vrijgelegd en via de zeefdruktechniek gereconstrueerd in de volledige zaal.

Vloeren werden uitgebroken voor het aanleggen van hellende vlakken voor personen met een beperkte mobiliteit. Marmeren vloeren en wanden zijn waar nodig gerestaureerd. De waardevolle en beschermde vitrinekasten zijn ter plaatse gerestaureerd. In de marmerzalen werden ze op een technische sokkel geplaatst zodat de technieken (elektriciteit, multimedia, klimaatregeling) konden worden geïntegreerd.

De verlichting is in de bovensokkel geplaatst. De vitrines zijn aangevuld met nieuwe vitrines waardoor een hedendaags modulair systeem wordt bekomen. Eén van de meest spectaculaire interventies in het museumgebouw is het uitdiepen van de binnenkoer. Hierdoor kan nu meer licht in de kelderverdieping stromen. De bezoeker betreedt het museumgebouw langs de kelderverdieping.