Retentiedak: het dak als waterbuffer 

Het retentiedak (of blauw dak) is een nieuw wapen in de strijd tegen de water- en droogteproblematiek. In tegenstelling tot een klassiek groendak (dat water vertraagd afvoert) fungeert deze oplossing als bufferbekken. Daartoe wordt het plat dak met buffervoorzieningen uitgerust, zoals kunststof kratten. “Een technisch correct retentiedak vraagt de nodige aandacht in de ontwerpfase”, weet Philip Bruon, product manager bij Tectum Group. “De stabiliteit van het gebouw moet op de extra belasting zijn voorzien en de dakopbouw moet perfect vlak zijn. De gekende helling van 2% is immers nefast voor de totale buffercapaciteit en een correcte verdeling van de belasting.” De extra belasting stelt trouwens ook specifieke eisen aan de isolatie. Die moet voldoende drukweerstand hebben. Volgens Buildwise en de richtlijnen in het BUtgb zijn de mogelijkheden beperkt tot cellenglas, XPS en in bepaalde gevallen EPS. Tot slot moeten ook de dakopstanden voldoende hoog worden ontworpen om de dikkere dakopbouw te kunnen plaatsen. Hoe meer water je wilt bufferen, hoe hoger de opbouw zal zijn.

Wie voor een retentiedak kiest, heeft de keuze tussen een statische of dynamische variant. Bij een statisch blauw dak wordt het overtollige regenwater afgevoerd door middel van een geknepen afvoer. Een dynamisch retentiedak heeft een besturingssysteem dat het water loost op basis van de weersvoorspellingen, bijvoorbeeld vlak voor een intense regenbui. Landschapsontwerper Denis Dujardin is alvast overtuigd van de meerwaarde van retentie op een groendak. “De beschikbaarheid van water op een groendak is een must. Nog te zelden is een noodirrigatie voorzien, maar een buffering op het dak zelf is een interessante alternatief. Het is een goede garantie voor overbrugging tijdens droge periodes. Via een geïntegreerd capillair systeem bereikt het water de onderste laag van het substraat waar de plantenwortels het absorberen.”

Bruindak: kansen voor lokale fauna en flora

Een variant op het groendak dat recentelijk in ons land zijn intrede deed, is het bruindak, ook wel brown roof genoemd. De vakliteratuur roemt deze dakafwerking als een manier om de wilde stedelijke ruimtes na te bootsen op de daken van nieuwe gebouwen. Daarnaast biedt een bruindak dezelfde troeven als een extensief groendak. “Het concept komt uit Groot-Brittannië overwaaien”, zegt Philip Bruon. “Zo’n dak heeft dezelfde opbouw als een extensief groendak, maar er worden geen sedums op geplant. In plaats daarvan krijgt de omgeving alle kansen om de vegetatie te voorzien: denk maar aan zaden die door de wind worden aangeblazen of die door vogels worden verspreid.” Je ziet op het dak dan eenzelfde evolutie als in de natuur: eerst vestigen zich pioniersplanten – zoals mossen, straatgras, reukloze kamille of herderstasje - om vervolgens plaats te maken voor andere plantensoorten. Wat ook wel eens gebeurt, is dat zaden worden geoogst op het perceel waar de nieuwe gebouwen komen. Op het einde van de werken worden die zaden dan over de substraatlaag verspreid. Weliswaar is deze aanpak geen garantie voor succes. Want niet elke plant die in volle grond of in bouwafval groeit, zal ook goed gedijen in het substraat. Soms wordt het dakoppervlak verder aangekleed met rottende boomstronken, stenen en rotsen om insecten en andere dieren aan te trekken. Een bruindak wordt op dezelfde manier beheerd als een groendak. De mate van onderhoud is afhankelijk van de verwachtingen van de eigenaar. Natuurlijk moet dit niet té intensief gebeuren: logischerwijze zal dat de natuurlijke ontwikkeling van het groendak afremmen. 

Tips voor het ontwerp van een bruindak

Laat geen planten groeien in de buurt van binnenklimaatvoorzieningen, glas of andere materialen die door de zon- of technieken opwarmen. Voorzie daar een grindstrook als buffer.

Kies lichtgewicht boomstronken of dood hout als beschutting of nestelruimte voor wilde bijen.

Biodivers dak: het klimaat te slim af

De voorbije hete en droge zomers waren een marteling voor de groendaken omdat ze vaak té weinig water kregen. “Het onderliggende probleem is de plantenselectie. Op een extensief groendak groeien doorgaans sedumplanten”, meent Denis Dujardin. “De omstandigheden op daktuinen zijn vergelijkbaar met steppen. Ook deze zijn warm en droog in de zomer en erg koud in de winter. De temperatuurschommelingen zijn extreem en dat vraagt diehards die deze omstandigheden aankunnen. Dergelijke soorten zijn in onze regionen echter vrij schaars. Daarom wordt noodgedwongen voor andere inheemse en niet-inheemse planten gekozen, wat weliswaar heel wat opportuniteiten met zich meebrengt. Het palet aan bruikbare planten is wel behoorlijk groot, maar vrij specifiek. Het laat toch toe gericht in te spelen op de vereisten inzake droogteresistentie, substraatdiepte en esthetische verwachtingen.” In zijn aanpak gebruikt Denis Dujardin een mix van een aantal diehards en laat die het Darwin-gewijs onder elkaar uitzoeken. “Zo kom je tot een naturalistische beplanting. Er ontstaat een natuurlijke dynamiek waarbij alles beweegt. Bepaalde soorten vallen uit, anderen neigen te domineren. Door dit naturalistische proces krijg je een kleurrijk spel van een diverse beplanting die een hoge biodiversiteitswaarde heeft. Insecten en vogels reageren er massaal op.” Een naturalistisch dak vraagt hetzelfde onderhoud als een groendak. Soorten die gaan domineren moeten eventueel bijgestuurd worden, houtachtigen worden best vermeden om de dakdichting te beschermen. De grote troef van een biodivers dak is dat de planten veel grotere overlevingskansen hebben en zo de ecologische functie van het dak blijven vervullen.

Circulair dak: opnieuw, opnieuw en opnieuw

Een ecologisch dak hoeft niet noodzakelijk een groendak te zijn. Ook overige toepassingen van platte daken kunnen onder deze noemer vallen. Tenminste… als de beginselen van circulariteit worden gerespecteerd. “De meest logische dakdichting is vanuit circulariteitsoogpunt een losliggend membraan of daksysteem”, zegt Koen De Landsheere, technisch-commercieel verantwoordelijke bij Elevate. “Zo bestaan er membranen uit EPDM met een afmeting tot 15 x 30 meter. Wanneer die dakdichting en de onderliggende lagen – zoals dampscherm en isolatie - losliggend zijn geplaatst met ballast, kunnen ze perfect ongeschonden worden weggenomen en hergebruikt.” Wanneer de materialen mechanisch zijn bevestigd bestaat de mogelijkheid de folie tussen de verankeringsstroken weg te nemen. In dat geval kan deze EPDM-dakbedekking worden gerecycleerd als grondstof voor een nieuwe dakdichting of worden gerecupereerd voor gebruik op een ander dak. Vanuit dat oogpunt scoort 60 à 70% van de kunststof daksystemen al goed op circulariteit. Om de resterende daken circulair te krijgen, komt het aan op doordachte ontwerp- en plaatsingskeuzes.” De producenten zijn volop bezig met na te denken over hoe ze de circulaire opties verder kunnen verfijnen.