Klimaatadaptief bouwen verzekert aangenaam woonklimaat

“Hittegolven, wateroverlast, uitstervende plant- en  diersoorten, … de media brengen regelmatig wel een onheilspellend bericht over de gevolgen van de klimaatopwarming. De verdichting van onze dorpen en steden samen met de klimaatverandering houden risico’s in, zoals de oncomfortabele gevolgen van het hitte-eilandeffect in onze steden, wateroverlast, een dalende grondwaterspiegel, … Om die gevaren te vermijden, is het belangrijk onze gebouwen en hun omgeving klimaatmitigerend en adaptief te ontwerpen en bouwen”, stelt Wim Garmyn, projectcoördinator klimaatadaptief bouwen bij Embuild Vlaanderen. De bouwsector is al bekend met doeltreffende oplossingen richting klimaatadaptief bouwen. Denk maar aan materialen die geen warmte absorberen, of het integreren van groenblauwe oplossingen rond onze gebouwen.

Mitigeren : klimaatschade voorkomen

“Maar er is nog veel werk voor de boeg”, stelt Wim Garmyn. De visie van Embuild Vlaanderen om de klimaatproblemen te tackelen steunt op twee pijlers: mitigatie en adaptatie. “De eerste stap, het mitigeren of voorkomen, neemt de oorzaken van het probleem aan. De sector past al verschillende maatregelen toe – denk maar aan het terugdringen van CO2-emissie tijdens bouwwerken of het toepassen van circulaire bouwmaterialen – en de overheid stuurt er op met regelgeving zoals de Vlaamse renovatieverplichting sinds 2023.

Bouwmaterialenfabrikant Wienerberger zit met zijn bedrijfsvoering al volledig in lijn met die mitigerende aanpak. “We zetten al enkele jaren in op het beperken van emissies. Een mooi bewijs daarvan is onze CO2-neutrale oven op de site in Kortemark. Daarnaast leggen we de focus op het sluiten van de kringlopen, dat niet alleen voor de grondstoffen en het water in het productieproces, maar ook voor onze gebruikte producten. Zo hebben we een aantal urban mining proefprojecten lopen waarbij we keramische bouwmaterialen van gesloopte gebouwen als secundaire grondstof recupereren in het productieproces. Daarnaast ondersteunen we de verschillende bouwpartners in het toepassen van principes als circulair bouwen. Dat gaat van advies aan ontwerpers tot het ontwikkelen van circulaire systemen zoals ClickBrick”, illustreert commercieel directeur Katrien Nottebaert.

Adaptatie : aanpassen aan de nieuwe realiteit

In de tweede stap ziet Wim Garmyn drie manieren om ons aan te passen aan de toekomstige werkelijkheid: het implementeren van technische oplossingen, het creëren van groenblauwe infrastructuur en het opzetten van doelgerichte klimaatprojecten. “Technische oplossingen in de bouwschil kunnen vooral helpen het hitte-eilandeffect terug te dringen. Denk aan het gebruik van witte bouwmaterialen.” Productmanager Hans Cools (Wienerberger) licht toe: “De keuze voor witte of lichtkleurige bouwmaterialen levert op warme dagen een bijdrage aan het lager houden van de temperatuur in en rond de gebouwen. Dat omwille van het Albedo-effect. Dat is de maat voor het terugkaatsingsvermogen van licht. Een oppervlak met een hoog albedo reflecteert meer zonlicht en absorbeert minder, terwijl een oppervlak met een laag albedo meer zonlicht absorbeert en dus warmte zal opslaan. Die warmte geeft het geleidelijk aan af zodra het afkoelt. Vandaar dat het in een dichtbebouwde omgeving op zomers dagen enkele graden warmer is dan op het platteland.”

Het uitbreiden van onze groenblauwe netwerken is een adaptieve maatregel met heel wat voordelen. “De natuurlijke omgeving heeft niet alleen een recreatieve en esthetische functie, maar draagt ook bij aan een beter watermanagement, heeft een luchtzuiverende werking, verhoogt het fysiek en mentaal welzijn en gaat mee het hitte-eilandeffect tegen dankzij de verkoelende werking van water”, stelt Wim Garmyn. Wie wil bijdragen aan groenblauwe netwerken en een goed watermanagement kan naast het aanleggen van een bufferbekken of wadi ook kiezen voor waterdoorlatende verhardingen. Sinds oktober 2023 verplicht de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening Hemelwater een infiltratievoorziening voor residentiële percelen groter dan 80m². De voorkeur gaat daarbij uit naar een bovengrondse oplossing. “Waterpasserende verharding is daar een mooi voorbeeld van,” tipt productmanager Armelle Windels (Wienerberger). “Met Passaqua biedt Wienerberger een bewezen duurzame oplossing. De strengpers kleiklinker heeft afstandshouders van ongeveer 6mm breed, wat zorgt voor een voegaandeel van ruim 10%. Dankzij de brede voegen passeert het regenwater snel en eenvoudig. Ook na jaren van gebruik, dat blijkt uit testen van de waterpasserende verharding in de Duurzame Wijk in Waregem. 8 jaar na de plaatsing ligt de waterdoorlatendheidscoëfficiënt nog altijd hoger dan de eis.”

Natuurinclusief bouwen

Een andere sterke adaptieve maatregel is het verhogen van de biodiversiteit. “Daar kunnen we een steentje aan bijdragen door op en rond onze gebouwen kansen te bieden aan fauna. Vroeger hadden vogels en insecten daar voldoende kansen voor dankzij de spleten en kieren. Nu we luchtdicht bouwen vinden ze die niet meer. Een groendak of groengevel bieden goede alternatieven. Wie de mogelijkheid daartoe niet heeft, kan ook specifieke voorzieningen inbouwen in het dak of de gevel. Er bestaan verschillende geprefabriceerde oplossingen voor vogels, vleermuizen en insecten.”

Wienerberger biedt in de ons omringende oplossingen al dergelijke geprefabriceerde bouwelementen zoals vleermuiskasten- en pannen, egelkasten, vogelneststenen en -pannen, insecten- bijenstenen aan. De elementen zijn ontworpen met de hulp van ecologische adviseurs en zijn naadloos te integreren in de gevel of het dak van een gebouw. Om te polsen naar de interesse van de Belgische bouwwereld heeft Wienerberger momenteel een wedstrijd lopen om architecten aan te moedigen natuurinclusief te bouwen.

Geïnteresseerde architecten vinden hier meer info.