Alternatieve financiering kan renovatiegraad opkrikken
Ondanks de goede wil om de kwaliteit van het Vlaamse woningpatrimonium te verbeteren blijven renovaties door een gebrek aan financiële middelen voor heel wat particulieren een onbereikbare droom. De overheid moet daarom ruimte maken voor een alternatief financieringsmodel om huiseigenaars aan te sporen om te renoveren, vinden VIBE en Dialoog, twee vzw’s die duurzaam bouwen promoten.
De renovatiegraad van het Vlaamse woninglandschap ligt erg laag, zeker in vergelijking met andere Europese landen. Nochtans geeft de Vlaamse overheid renovatiepremies aan bewoners die hun woning willen opknappen. Toch ontbreekt het huizenkopers aan tijd en moed om zich een weg te banen doorheen het renovatieproces. Ook een tekort aan financiële middelen zorgt ervoor dat gezinnen het nalaten om hun woning te renoveren.
Uit recente cijfers blijkt dat 58% van de huiseigenaars in 2018 geen renovatiewerken lieten uitvoeren omwille van de kostprijs. Bovendien gingen 43% van de verbouwers een lening aan om hun woning te renoveren. Een tekort aan financiële reserves weerhoudt woningeigenaars ervan om hun renovatieplannen uit te voeren. Zeker noodkopers missen daardoor de boot.
In het licht van de klimaatdoelstellingen is een renovatieversnelling echter noodzakelijk om de regionale en lokale CO2-reductiedoelstellingen te halen. In Vlaanderen alleen wachten ongeveer drie miljoen woningen op een grondige renovatie. Indien we tegen 2050 het bestaande woningpatrimonium energiezuinig willen maken, moeten ieder jaar bijna 100.000 woningen gerenoveerd worden.
Een oplossing die VIBE vzw en Dialoog vzw voorstellen, is dat de nieuwe lichting Vlaamse beleidsmakers veel meer inzet op alternatieve financiering. Met het huidige beloofde fonds kunnen slechts 500 woningen per jaar gerenoveerd worden. Alternatieve financieringsvormen kunnen ook de positie van sociaaleconomisch kwetsbare groepen versterken. Mensen met lage inkomens kopen namelijk vaak een woning van erbarmelijke kwaliteit, maar hebben niet de financiële middelen om die ook nog eens grondig op te knappen. Een alternatief financieringsmodel helpt deze groep vooruit zonder dat de betaalcapaciteit in het gedrang komt. Dit is zowel voor de huiseigenaars als de overheid een win-winsituatie.
Community Land Trust (CLT) is een verenigingsvorm die (gemeenschaps)gronden verwerft, ontwikkelt en beheert en van hieruit een nieuw woon- en gemeenschapsmodel ambieert dat betaalbare en kwaliteitsvolle woningen aanbiedt aan kwetsbare bewoners. Zowel voor modale als voor lage inkomensgroepen is het CLT-model dus een katalysator tot woningvernieuwing. De leefbaarheid en de (energetische) kwaliteit van de woning kunnen immers fors toenemen zonder dat de eigenaars hun eigen financiële grenzen moeten aftasten. Aan overheidszijde betekent het CLT-model een besparing op de uitgaven. Op langere termijn is er namelijk minder financiële input nodig.
Een mooi voorbeeld van een collectieve wijkrenovatie werd gerealiseerd in de Gentse Dampoortwijk. “Het project ‘Dampoort knapT OP’ hanteerde al enkele CLT-principes, zoals subsidieretentie. Verbouwers krijgen zo een subsidie die pas moet terugbetaald worden op het ogenblik dat de woning verkocht wordt. De premie keert bij de verkoop van de woningen terug naar het gemeenschappelijke fonds.
In maart lanceerden de stad Gent en het OCMW het project ‘Gent knapT OP’ met de ambitie om honderd woningen te renoveren. Opnieuw betreft het een renovatie waarbij kwetsbare groepen een degelijke ondersteuning krijgen. Door financiële middelen te investeren in collectieve projecten kan de renovatiegraad worden opgekrikt.