Onderzoek naar distributie bouwmaterialen via hubs

De bouwmaterialen worden reeds in de BouwHub gecontroleerd om zeker te zijn dat ze de gewenste specificaties hebben en zonder schade of normafwijkingen zijn geleverd. Op de hub worden vervolgens dagproductiepakketten samengesteld die met zuinige wagens naar de (eventueel verschillende) bouwlocaties in de stad worden vervoerd. ‘Runners’ zorgen ervoor dat alle pakketten op de juiste plek terechtkomen, wat het werken sneller en efficiënter maakt.

Een ander groot voordeel is dat er op de vaak krappe bouwplaats veel minder bouwmaterialen en voertuigen zijn en dus meer ruimte overblijft voor het eigenlijke werk. Dit komt ook de veiligheid op de bouwplaats ten goede. Werknemers parkeren op de hub en reizen dan samen in een busje naar de bouwlocatie. Ze kunnen direct aan de slag omdat alles op hun werkplek al klaar staat. De busjes nemen op de weg terug afval van de bouwplaats mee naar de hub.

In Nederland voerde de onafhankelijke organisatie TNO een uitgebreid onderzoek uit bij enkele BouwHubs die daar momenteel worden getest. Ook in andere landen bestaan voorbeelden van succesvolle toepassingen van BouwHubs. Zo is er onder meer het Europese SUCCESS-project en het CIVIC-project en deed de sector ervaringen op met twaalf grootschalige BouwHubs en vervoer over water in Londen.

De recente ervaringen met de BouwHubs bij de proeftuinen in Nederland zijn unaniem positief: je hebt je materiaal dichtbij, je kan het gemakkelijker op volgorde zetten en je kan eventueel voorafgaand werk uitvoeren. In een overdekte BouwHub kun je tijdens slechte weersomstandigheden bovendien blijven voortwerken. Transporteurs moeten minder lang wachten: ze zijn eerder en sneller aan de beurt en hoeven met hun vrachtwagen en leveringen niet langer het drukke stadscentrum in.

De ervaringen met zogenaamde runners (medewerkers die zorgen dat de materialen op de juiste plek op de bouwplaats terechtkomen) zijn positief, maar de inzet ervan vergt veel aandacht en voorbereiding. Het concept werkt goed in combinatie met een BouwHub of bij leveranciers die de krachten bundelen. Bouwkennis is essentieel om faalkosten te voorkomen: hoe moet je omgaan met materiaal? Runners zorgen ook voor een efficiënter gebruik van kranen en liften door buiten de spitstijden op de bouwplaats materiaal en materieel te verplaatsen. Bij de inkoop van materialen moet je het geheel zien als vakwerk en niet alleen op de laagste prijs inkopen. Het is belangrijk vooraf goed overeen te komen wie de extra kosten betaalt.

Het parkeren van personeel is een onderdeel van de bouwlogistiek. Werknemers parkeren op de hub en reizen vervolgens samen in een busje naar de bouwlocatie. De busjes nemen op de weg afval van de bouwplaats mee terug naar de hub. Op de BouwHubs in Nederland werden verschillende mogelijkheden getest, zoals een parkeerverbod op de bouwplaats, het stimuleren van openbaar vervoer, het aanbieden van een parkeerplek verderop, de inzet van busjes en carpoolen. Hier ziet TNO nog ruimte voor nader onderzoek waarbij bouwvakmensen betrokken zijn; welke oplossingen zien zij zelf?

Bij repeterend werk (verschillende verdiepingen, identieke eisen) zijn bouwlogistieke maatregelen gemakkelijker toe te passen en effectiever. Vooral bij duurdere woningen stellen eigenaars vele individuele eisen aan de afwerking en hebben ze soms zelfs hun eigen onderaannemers die elk weer hun eigen bouwlogistiek organiseren, waardoor bepaalde maatregelen lastiger zijn toe te passen.

Tegenover de positieve ervaringen staat wel de onduidelijkheid over de verdeling van lusten en lasten. Bouwbedrijven zien de BouwHub vaak als extra kostenpost in het bouwproces omdat er een schakel in de keten bijkomt. Dat zou natuurlijk tot extra kosten leiden die ergens anders in de keten moeten worden terugverdiend. De vraag is dan ook vanaf welke schaal een BouwHub tot een kostenbesparing in het hele bouwlogistieke proces leidt.

Daarbij spelen een aantal uitgangspunten en aannames een rol. Ten eerste gaat het niet uitsluitend om het werken met een BouwHub, maar is het juist de combinatie van verschillende bouwlogistieke maatregelen die leidt tot een efficiënter en effectiever logistiek proces. Dat zijn bijvoorbeeld een bouwticketsysteem, werkpakketten samenstellen op de BouwHub die zorgvuldig zijn afgestemd op de dagelijkse productie op de bouwplaats en de inzet van runners op de bouwplaats voor het opperen en gecombineerd inkopen over projecten heen.

Ten tweede is het belangrijk dat de mogelijke besparingen in het bouwproces, door het verbeterde logistieke proces, worden meegenomen in de integrale kostenberekening. Transparantie is belangrijk omdat de BouwHub zal leiden tot een andere verdeling van de logistieke kosten. Daarbij is van belang wie extra kosten maakt voor de exploitatie van de hub en wie van de voordelen profiteert. In de huidige praktijk heeft elke partij in een bouwproject een deel van zijn budget toegewezen aan de logistieke activiteiten, zoals de transportkosten van de leveranciers naar de bouwplaats, de verplaatsing van materialen op de bouwplaats en de managementtijd voor logistieke taken.

Bij een BouwHub maken deze kosten deel uit van een gemeenschappelijk budget voor de BouwHub. Daarom moeten de betrokken partijen hierover vóór het begin van een project afspraken maken om discussies te voorkomen over wie de logistieke kosten tijdens het project moet dragen. Bij het werken met BouwHubs is geen plaats voor wantrouwen en achterdocht, maar moet er transparantie in de hele keten zijn. Als partijen geen informatie delen en niet samenwerken met het achterliggende idee om er allemaal beter van te worden zal het niet lukken.

Samenwerking is vooral essentieel omdat de inrichting van een BouwHub een gemeenschappelijk planningsproces vereist, waarin de bouwbedrijven zich verbinden tot de bouwlogistieke taken die ze hebben afgesproken. Deze taken bepalen de noodzakelijke capaciteiten en daarmee de kostprijs van personeel, materieel en ruimte in de BouwHub. De gemeenschappelijke kosten kunnen dalen als het proces op de hub goed georganiseerd is. Tegelijkertijd hebben de bouwbedrijven het voordeel dat ze zich dankzij het gebruik van een hub kunnen concentreren op hun kernactiviteiten, hun productiviteit op de bouwplaats verbeteren en daarmee op lange termijn ook hun concurrentievermogen verhogen. De deelnemende bedrijven moeten vooraf ook afspraken maken over de verantwoordelijkheid voor de materialen en verzekeringskwesties.

Het inzetten van BouwHubs betekent tevens werken met nieuwe informatiestromen. Er komt informatie beschikbaar over de materiaalstromen tussen de leverancier, de BouwHub en de bouwplaats (materiaalprognose om de BouwHub-activiteiten te plannen), de leveringsplanning (vooruitblik van een week), de leveringen die onderweg zijn en de urgentie hiervan. Er is ook  informatie nodig over de voorraadniveaus in de keten, met nauwkeurige stuklijsten voor de dagelijkse, gecombineerde leveringen.

Daarnaast moet er informatie zijn over de kraanplanning, de inzet van de vrachtwagens vanuit de BouwHub en de bezetting van opstelplaatsen. Om al die informatiestromen te beheren zijn nieuwe ict-systemen nodig. Op dit moment ontbreekt het nog aan goede ondersteunende informatiesystemen in de bouw. Innovaties op dit gebied zijn absoluut noodzakelijk voor een goede ketenregie en de succesvolle bedrijfsvoering van een BouwHub en een integrale bouwlogistieke keten.

Ten slotte is schaalgrootte nodig voor een rendabele exploitatie van de BouwHub. Daarvoor is betrokkenheid en ondersteuning nodig van enkele grote bouwprojecten. De voornaamste meerwaarde van de BouwHub ligt in de afbouwfase met vele leveranciers en vele kleine tijdskritische zendingen. De bouw mag natuurlijk niet stilvallen als er een onderdeel ontbreekt van een badkamer, een keuken of elektra.