Een robuuste make-over voor Zaventem-Zuid
In juni ging de heraanleg van het industrieterrein Zaventem-Zuid van start. De economische zone is één van de belangrijkste tewerkstellingspools in de noordrand van Brussel. Het openbaar domein van het bedrijventerrein krijgt zowel ondergronds als bovengronds een nieuwe opvatting: gescheiden riolering, duurzame waterbuffers, ruimte voor zachte weggebruikers en groen. De herinrichting verloopt gefaseerd om de hinder maximaal te beperken.
Industrieterrein Zaventem-Zuid dateert uit de jaren ’70 en ontwikkelde zich tot een belangrijke economische zone met een groot aantal bedrijven, waaronder bekende namen als IKEA, Asco, Toyota en Pfizer. Het terrein ligt geprangd tussen de E40, de Leuvensesteenweg (N2) en de Mechelsesteenweg (N227). “De herinrichting van het industrieterrein heeft een dubbel doel”, opent projectleider Sebastian Boucquey bij DCA Infra. “In eerste instantie vervangen we het gemengd rioleringsstelsel door een gescheiden systeem. Het nieuwe systeem met een droogwaterstelsel en een regenwaterstelsel moet helpen wateroverlast vermijden. Door het hoogteverschil op het industrieterrein en de grote oppervlakken die water kunnen opvangen is er momenteel bij hevige buien kans op overstromingen in het lagergelegen gebied. Daarnaast vervangen we de klassieke brede wegopbouw door een hedendaags concept met aandacht voor de zachte weggebruikers, groenaanleg en duurzame waterbuffers. De heraanleg past binnen de langetermijnvisie van de gemeente Zaventem en de provincie Vlaams-Brabant om bedrijventerreinen duurzamer, groener en klimaatbestendiger te maken.” Het ontwerp van Sweco – gebaseerd op een masterplan van Creosum – speelt op die doelstelling in door een netwerk van paden te voorzien die veilig de Leuvensesteenweg oversteken en de verbinding maken met de fietssnelweg en de stations van Zaventem en Nossegem. De ontsluitingsstructuur tot Zaventem-Zuid wordt ook hiërarchisch opgebouwd met logische en herkenbare toegangen. Verder komen er goed uitgeruste bushaltes en groenelementen zorgen voor structuur en een positieve uitstraling. Ze zorgen ook voor een ecologische verbinding met de omgeving. Tegelijkertijd is het afkoppelingsproject ook een belangrijk luik in de sanering van de Kleine Beek van Nossegem, waarvan het afkoppelingsproject op 6 oktober van start ging.
Ondergrondse uitdagingen
De aanleg van een gescheiden rioleringsstelsel op een bedrijventerrein met grote dak- en parkeeroppervlaktes brengt behoorlijke uitdagingen mee. “Tijdens de werken moet het bestaande stelsel blijven functioneren. De grote hoeveelheid hemelwater die wordt afgevoerd van de bedrijven zorgt voor aanzienlijke debieten. Om die de baas te kunnen, voorzien we tijdelijke bypasses, knijpen en grote pompinstallaties. Om de nieuwe rioleringskokers te plaatsen, hebben de nutsmaatschappijen vooraf enorme hoeveelheden data- en elektriciteitskabels en andere nutsleidingen moeten verplaatsen. We hebben zelf meer dan 200 sonderingen uitgevoerd om de correcte ligging van de verschillende nutsleidingen in kaart te brengen om zo schade tijdens de graafwerkzaamheden te vermijden. De aanwezigheid van de grote hoeveelheden fragiele datakabels en nutsvoorzieningen in combinatie met het gebruik van zware kranen brengt immers een aanzienlijk risico met zich mee.
Op een deel van het projectgebied in de Mercuriuslaan is de beschikbare ruimte te smal om de buizen voor zowel het droogwater- als het regenwaterstelsel naast elkaar te plaatsen. Hier hebben we de kokers van 1500 bij 1000 mm voor afvalwater en 2000 bij 1500mm dus boven elkaar moeten leggen. We hebben daarvoor de sleuf tot op 5 m diepte uitgegraven en beschermd met een mobiele beschoeiing”, vertelt Sebastian Boucquey.
Nieuwe wegen voor fietsers en vrachtverkeer
Ook de nieuwe wegenis vraagt een robuuste aanpak. In het ontwerp zijn de brede wegen versmald naar 4,6m om ruimte te maken voor de fiets- en voetpaden en groenvoorziening. Het hele industrieterrein krijgt overal dubbelrichtingsfietspaden. In sommige straten geldt na de herinrichting enkelrichtingsverkeer om de nodige ruimte te creëren en omwille van de verkeersveiligheid. “De funderingsopbouw van de nieuwe wegen is MET 55cm voldoende dik om zwaar vrachtverkeer te dragen. Daarop komen vervolgens drie lagen asfalt van 16cm. Voor de fietspaden is de funderingsopbouw beperkter. We werken er met een onderfundering van 42cm en de verharding bestaat uit een extra dikke onderlaag van 8cm en een toplaag van 4cm. Met die aanpak houden we de bedrijven maximaal toegankelijk zonder in te boeten aan kwaliteit”, vervolgt Sebastian Boucquey.
Slimme fasering garandeert bereikbaarheid
DCA Infra krijgt 250 werkdagen om de herinrichtingsklus op Zaventem-Zuid te klaren. De werken verlopen in acht fasen tussen juni 2025 en het voorjaar 2027. “Die fasering is nodig om de hinder voor de betrokken bedrijven zoveel mogelijk te beperken. We hebben hiervoor vooraf verschillende scenario’s afgewogen. Op basis van de fasering en een algemene manier van werken, hebben we vervolgens in overleg met de betrokken bedrijven hun specifieke noden besproken en de fasering hierop verfijnd. We passen onder meer nacht- en weekendwerk toe, werken met snel hardende materialen en voorzien alternatieve toegangswegen om de bedrijven maximaal bereikbaar te houden.
Daarnaast doen de bedrijven zelf ook inspanningen om de impact van de werken op te vangen. Er zijn bedrijven die hun transporten buiten onze werktijden inplannen, die tijdelijk een andere locatie zoeken of die een extra overslag doen zodat ze met geschikt materieel over de werf kunnen rijden.
Het project op Zaventem-Zuid is geen plotse ingeving, maar de bekroning van een traject dat al in 2017 startte. “We hebben toen bedrijven samengebracht om te reflecteren over thema’s als mobiliteit, energie, waterbeheer en duurzaamheid. Dat resulteerde in workshops, ontbijtsessies en een studie van Creosum die de blauwdruk vormde voor de huidige heraanleg”, motiveert Bruno Depondt, directeur grondgebiedzaken bij de gemeente Zaventem..
Een reeks quick wins gaf al vroeg vorm aan de ambities: zo werd het fietspad langs de Weiveldlaan doorgetrokken en schakelde het bedrijventerrein volledig over op energiezuinige ledverlichting. “Vandaag krijgt dit voortraject zijn logische vervolg in de grootschalige infrastructuurwerken. Met een totale kost van om en bij de 14 miljoen euro gaat het hier om het grootste rioleringsproject dat Zaventem in decennia heeft opgestart. De gescheiden riolering en de nieuwe buffercapaciteit moeten wateroverlast structureel aanpakken. Tegelijk wordt veiligheid en comfort voor voetgangers en fietsers eindelijk een volwaardige pijler van het openbaar domein.
Ook de bredere waterhuishouding krijgt een stevige impuls. Het terrein vormt de bronzone van de Kleine Beek, die verder stroomt naar de Woluwe. Door afkoppeling en buffering zal zuiver regenwater de waterkwaliteit verbeteren. Het project is één van drie sleutelingrepen in Zaventem en Nossegem die samen een merkbaar effect zullen hebben op de waterbalans en leefkwaliteit in de regio.”
Groene accenten in een harde omgeving
Hoewel de ruimte in de drukke KMO-zone beperkt is, krijgt ecologie toch een plaats in het ontwerp. “Waar mogelijk worden groene bermen aangelegd die tegelijk als wadi kunnen functioneren. Inzaaiing met aangepaste mengsels moet de biodiversiteit stimuleren en het terrein op termijn een groener aanzicht geven”, vertelt Peter De Cae, senior projectleider bij Sweco.
De dubbele rioleringsstructuur – voor afval- én hemelwater – maakt een grote ecologische stap mogelijk. “Zodra de bedrijven hun afvoer gescheiden aanbieden, stijgt de waterkwaliteit van de Kleine Beek aanzienlijk. Zo sluit de ingreep naadloos aan bij de ambities van gemeente Zaventem en partners als Farys en Aquafin om de beek en haar omgeving ecologisch te herstellen.
De heraanleg van Zaventem-Zuid is dus meer dan asfalt en beton. Het is een subtiele, maar betekenisvolle poging om in een sterk verhard bedrijventerrein toch nieuwe ademruimte te scheppen voor natuur en water.”
Zaventem-Zuid onder de loep
Opdrachtgevers: Farys & Gemeente Zaventem
Mede-financiers: Provincie Vlaams-Brabant, Agentschap Vlaio
Ontwerper: Sweco
Aannemer: DCA Infra
Rioleringsstelsel:
• Buizen ⌀ 300 tot ⌀ 1000mm
• Kokers afvalwater: 150x800mm, 1500x1000mm
• Kokers hemelwater: 2000x1500mm, 1200x600mm, 2000x1000mm
Naast de nieuwe riolering en wegen geven we het bedrijventerrein meer ademruimte voor water, groen en zachte weggebruikers
De heraanleg van Zaventem-Zuid is het grootste rioleringsproject in decennia voor de gemeente
Dit project toont dat zelfs in harde KMO-zone plaats is voor ecologie