Bouwsector vreest voor tekort aan vakmensen om Vlaamse klimaatplannen uit te voeren

Zowat elke beroepsorganisatie of vakvereniging heeft wel enkele bedenkingen bij de ambitieuze Vlaamse klimaatplannen die door verschillende federaties omschreven worden als ‘haastwerk’ en ‘niet ambitieus genoeg’. Het grootste knelpunt in de klimaatplannen is wellicht het tekort aan vakmensen. Die noodkreet weerklinkt meermaals bij de sectororganisaties.

 

De VDAB telde eind september liefst 6.374 vacatures voor bouwvakkers en technici. Te weinig jongeren kiezen voor een job in de bouw. Polen, Roemenen en Portugezen blijven niet eeuwig goedkope arbeidskrachten. Niet alleen stijgt ook in hun landen de levensstandaard, maar als we de huidige klimaatambities bekijken wordt straks in heel Europa fors meer gerenoveerd. Waar gaan de buitenlandse vakmensen die nu nog in ons land actief zijn het eerst aan de slag?

 

In Vlaanderen zal de komende jaren in ieder geval genoeg werk zijn. Wie vanaf 1 januari 2023 een verouderde woning koopt met een epc-label E of lager moet die verplicht binnen de vijf jaar opknappen tot ze minstens een D-energielabel haalt. Een renteloos krediet tot maximum 20.000 € moet dat betaalbaar maken. Eigenaars of verbouwers die nog een stapje verder gaan en renoveren naar label C, B of A kunnen vanaf 2023 een lening met een negatieve rente tot -1,5% krijgen. Zij krijgen dus geld van de Vlaamse overheid om de renovatie op te starten. Hiervoor kan maximum 60.000 € worden geleend.

 

Wie nu al een woning bezit zal tegen 2030 een energievriendelijker certificaat moeten halen, al geldt dat vooral voor verhuurders en voor woningen die verkocht worden. Om woningen in halfopen en open bebouwing te kunnen verhuren, gelden vanaf 2025 strengere minimale woningkwaliteitsnormen waarbij minstens label F bereikt moet worden. Voor appartementen zal label E gelden.

 

Verwarming

 

Vanaf 2023 mogen nieuwe woningen alleen nog fossielvrij verwarmd worden. Voor nieuwbouwwoningen is stookolie als verwarming al verboden. Een aardgasaansluiting zal vanaf 1 januari 2026 niet meer mogelijk zijn bij een nieuwbouw. Vvanaf 2023 moeten ze verplicht verwarmd worden met hybride warmtepompen die zowel op gas en elektriciteit kunnen werken.. Later wordt dan de shift naar volledig elektrische warmtepompen gemaakt.

 

Voor bestaande woningen wordt de subsidie voor een hybride warmtepomp verhoogd van 800 naar 1.500 € en voor een volledig elektrische warmtepomp van 1.500 naar 2.250 €. Bij de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG) wordt aangedrongen om een voordeliger distributienettarief voor warmtepompen in te voeren.

 

De epc-waarde of het energieprestatiecertificaat is een waarde die wordt gegeven aan de energiezuinigheid van een woning. Hoe hoger de waarde, hoe minder energiezuinig de woning. Hoe lager de waarde, hoe lager je maandelijkse energiefactuur en hoe lager de epc-score. Om die waarde naar beneden te krijgen is vooral dakisolatie, buitenisolatie en aangepast glas nodig. Zelfs met de premies zal dat voor velen een zware investering zijn, geld dat je pas na vele jaren kan terugverdienen via een besparing op energiekosten.

VCB: renteloze lening volstaat niet

 

De Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) schat de kosten om een woning van een E- of F-label naar een D-label te brengen in op gemiddeld 26.000 tot 37.000 €. De kostprijs voor een dakisolatie wordt geraamd tussen 5.000 € en 12.500 €. Nieuw buitenschrijnwerk wordt geschat op 15.000 €. De prijs voor een nieuwe condensatie-gasketel bedraagt 6.000 en 10.000 €. De renteloze lening van 20.000 € die de regering wil verstrekken volstaat dus niet.

 

De VCB verwacht wel dat de vicieuze cirkel waarbij gezinnen woningen kopen zonder dat ze een budget overhouden om die in de volgende jaren ook energetisch te renoveren, wordt doorbroken. Door de algemene renovatieverplichting zullen de verkoopprijzen van energetisch slecht scorende woningen worden gecorrigeerd. Voor minder bemiddelde jonge gezinnen die een woning willen kopen, zal de overheid aanvankelijk wel moeten voorzien in steunmaatregelen, zoals goedkopere renovatieleningen”, aldus Marc Dillen, directeur-generaal van de VCB.

 

“Wat betreft de klimaatdoelstellingen betekent de renovatieverplichting dat tegen 2050 (tegen het huidige ritme waartegen woningen worden verkocht) meer dan 90% van de bestaande woningen energetisch gerenoveerd zullen zijn. Het ritme waartegen woningen worden verkocht ligt immers hoger dan het ritme waartegen nieuwe bijkomende woningen worden gebouwd.  Door de energetische renovatieverplichting te koppelen aan de verkoop van een woning, zal het renovatieritme verdrievoudigen”, verwacht Dillen.

 

Techlink: geen nood aan steekvlampolitiek

 

Techlink, de nationale beroepsfederatie voor technieken en installatiebedrijven, is blij dat de Vlaamse regering eindelijk beslissingen neemt op het vlak van mobiliteit en verwarmingstechnologieën in gebouwen, maar heeft enkele bedenkingen bij die plannen. “We hebben nood aan een beleidsaanpak op lange termijn, niet aan steekvlampolitiek met een opbod aan ambitieniveaus waarbij een praktische realisatie eerder bemoeilijkt wordt in pl aats van gefaciliteerd”, zegt Kris Van Dingenen, directeur-generaal van Techlink.

“Zo werd op 21 oktober het ontwerpdecreet van de Vlaamse regering over het verbod stookolieketels goedgekeurd dat ons bij wijze van spreken duwt naar het alternatief ‘gas’. Slechts twee weken later denkt men ook aan een verbod op gasketels in nieuwbouw. Zal er volgende week opnieuw een volgende gedeeltelijke beslissing genomen worden?”, vraagt Van Dingenen zich af.

 

“Inzake het energiebeleid dient de Vlaamse regering op te letten voor te snelle, spectaculaire beslissingen die niet altijd even effectief zijn, en bovendien niet overlegd zijn met de betreffende sectoren. Transities (groene en digitale) vragen inzet van mensen, middelen en investeringen. Er is nu al een record aan openstaande vacatures in de installatiesector. Als één van de oplossingen rekent de installatiesector op sensibiliseringscampagnes en ondersteunende maatregelen (investeren in opleiding en ontwikkeling) van de overheid om technici aan te trekken die broodnodig zijn om de energietransitie succesvol te maken”, aldus de directeur-generaal van Techlink.

 

Bond Beter Leefmilieu: haastwerk

 

“Met deze inderhaast beklonken deal zet de Vlaamse regering weliswaar stappen in de juiste richting voor woningen, mobiliteit en industrie, maar ze blijft ruim onder de Europese lat. Vlaanderen vraagt zijn burgers om grote inspanningen, maar biedt daarvoor weinig ondersteuning. De Vlaamse regering kiest ervoor om de meest energieverslindende gebouwen slechts te renoveren tot epc-label D. Daarmee geeft ze het signaal dat label D goed genoeg zou zijn, terwijl haar eigen langetermijnstrategie tegen 2050 een label A beoogt in elk gebouw”, reageren Bond Beter Leefmilieu, Greenpeace, Natuurpunt en WWF.

 

“De overheid geeft zelf toe dat renovaties in meerdere stappen de druk op de renovatiesector – waar nu al een tekort aan vakmensen is - volkomen onhoudbaar maakt. Bovendien jaag je zo wooneigenaars twee keer op kosten in hun uiteindelijke renovatie naar epc-label A. Waarom is de Vlaamse regering tevreden met half werk? Stimuleer woningeigenaars toch om van de eerste keer klimaatproof te renoveren”, aldus Benjamin Clarysse, beleidscoördinator van Bond Beter Leefmilieu.

 

Ook voor het bannen van fossiele verwarming bij nieuwbouw durft de regering volgens Benjamin Clarysse niet voluit gaan en duwt ze nieuwe eigenaars nog tot 2026 richting hybride warmtepompen. Deze zullen echter vooral op fossiel gas blijven draaien zolang de scheeftrekking in de lasten op gas en elektriciteit niet omgedraaid wordt. Een zuinige nieuwbouw met lage temperatuursverwarming via een elektrische warmtepomp zou de standaard moeten zijn.

 

“Dat haastwerk laat zich voelen: bij heel wat maatregelen ontbreekt een omkaderend beleid over infrastructuur en sociale correcties. Dat bedreigt het draagvlak en de haalbaarheid van het beleid. De maatregelen voor woningen missen de nodige ondersteuning om het voor iedereen betaalbaar te maken. De Sociaal-Economische Raad Vlaanderen (SERV) schat dat een renovatie naar EPC-label A gemiddeld 50.000 € kost.”

 

“Een grote groep van de huiseigenaars heeft op het einde van de maand niets extra over om nog een lening af te lossen. Onduidelijk is of de regering voor die groep met voldoende financieringsinstrumenten over de brug komt. Tot slot zijn grote investeringen nodig in goed geïsoleerde sociale woningen”, stelt de Bond Beter Leefmilieu.

 

Ook de industrie moet meer inspanningen leveren om de CO2-uitstoot tegen 2030 terug te dringen. Bedrijven die een beroep doen op subsidies zullen moeten aantonen dat ze een klimaatplan hebben vooraleer ze aanspraak kunnen maken op overheidsgeld. Via een aardgasheffing zullen ondernemingen zullen bedrijven vanaf augustus 2022 mee betalen om de elektriciteitsfactuur voor gezinnen en alleenstaanden te doen dalen. Men wil ook de fossiele brandstoffen zo snel mogelijk weg uit de industrie. De subsidies voor warmtekrachtkoppeling worden vanaf 2023 afgeschaft. Ook de CO2-uitstoot van overheidsgebouwen moet naar beneden.

 

De Bond Beter Leefmilieu vindt het opvallend is dat de Vlaamse regering nalaat om scherpere ambities te formuleren voor de ontwikkeling van hernieuwbare energie. “Zowel de uitbouw van windturbines op land als de installatie van zonnepanelen slabakken in Vlaanderen. Een positieve eerste stap is dat de regering beslist heeft om de investeringspremie voor zonnepanelen dan toch niet te laten dalen. Maar het volstaat niet om het enorme potentieel van democratische hernieuwbare energie te realiseren en zo de nodige inhaalbeweging te maken”, aldus Bond Beter Leefmilieu.

 

Greenpeace: ontoereikende last minute deal

 

"De klimaatcrisis is urgenter dan ooit, ook bij ons, maar Vlaanderen trekt zich er niets van aan en komt opnieuw met een ontoereikende last minute deal. Amper een maand na de grote klimaatmars, waarin meer dan 50.000 burgers meer ambitie en een rechtvaardige transitie eisten, schuift de Vlaamse regering de rekening naar de gezinnen en laat ze belangrijke sectoren als industrie en landbouw grotendeels buiten schot”.

 

“Terwijl we niets minder dan systeemverandering nodig hebben, trekt minister Demir naar Glasgow met wat haastig ingepakte handbagage, waarover onvoldoende nagedacht is", zegt Mathieu Soete, campagneleider bij Greenpeace België.

 

Unizo: onder de Europese norm

 

De ondernemersorganisatie Unizo vindt het een goede zaak dat er nu effectief een Vlaams klimaatplan is, maar maakt zich wel zorgen over de voorziene finaliteit van het Vlaamse plan, met name, een CO2-reductie met 40% tegen 2030, terwijl Europa, op nationaal niveau, een vermindering met 47% vooropstelt.

 

"Tenzij Wallonië en Brussel (of het federale niveau) een nog hogere reductiegraad halen, dreigen we met ons land onder de Europese norm te landen, met  mogelijke sancties en extra opgelegde maatregelen tot gevolg", zegt Danny Van Assche, gedelegeerd bestuurder van Unizo.

 

NAV: ambitie ligt te laag

 

Ook Netwerk Architecten Vlaanderen (NAV) vindt de ambitie van de Vlaamse regering te laag. “Op korte termijn zullen we nu woningen krijgen die van een heel slechte energiescore naar een iets minder slechte gaan, maar die op lange termijn een duurder en minder kwalitatief renovatietraject zullen afleggen. Als architecten pleiten we voor meer ambitie, gespreid over meer tijd, binnen een integrale aanpak”, vindt NAV.

 

“Als architect-experten komen we ook wel eens op doe-het-zelf-en/of niet-vergunningsplichte bouwwerven, zonder begeleiding door een architect, waar het fout is gelopen. Uit die ervaring weten we dat halfslachtige doelstellingen voor ondoordachte en overhaaste werken zorgen. Al te vaak wordt er niet onderzocht of de woningen in kwestie constructief wel nog in orde zijn en wordt er te zelden een totaalplan gemaakt, zodat tijdens het project of in een volgende fase plots toch extra afbraak- of vervangwerkzaamheden nodig blijken. Zonder voorafgaand deskundig advies worden zulke projecten een zwart gat waarin premies, fiscale voordelen en andere materie van financiële ondersteuning verdwijnen zonder dat ze de beoogde resultaten hebben opgeleverd”, reageert Netwerk Architecten Vlaanderen.

 

“De jongste dagen circuleren ook berichten als zou een investering van 50.000 tot 100.000 € kunnen volstaan om een oude woning om te toveren tot energielabel A. Van zulke cijfers, enkel gebaseerd op puur energetische ingrepen die een zieke woning niet gezond kunnen maken, worden we als bouwprofessionals ongemakkelijk. Het is trouwens verkeerd te veronderstellen dat renoveren per se goedkoper is dan nieuwbouw, zeker als we voor de verwachte kwaliteit de lat even hoog willen leggen. Dat zou moeten, willen we het verbouwde pand echt aantrekkelijk en waardevast maken.”

 

“Daarom moeten  kopers én banken verplicht worden met het totale renovatiebudget rekening te houden vóór ze een beslissing maken. Alleen zo kunnen we de (te) hoge prijzen van slechte woningen echt naar beneden halen. Daarom ook is een architect raadplegen al van bij het aankoopproces een must. Al was het maar om de belangrijkste keuze eerst te maken, namelijk: verbouwen of slopen en herbouwen? Dat tweede is immers ook nog steeds een optie en vandaag fiscaal gelijkgesteld met renoveren”, vindt NAV.

 

“Slechte energetische renovaties leiden trouwens niet alleen tot nutteloze investeringen, maar genereren ook nieuwe problemen. Denken we maar aan ad hoc-maatregelen zoals het isoleren van een dak zonder dat een onderdak wordt aangebracht, of de na-isolatie van spouwmuren zonder voorafgaande detectie van koudebruggen, met een scala aan vochtproblemen als gevolg. We moeten dus ambitieuzer zijn.”

 

“We moeten op grotere stedenbouwkundige schaal kunnen renoveren, maar vooral: we moeten meteen richting label A. Bouwheren moeten daarvoor meer tijd en budgettaire ademruimte krijgen. We moeten dus de mogelijkheid bieden om in meerdere stappen te werken, maar met een vooraf uitgestippelde, ambitieuze langetermijnstrategie met een langetermijnplanning. Zo kunnen investeringen in de tijd worden gespreid en kunnen ze optimaal renderen”, aldus nog de architectenvereniging.

(c) VCB