Bouwafval efficiënt sorteren op de werf?
Nieuwbouw en renovatie gaan nog steeds met heel wat afval gepaard. Vaak zijn het reststromen die perfect kunnen worden gevaloriseerd. Helaas is sorteren op de werf niet altijd even gemakkelijk wegens plaatsgebrek en ook wel een gemis aan de juiste mindset. Toch zullen aannemers deze weg moeten inslaan omwille van de wetgeving, de stijgende kosten voor afvalafvoer en de toenemende duurzaamheidseisen van de bouwheren. Met ‘ReLoAD’ initieert Shipit – in samenwerking met Embuild – een initiatief in Brussel dat het afvalbeheer in de bouw wel eens drastisch zou kunnen wijzigen, in positieve zin!
Shipit Multimodal Logistics ontstond in 2004 uit een afstudeerproject van twee Vlerick-studenten. Zij wilden iets doen aan de congestie van de Vlaamse wegen door een deel van het bulktransport via de waterwegen te organiseren. “Ze startten in Antwerpen met het charteren van schepen om dit te realiseren”, vertelt cco Mark Goossenaerts. “Het initiatief was een succes, waardoor ze enkele jaren later al hun eerste eigen schip konden kopen. Vanaf dan is de bal helemaal aan het rollen gegaan: vandaag beschikken we al over elf eigen schepen. Er is intussen ook een Brusselse afdeling, Shipit Urban Logistics, die zich op een efficiëntere logistiek van bouwmaterialen in Brussel toelegt. Verder omvat de groep ook nog het logistieke bedrijf Somef uit Luik waarin we recent een belangrijke participatie namen.”
Cirkel rond maken
Dat Shipit specifiek voor een afdeling in Brussel koos, is geen toeval. Iedereen weet dat het verkeer in de hoofdstad één grote ellende is. Bovendien wordt er heel veel gebouwd en gerenoveerd. “Ongeveer een derde van alle vrachtwagens die Brussel inrijden, bevatten bouwmaterialen”, vertelt Mark Goossenaerts. “Concreet spreken we over 4.000 trucks per dag, waarvan een duizendtal voor minder dan de helft zijn gevuld. Door onze manier van werken kunnen we het aantal benodigde bouwtransporten halveren, wat dus ook een maatschappelijke meerwaarde impliceert. Daarbovenop winnen de aannemers niet alleen op de logistieke bewegingen. We garanderen immers een just-in-time én just-in-place levering. Daarnaast kunnen ze hun paletten en dergelijke meegeven met de vrachtwagens die naar onze site terugrijden. Met ‘ReLoAD’ maken we de cirkel nu helemaal rond door àlle reststromen op de terugweg mee te nemen.”
Volgen van de bouwfasen
De supply chain efficiënter en betrouwbaarder maken: daar is het hele concept van Shipit op geschoeid. “Uit meerdere onderzoeken is gebleken dat 10% van het budget van een bouwproject in logistieke kosten opgaat”, aldus Mark Goossenaerts. “Door onze aanpak kunnen bedrijven dus heel wat centen besparen. Ons geheime wapen is dat we de bouwfasen volgen. Enkele keren per jaar laten we een schip naar Brussel varen, gevuld met ruwbouwmaterialen: klinkers, silex-blokken… Deze stockeren we op onze site in de buurt van Tour & Taxis. In de ruwbouwfase of bij de aanleg van wegen kunnen de aannemers digitaal ‘bestellen’ wat ze de volgende dag nodig hebben. Deze bouwproducten en/of -elementen worden dan op het juiste moment op de werf geleverd – op de exacte plaats waar er moet worden gewerkt. Bij de bestelling helpen we de klant bij het kiezen van de juiste hoeveelheden, zodat de vrachtwagens altijd volledig zijn gevuld.”
Sneller, efficiënter, minder fouten
De afwerkingsfase is de tweede belangrijke stap in een bouwproject. Binnen het logistieke gedachtengoed van Shipit is daar een belangrijke rol voor fabrikanten en onderaannemers weggelegd. “Zij groeperen de bestellingen zodat er telkens met een volle vrachtwagen naar onze site wordt gereden”, verduidelijkt Mark Goossenaerts. “Wij leveren dan opnieuw ‘Just-In-Time’, maar met ‘gemengde’ ladingen: bijvoorbeeld x aantal radiatoren, x m2 tegels en x aantal badkamers. Ook in deze fase passen we het principe van ‘Just-In-Place’ toe, en dit tot in het extreme. De vrachtwagens beschikken immers over een ladderlift die tot 23 verdiepingen kan bedienen. Elk onderdeel van de lading wordt in de juiste ruimte geleverd, zodat de installateurs de volgende dag meteen aan de slag kunnen. Zo hoeven ze niet te zoeken waar de materialen staan of ermee te sleuren. Dit leidt niet enkel tot tijdbesparing, maar er gebeuren ook veel minder fouten en er is een ergonomische winst. Bovendien is er quasi geen stockageplaats meer nodig, waarmee we op een ander prangend probleem inspelen. Kortom: de werken kunnen beter, efficiënter, sneller worden uitgevoerd en de arbeiders zijn gelukkiger omdat hun comfort verhoogt en ze zich enkel moeten focussen op datgene waar hun toegevoegde waarde ligt.”
Twee vliegen in een klap
Uit meerdere testen blijkt dat Shipit zijn ambities waarmaakt: het ‘Just-In-Time’-principe kan in 95% van de gevallen worden waargemaakt. “We hebben een gemiddelde afwijking van 11 minuten, wat in schril contrast staat met de reguliere leveringstermijnen die soms tot drie à elf dagen oplopen”, zegt Mark Goossenaerts. “Dat we dergelijke resultaten kunnen voorleggen, heeft zeker ook met onze locatie te maken: 70% van de werven kunnen we in minder dan dertig minuten bereiken. Toch blijven we zoeken naar manieren om het nog beter te doen. Vooral het feit dat de vrachtwagens tijdens de terugritten maar voor 10 à 20% met paletten zijn gevuld, was een doorn in ons oog. De manier om dit te optimaliseren, lag eigenlijk voor de hand: ook andere reststromen meebrengen. Maar we wilden dit doen op een manier die op de groeiende vraag naar circulariteit in de bouw inspeelt. Met andere woorden: volgens ons was het niet opportuun om zomaar vervuilde reststromen naar onze site te brengen. We vonden een bondgenoot bij Embuild om een nieuw concept te ontwikkelen waarmee we twee vliegen in één klap konden slaan: de vrachtwagens tijdens hun terugrit volledig vullen én tegelijkertijd een praktische oplossing bieden om bouwafval op de werven in achttien reststromen te sorteren. Na twee jaar onderzoek en onderhandeling met partners is ‘ReLoAD’ nu officieel uit de startblokken.”
Sorteerstraten op de werf
Concreet krijgen de klanten van Shipit een sorteerstraat met verschillende kleine containers en zakken (tot achttien stromen), afgestemd op het type bouwproject en de bouwfase. Deze is voorzien van duidelijke communicatiedragers zodat de arbeiders precies weten welk materiaal ze waar dienen te deponeren. Minstens een keer per week wordt dit afval meegenomen wanneer een vrachtwagen van Shipit komt leveren. De reststromen worden vervolgens op de site van deze logistieke dienstverlener (na controle op zuiverheid) in grote containers opgeslagen. Die worden daarna op hun beurt grotendeels door Vanheede opgehaald. De afvalverwerker zorgt tenslotte dat alle bruikbare materialen bij de juiste producenten of verwerkers terechtkomen. “Vervuilde stukken gaan alsnog bij het gemengd afval, maar we maken ons sterk dat we minstens 70% van wat nu afval wordt, zullen kunnen laten hergebruiken”, verduidelijkt Mark Goossenaerts. “Om een maximum resultaat te behalen, focussen we ons uitsluitend op nieuwbouwprojecten en de afwerkingsfase van renovaties. Afval afkomstig uit het strippen van gebouwen, valt uit de boot omdat dit niet onze missie is.”
Win/win voor alle partijen
De afvalstromen waar de initiatiefnemers het grootste verschil willen maken, zijn hout, stenen, tegels, metalen, elektrische kabels, gipspanelen en glas. “Veelal gaat het over overschotten of snij-afval die ofwel zonder bewerking opnieuw in de markt kunnen worden gezet, ofwel opnieuw tot grondstof kan worden verwerkt”, aldus Mark Goossenaerts. “Voor onze klanten is er aan ‘ReLoAD’ eigenlijk geen meerkost verbonden: de aannemers zullen minder voor hun afvalverwerking moeten betalen of zelfs geld terugkrijgen omdat de materialen kunnen worden gerecupereerd. Dit compenseert de kost die voor ‘ReLoAD’ wordt doorgerekend. Heel wat producenten hebben nood aan dit afval om het circulaire gedachtengoed te kunnen concretiseren en willen dus voor deze reststromen betalen. Dat is trouwens meestal goedkoper dan met virgin materialen te werken, dus ook deze partijen halen een financieel voordeel uit dit nieuwe initiatief.”
Geen capaciteitsproblemen
Vandaag zijn acht producenten in het project gestapt, maar Mark Goossenaerts verwacht dat er nog vele zullen volgen. Ook gaat Shipit ervan uit dat nog heel wat extra aannemers het concept zullen omarmen. Vraag is natuurlijk of de site voldoende groot is om een sterke groei op te vangen. Goossenaerts is daar stellig over: “Zelfs een factor twee of drie kunnen we perfect aan. Het volstaat immers om de snelheid van ophaling door Vanheede op te drijven. Hetzelfde geldt trouwens voor de aanvoer van bulkgoederen of afwerkingsmaterialen: alles gebeurt immers in functie van het tijdstip dat de bouwelementen moeten worden gebruikt. Wij moeten dan gewoon in meer transport investeren.”
En wat brengt de toekomst?
Logischerwijze wil Shipit nu volop inzetten op het promoten van ‘ReLoAD’. Toch zijn er al andere ideeën in de hoofden van het team aan het rijpen. “30% van de vrachtwagens in Brussel vervoert bouwmaterialen. Dat is veel en tegelijkertijd ‘maar’ een derde. Kortom, er zijn nog veel markten die we kunnen aanboren. Vooralsnog blijven we ons echter op de bouw concentreren. Daar willen we in de toekomst vooral op informatie-deling inzetten. Er zijn tal van mogelijkheden om data nog beter te gebruiken, bijvoorbeeld om te voorspellen wanneer de buren hinder van de ruwbouwwerken zullen ondervinden. Hoe fantastisch zou het zijn als bouwbedrijven op basis daarvan hun communicatie kunnen optimaliseren? Supply chain management is een fascinerend domein waar nog tal van opportuniteiten voor het grijpen liggen. En precies dat is onze toekomstvisie: logistiek verder optimaliseren op alle mogelijke vlakken.”
Aannemers: Louis De Waele, Democo, CIT Blaton, BPC Group, Jacques Delens, Eiffage Valens
Partners: Embuild, Vanheede, SmartLife, Leefmilieu Brussel, ACR Plus, Buildwize, Embuild, Louis De Waele en CIT Blaton.
Participerende fabrikanten: Sto, Knauf, Xella, Wienerberger, AGC, Pierret, Deceuninck en Reynaers Aluminium.
Ter voorbereiding van ‘ReLoAD’ werd de problematiek van bouwafval in Brussel grondig geanalyseerd. 59 werven (waarvan 43 nieuwbouw- en 16 renovatiesites) werden onder de loep genomen. De meeste waren residentiële en kantoorprojecten, maar er waren eveneens parkings, hotels, scholen, industriële sites, sportclubs, ziekenhuizen… bij. In totaal werden 10.000 containers bekeken, goed voor een totaal van 35.000 ton bouwafval. Daaruit bleek dat ongeveer 6.500 containers (zo’n 70%) met gemengd (vervuild) afval waren gevuld (ongeveer 26.000 ton materiaal). De rest bevatte voornamelijk gesorteerd hout en inerte materialen. Ook waren er enkele met metalen en aarde. Andere reststromen waren zo goed als verwaarloosbaar.
Uit de analyse bleek dat het meeste afval in de residentiële/hotelbouw wordt gegenereerd: 80 kg/m2. Kantoren volgen met 40 kg/m2. Logischerwijze is het afval omvangrijker bij renovaties dan bij nieuwbouw, alhoewel het verschil niet zo ontzettend groot is. Volgens de berekeningen van William Dockx, Business Developer Manager van Shipit kost bouwafval de aannemers handenvol geld. “Het prijskaartje van afvalmanagement bedraagt bij het renoveren van residentiële gebouwen 9 euro/m² en bijna 8 euro/m² voor nieuwbouwprojecten. Bij de renovatie en nieuwbouw van kantoorcomplexen spreken we van respectievelijk iets meer en iets minder dan 4 euro/m². Er is dus een gigantische besparing mogelijk, vooral als je weet dat 60% niet wordt gesorteerd, terwijl quasi alles terug als grondstof kan worden ingezet. We geloven sterk dat we met ReLoAD de afvalkost met ongeveer de helft kunnen terugdringen.”
• Bouw- en sloopsector in Brussel is goed voor 30% van het afval in het Gewest – 1.297.000 ton per jaar;
• 96% van het puin wordt als downcycling gerecycleerd, daar waar ‘ReLoAD’ streeft naar hergebruik met hoge toegevoegde waarde;
• 50.000 ton licht materiaal wordt meestal nog niet gerecycleerd (isolatie, kunststoffen of polystyreen…).
‘ReLoAD’ werd op 16 oktober laatstleden officieel voorgesteld met een event waar meerdere sprekers te gast waren. Een korte bloemlezing van de presentaties:
Mark Vanderick, verantwoordelijke DKM van Louis De Waele: “Logistiek op Brusselse werven is een complex gegeven. Vooral het plaatsgebrek is een prangend probleem, maar je moet ook nog laaduren respecteren, de nodige vergunningen aanvragen, de wetgeving volgen, traceerbaarheid voorzien, zorgen dat het afval wordt opgehaald… Gescheiden sorteren, is de weg die we moeten inslaan. Helaas is de praktijk minder evident door het gebrek aan plaats en tijd. Een werf is bovendien altijd in beweging en de arbeiders veranderen continu. Je mag gisteren alles goed hebben uitgelegd, morgen zijn er nieuwelingen die helemaal niet begrijpen op welke manier er moet worden gesorteerd.”
Marion Anbergen, adviseur Circulair Bouwen van Embuild: “Het is noodzakelijk dat het hele ecosysteem van de bouw de handen in elkaar slaat om tot een duurzame toekomst te komen.”
Gilles Goddisart, salesmanager Wallonië-Brussel van Vanheede Environment Group: “Bijna alle sectoren sorteren, maar de bouw hinkt op dat vlak achterop. Te weinig plaats, de evolutie van het type afval op de werven, verwarring over wat nu precies moet worden gedaan… het blijkt geen evidentie te zijn. De kleine containers voor de kmo’s en de grote exemplaren die we in industriële vestigingen zetten, zijn niet geschikt voor bouw- of renovatieprojecten. Vandaag verwerken we al meer dan 1,2 miljoen ton afval die we recycleren of verbranden met energierecuperatie. We treden met plezier in het ‘ReLoAD’-project omdat we de bouwsector willen helpen. Deze oplossing biedt de nodige flexibiliteit en digitale tools voor opvolging, rapportage en facturatie.”
“We maken ons sterk dat we minstens 70% van wat nu afval wordt, zullen kunnen laten hergebruiken.”
“Voor onze klanten is er aan ‘ReLoAD’ eigenlijk geen meerkost verbonden.”