Een omleidingsweg voor padden en kikkers in Ieper

In nauwe samenwerking met alle betrokken actoren, in het bijzonder de stad Ieper en de vrijwilligers van Natuurpunt De Bron, werden specifieke inrichtingsmaatregelen op de genomen op de bouwplaats. Dit zorgde voor een uitzonderlijk resultaat: met een eindcijfer van meer dan 2.700 kikkers en padden en bijna 250 salamanders werd de oversteek op deze locatie een succes.

Om ook in de toekomst de energiebevoorrading te verzekeren en de verwachte toename van het energieverbruik op te vangen, voert ELIA werkzaamheden uit in Ieper. Hierbij wordt een nieuwe ondergrondse kabelverbinding geplaatst tussen Bas-Warneton en Ieper. De werken omvatten, behalve de kabels, ook een ingrijpende aanpassing van de bestaande wegenisinfrastructuur waarbij in eerste instantie een sleuf van 1 m breed en gemiddeld 1,5 m diep wordt gegraven om de kabel onder de bestaande rijbaan te plaatsen. Hierna wordt ook de weginfrastructuur in de oorspronkelijke staat hersteld.

Bij de aanvang van de uitgraving aan de Eeckhofstraat in Ieper kwamen ELIA en de stad Ieper tot de vaststelling dat de uitvoering van de werken in conflict kwam met de jaarlijkse paddentrek. Deze gaat van het nabijgelegen bosmassief over deze straat naar de voortplantingspoelen. De periode van de paddentrek valt vanaf eind maart tot begin mei.

Belangrijke trekroute

De trekroute is één van de belangrijkste trekroutes in de regio en wordt sinds 2015 door de lokale vrijwilligers van Natuurpunt De Bron ingericht om een overzet mogelijk te maken. Hiervoor gebruiken de vrijwilligers een scherm van kippengaas die een verticale barrière vormt langs de rijweg. Met dit scherm worden de individuele dieren naar een opvangpunt geleid waar ze in een emmer vallen. Deze emmer wordt tweemaal per dag door de vrijwilligers naar de voortplantingspoelen aan de andere kant van de weg gebracht, waar de dieren worden vrijgelaten.

Deze inrichting was tijdens de werken niet mogelijk omdat ze bijzonder gevoelig is op vlak van constructie. Door het gebruik van zwaar materieel door de aannemer en een werkzone die de volledige baanbreedte en de berm beslaat, was er geen plaats om deze inrichting te plaatsen. Het risico op beschadiging was te groot. Ook de inplanting van de schermen werd als te beperkt beschouwd door ELIA en de stad Ieper.

Bovendien had de inrichting ook enkele onvolkomenheden. Zo wringen de kleinere exemplaren van kikkers en padden zich immers door de gaten en kieren in het afsluitingsscherm en komen ze alsnog op de rijbaan terecht. De salamanders doen het nog beter en gaan als echte acrobaten de klim aan tegen de draad op, met hetzelfde resultaat.

Bescherming amfibieën

Zonder bescherming was er grote bezorgdheid dat de amfibieën in de sleuf zouden vallen wat, door de inplanting van de sleuf doorheen de volledige Eeckhofstraat, onvermijdelijk bleek. De dieren zouden de val mogelijk niet overleven.Bovendien was het om veiligheidsredenen niet toelaatbaar dat lokale vrijwilligers toegang tot de sleuven zouden krijgen om de kikkers en padden manueel uit de sleuf te halen. Kortom, de sleuf was een onoverkoombaar obstakel voor de amfibieën die deze trekroute gebruiken.

De impact van het populatieverlies zou daarom zo substantieel zijn dat er jaren, misschien wel decennia zouden nodig zijn om deze weer op peil te brengen en al het werk voor de instandhouding teniet zou doen. Voor ELIA was het dus enkel een keuze tussen het uitstellen van de werkzaamheden voor twee maanden of een andere technische oplossing zoeken om de werken te laten doorgaan.

Nieuwe werfinrichting

Om dit op te vangen, werd een dialoog gestart tussen de betrokken diensten van stad Ieper en in het bijzonder Lieven Stubbe en ELIA. Samen met de verschillende betrokken actoren, waaronder de aannemer tv Visser & Smit Hanab-Denys, de vrijwilligers, het Agentschap Natuur en Bos en de dienst Milieu en Groen van de stad Ieper werd beslist om een andere uitvoeringsmethodiek toe te passen.

Hierbij werd uitgegaan van het principe om enkel beschikbare materialen op de werf te gebruiken en nadien te hergebruiken tijdens de uitvoering van de werken verderop het tracé. Ook werd beslist gebruik te maken van de uitvoeringscapaciteit en de expertise van de sociale werkplaats om de technische uitvoering tot een goed einde te brengen. Daarnaast was er een duidelijke communicatie met strikte richtlijnen voor de vrijwilligers betreffende de veiligheidsaspecten voor het betreden en oversteken van de werfzone met verzamelde oogst van de dag.

Expertise in de uitvoering

Met ondersteuning van Philippe Vermeulen, landschapsarchitect bij het studiebureau Avalon Landscape+Engineering, ging men aan de slag om de oplossing uit te werken. Dit heeft geleid tot drie bijkomende maatregelen.

Zo werd besloten om het traject van de overzetactie te verlengen tot 800 m langs de rijbaan en om gebruik te maken van het beschermingsscherm dat normaalgezien boven de kabelinrichting in de sleuf wordt geplaatst. Deze werd nu deels ingegraven en ondersteund door de metalen piketten die normaal bij de overzetactie worden gebruikt. Om dit mogelijk te maken, werd een bestaande afwateringsgracht tijdelijk voorzien van een pe-buis (normaalgezien gebruikt als wachtbuis bij de kabeltrek) en te dempen met de beschikbare grond van de uitgraving van de sleuf. Tegelijkertijd werd een gedeeltelijke inname gedaan van de bestaande berm door het plaatsen van metalen rijplaten zodat accidentele beschadiging van de schermen door zwaar materiaal zoals kranen werd vermeden. Op deze manier werd een veilige werkzone voor de aannemingswerken en de vrijwilligers tot stand gebracht.

Positieve resultaten

De uiteindelijke resultaten van deze acties werd bekendgemaakt in aanwezigheid van schepen van Openbare Werken Stephaan De Roo, de vrijwilligers van Natuurpunt en ELIA op een ontmoetingsavond in het milieu educatief centrum De Palinkbeek. Ondanks de werken in uitvoering werd een totaal van 7.227 amfibieën overgezet in de regio Ieper waarvan 2.713 padden en kikkers en 246 salamanders op de werfzone. Dit is zowaar bijna een verdubbeling van de cijfers ten opzichte van het overzetjaar 2016. Voor alle partijen een meer dan positief resultaat na alle inspanningen en een duidelijk voorbeeld van co-operatief samenwerken.

Nieuwe samenwerkingsinitiatieven

Naar aanleiding van deze eerste samenwerking, staan vandaag ook nieuwe samenwerkingsinitiatieven in de steigers. Zo schonk de tijdelijke vereniging Visser & Smit Hanab–Denys de gebruikte 800 lopende meter schermen aan de vrijwilligers voor gebruik tijdens de komende jaren en werken de stad Ieper en ELIA structurele maatregelen uit. Zo voorzien ze een permanente oversteekplaats met een amfibieëntunnel bij de transmissiepost in de Omloopstraat in Ieper, waardoor een verbinding wordt gemaakt tussen de kikkerpoel op de site van ELIA en de paringspoel aan de andere zijde van de straat. – Philippe Vermeulen