Veelzijdigheid troef bij bouwen van nieuwe Egied Van Broeckhovenschool

Na het DBFM-traject Scholen van Morgen startte de Vlaamse overheid in 2019 een vervolgproces op om via eenzelfde bouw- en financieringsformule 42 nieuwe scholen te realiseren, goed voor 250.000m². Met een gedeeltelijke ingebruikname van de Egied Van Broekhovenschool bereikt het scholenprogramma een eerste mijlpaal. Vanaf 1 september nemen 100 leerlingen het nieuwbouwgedeelte in gebruik. Over een jaar moet ook het renovatieluik voltooid zijn, waardoor de school over 12.975m² aan klaslokalen, multifunctionele en projectruimtes, praktijklokalen, open leerlandschappen en een sportzaal beschikt. Dat is voldoende ruimte om het aantal leerlingen in de daaropvolgende 6 jaar te laten oplopen tot 860.

De speciale projectvennootschap ABC 02 – een samenwerking tussen Alheembouw en Invesis – ging de uitdaging aan om in opdracht van de vzw Ignatius Scholen in Beweging de voormalige brouwerij Vandenheuvel aan het Weststation in Sint-Jans-Molenbeek te transformeren tot modern onderwijslandschap. In zijn ontwerp koos ABC 02 voor een mix van nieuwbouw en renovatie om het beoogde bouwprogramma te realiseren. Opmerkelijk in het ontwerp van B2Ai architects zijn onder meer de half ondergrondse sporthal, een speelplein op het dak van de sporthal en een ruime patio in het bestaande gebouwdeel. Die verzekert een rijke daglichtinval tot diep in het centrale deel van de school.

Twee werven door elkaar

Een van de eisen van het schoolbestuur was om op 1 september 2023 tijdelijke huisvesting te hebben voor de 100 leerlingen van het eerste middelbaar. Om aan die eis te voldoen, koos Alheembouw er voor het nieuwbouwgedeelte versneld uit te voeren en op te leveren. “Daarmee hebben we de lat voor onszelf wel hoog gelegd,” opent projectleider Simon Devos. “De timing was immers bijzonder krap, vooral omdat we gelijktijdig ook met de transformatie van de brouwerij bezig waren. De plannen voorzagen daar in de sloop van een centraal deel van de gebouwen voor het creëren van de patio. Het slopen en afvoeren van het sloopmateriaal gebeurde via de zone waar we de nieuwe sporthal zouden bouwen. Een andere mogelijkheid was er niet gezien de beperkte werfruimte in het centrum van Sint-Jans-Molenbeek. Dat betekende dat we pas na de sloopwerken met het grondwerk voor de sporthal konden starten. Dat was in november 2022, niet meteen de meest gunstige periode voor dit soort werken. Ze omhelsden onder meer het uitvoeren van een secanswand en het bouwen van een nieuwe wand met behulp van eenzijdige holle wanden. Door de 35cm brede ruimte tussen de secanspalen en holle wand vol te storten met beton, verzekeren we een waterdichte kuip voor de sporthal. De ruwbouw van de sporthal was voltooid in maart en eind juni hebben we het nieuwbouwgedeelte van de school opgeleverd. Om maar aan te geven dat het allemaal heel snel is gegaan.”

Divers materiaalgebruik

Ook voor de andere nieuwbouwdelen paste het team van Simon veel bekistingswerk en ter plaatse gestort beton toe. “We hadden daar heel wat moeilijke knopen op vlak van stabiliteit, vandaar die keuze,” motiveert Simon Devos. “Vanaf dakniveau van de sporthal (+2) hebben we meer prefab, onder meer zelfdragende predallen, toegepast. De nieuwbouw mag dan wel vrij traditioneel zijn, ze is toch veelzijdig. We hebben er bijna alle materialen en technieken uit de traditionele bouwkunde toegepast. In de gevelafwerking bijvoorbeeld hebben we keramische tegel, gevelstenen, pleisterwerk, … toegepast en op de daken vind je zowel groendaken als traditionele dakdichtingen, zelfs met witte membranen omwille van het verhoogde rendement voor de PV-panelen. Ook in de afwerking vind je die diversiteit in de materialenkeuze en patronen terug. Het was best wel een fijne ervaring om met al die kwaliteitsvolle materialen te kunnen werken. Dat kom je niet op ieder project tegen.”

Handen vol met betonwerk

Voor de transformatie van brouwerij tot schoolgebouw werd de bestaande gebouwstructuur volledig gestript tot op het betonskelet. “De bestaande uitvullagen dienden verwijderd te worden en vervangen worden door lichtere materialen. De oude betonstructur zou de nieuwe schoolfuncties anders niet kunnen dragen. Daarnaast hebben we het centrale deel van het gebouw gesloopt om de patio te creëren. Voor we met die afbraak konden starten, moesten eerst alle hyperstatische balken isostatisch gemaakt worden. Die balkverstevigingen waren vrij arbeidsintensief: nieuwe wapening aanbrengen, bekisten en betonneren. Pas toen het beton voldoende was uitgehard konden we de te verwijderen balken slopen. De structurele aanpassingen dienden allemaal tijdens de overige afbraakwerken te gebeuren, opnieuw een organisatorische uitdaging.”

Een bijkomende uitdaging in het betonwerk was de renovatie van de bestaande structuur. De aannemer werd met heel wat betonrot geconfronteerd, zowel voor de dragende structuur als de buitengevels. “Alleen al de renovatie van de buitengevels vroeg zes maanden werk.”

Ook voor het renovatiedeel kozen de architecten voor een mix aan materialen voor de plafonds, wanden en vloeren. “Bijzonder in de afwerking is het feit dat we de technieken voor niveau 1 niet in de plafonds konden verwerken omwille van de hoge balken. Die zijn dan op de vloer van de bovenliggende verdieping geplaatst en hier hebben we vervolgens een verhoogde vloer over gebouwd,” vertelt Simon Devos.

30 jaar vooruit denken

Het DBFM-contract verplicht ABC 02 niet alleen tot het ontwerpen, bouwen en financieren van het schoolgebouw, maar ook tot het 30-jarig onderhoud. Die eindverantwoordelijkheid had ook implicaties op het ontwerp en op de rol van de aannemer in de ontwerpfase. “Net omwille van die onderhoudsverplichting hebben we gekozen voor technieken en materialen met een lange levensduur en hoge mate van onderhoudsvriendelijkheid. Zo hebben we een KWO geïnstalleerd met het oog op energie voor de koeling en het primair voorverwarmen van het sanitair water. Verder hebben we op vlak van HVAC gekozen voor vloerverwarming en -koeling waarbij iedere klas een eigen kring heeft om op de specifieke verwarmings- of koelingsvraag in te spelen. Daarnaast is er CO2-gestuurde ventilatie, slimme verlichting, automatische binnenzonwering en een PV-installatie van 102 kWp. Tot slot is de beplanting ook voorzien van irrigatie om te vermijden dat ze afsterft door droogte.”

Als projectleider was Simon Devos mee betrokken in het dossier vanaf het moment dat de uitvoeringsplannen op punt werden gezet. “Dat was vooral met de focus op bouwbaarheid en onderhoudsvriendelijkheid van het project. We hebben bijvoorbeeld voor een duurdere dakdichting met een langere levensgarantie gekozen. Die meerkost resulteert in een minder intensief onderhoud. Verder hebben we zoveel mogelijk van de nieuwe structuren naar prefab omgezet omdat er op de werf geen ruimte was voor stockage van bekistingspanelen. Om dezelfde reden hebben onze vloerplaten in vezelbeton gegoten in plaats van met traditionele netten.”

Logistieke nachtmerrie

De bijzonder krappe werfruimte vroeg nog creatieve oplossingen van de aannemer. Het plaatsen van een torenkraan op de speelplaats was een logische keuze. De tweede torenkraan kreeg noodgedwongen z’n plek in het nieuwe hoekgebouw. “De logistiek was soms een kleine nachtmerrie,” erkent Simon Devos. “Er was weinig plaats, maar we hadden veel werftransporten. We hebben geprobeerd maximaal met just in time-leveringen te werken, maar dat lukte niet altijd. Gelukkig was er een goede samenwerking met de gemeente, waardoor we vlot een vergunning kregen voor het afsluiten voor de lokale wegen rond het project, bijvoorbeeld voor de opbouw of demontage van de torenkranen.”

Met de nieuwbouw opgeleverd, rest alleen nog het voltooien van het renovatieluik. Dat gebeurt dan wel met enkele honderden leerlingen op de werf. “We hebben dat grondig voorbereid en ervoor gezorgd dat de les- en bouwactiviteiten volledig fysiek van elkaar gescheiden zijn. Om de sporthal veilig te evacueren is er zelfs een evacuatieweg door de werfzone voorzien.”

Egied Van Broeckhovenschool onder de loep

• Opdrachtgever: vzw Ignatius Scholen in Beweging
• Projectregie: Preo
• Opdrachtnemer: ABC 02 (Alheembouw – Invesis)
• Architectuur: B2Ai architects
• Omgevingsontwerp: Stefan Thiers
• Studies stabiliteit, technieken & akoestiek: VK architects & engineers
• Onderhoud: BAM FM

Interessante cijfers

• 2 KWO-boringen van 180m diep
• > 7.000m² vloer in tegels van 15x15
• > 2.700m² gepolierde betonvlier in de bestaande kelders