Reconstruct mikt op 80 procent herbruikbare of recycleerbare componenten in bouwsector
De Europese bouwsector staat voor een dubbele uitdaging. Aan de ene kant is er de benodigde drastische vermindering van de CO₂-uitstoot, aan de andere heb je de nood aan een duurzamer grondstoffengebruik. Net daar wil het Europese Reconstruct-project iets aan veranderen door het ontwikkelen van digitale oplossingen en het experimenteren met praktijkgerichte strategieën om circulair bouwen haalbaar en schaalbaar te maken.
Reconstruct is een Horizon Europe-project waarbij 14 partners uit vijf EU-landen en het VK hun krachten bundelen en wil de sector fundamenteel herdenken. De officiële kick-off van de Circular Construction Hubs in het Reconstruct-project, dat loopt van 2023 tot 2027, werd gegeven door de organisatie van twee events. Het eerste vond plaats in Barcelona op 23 mei bij IteC, de Spaanse partner in het project, het tweede volgde op 6 juni in Brussel.
Lokale inbedding en Europese samenwerking
Volgens de initiatiefnemers wordt er volop gemikt op de combinatie van lokale inbedding en Europese samenwerking. Door het koppelen van pilootprojecten aan digitale workflows en gestandaardiseerde formats, mikt het project op een aanpak die zich laat herhalen in andere regio’s. Het project wil zich daarmee presenteren als een voorloper in de transitie naar een circulaire, datagedreven bouwsector, waarin verspilling vermeden wordt en samenwerking centraal staat.
“Onze doelstellingen mag je zeer ambitieus noemen”, licht Laura Reus, coördinator van de Reconstruct-hubs, toe. “Zo is het de bedoeling om gebouwen te realiseren met 50% minder nieuwe materialen, 80% herbruikbare of recycleerbare componenten, nagenoeg uitsluitend lokaal beschikbare grondstoffen en nul procent bouw- en sloopafval dat naar de stortplaats wordt afgevoerd. Eigenlijk spreekt de ingreep vanzelf, het is al een hele tijd duidelijk dat het klassieke lineaire model van bouwen en slopen economisch inefficiënt en ecologisch onhoudbaar is. Dus zoeken wij manieren om die cyclus te doorbreken, met concrete tools die voor elke schakel in de bouwketen toepasbaar zijn.”
Regionale Circular Construction Hubs
We haalden eerder al de initiatieven aan in Barcelona en Brussel, waar het project net twee regionale Circular Construction Hubs heeft gelanceerd. Deze hubs functioneren als netwerken waarin lokale actoren – van ontwerpers en aannemers tot beleidsmakers en materiaalproducenten – samen kennis uitwisselen en digitale toepassingen testen.
“Het doel van deze hubs is vooral om de brug te slaan tussen onderzoek en praktijk”, verduidelijkt Ilse Van den Borre, die instaat voor de marketing en communicatie van Green Energy Park in Zellik. “Via de Circular Reconstruction Hubs willen we een dynamisch ecosysteem opbouwen waar men een focus legt op volgende domeinen: koolstofarme alternatieven voor cement en staal ontwikkelen, bouwcomponenten produceren die gerecycleerde materialen gebruiken en ontworpen zijn met het oog op modulariteit én afbraak integreren in het ontwerp van gebouwen.”
Focus op gebruik van beton
“De focus ligt op het gebruik van beton. We moeten stoppen met beton te beschouwen als een wegwerpproduct”, vult Jeroen Poppe van de vakgroep Architectural Engineering aan de VUB aan. “We willen dit materiaal herdenkbaar, herbruikbaar en herleidbaar maken. Behalve het materiaal zelf moet ook de constructiewijze van betonnen gebouwen herbekeken worden. De klassieke methode, waarbij beton tot één massieve structuur wordt gegoten, laat nauwelijks hergebruik toe. Onder Reconstruct willen we dit vervangen door prefabmodules die zich gedragen als een eenvoudig te assembleren én demonteren bouwpakket. Naast de fysieke bouwcomponenten investeert het project ook in digitale oplossingen. Via materialenpaspoorten, BIM-modellen en digitale tweelingen worden grondstoffen gevolgd doorheen de volledige levenscyclus. Dat moet leiden tot beter afvalbeheer en traceerbare, circulaire materiaalstromen.”
Volledig recycleerbaar gebouw
“Binnen de topics circulair beton en digitalisering bevragen we de verschillende stakeholdergroepen in Brussel en Barcelona over de uitdagingen waar ze voor staan. Zo kunnen we de circulaire oplossingen uit ons onderzoek afstemmen op de lokale context op het vlak van bouwtradities, marktorganisatie en beleidsprioriteiten. Via het Europese Circular Economy Stakeholder Platform kunnen we dat ook doen voor de overige regio's in Europa”, pikt Ilse Van den Borre weer in. “Op de site van Green Energy Park in Zellik komt er daarom een illustratief, fysiek gebouw dat volledig recycleerbaar zal zijn. Momenteel zijn de bouwaanvragen al binnen en is een Nederlandse partner, Holland Composites, bezig met de productie van de bouwpanelen. Onder meer dit gebouw toont aan hoe we pas écht circulair kunnen bouwen als alle partijen inzicht krijgen in hun rol, hun data en hun impact, iets waarvoor Reconstruct de tools aanreikt. Binnenkort wordt er overigens ook een stakeholder platform gelanceerd. Dit is een webplatform waar onderzoekers, bedrijven en experts makkelijk informatie kunnen uitwisselen met elkaar en actief de dialoog met elkaar aangaan.”
Tijdens het event in Brussel lag de focus vooral op de digitale tools die nodig zijn om materialen gemakkelijker te traceren doorheen hun levensloop, met de bedoeling deze opnieuw te gebruiken of te recycleren.
“Jeroen Vrijders van Buildwise bracht een stand van zaken over de Europese beleidsdoelen en de ontwikkelingen in Vlaanderen. Lionel Bousquet van architectenbureau BXLMRS bracht een getuigenis over de stappen die hij met digitale tools al neemt in zijn projecten”, blikt Ilse Van den Borre terug. “Daarnaast werden er twee workshops georganiseerd, een met betrekking tot indicatoren voor de evaluatie van circulaire gebouwprestaties en de andere over de ontwikkelingsprioriteiten voor de digitale tools.”
“De deelnemers namen enthousiast deel aan de workshops en toonden zich achteraf zeer tevreden over de inhoud van de kick-off. We probeerden een mooie balans te vinden tussen informatie delen en feedback verzamelen en blijkbaar werd dat geapprecieerd. Aan de hand van de feedback die we tijdens het kick-off event verzamelden, gaan we nu verder aan de slag.”
In het najaar wordt het fysieke demonstratieproject gebouwd in Zellik. De officiële opening daarvan voor het publiek wordt voorzien eind 2025. In 2026 zal er dan aangetoond worden dat het demonstratieproject ontworpen is met het oog op demontage en hergebruik. Hiertoe zal er een vloerplaat vervangen worden. Ook in Barcelona wordt een demonstratieproject gebouwd, dat tijdens het project ook opnieuw ontmanteld zal worden. Binnen het project wordt een tweede leven voorzien voor al deze componenten, zodat ze niet op de afvalhoop terecht komen.