Aandachtspunten voor het ontwerp

Minimale dakhelling

Voor dakvlakken is een minimale helling van 45° aanbevolen om een goede waterafvoer te garanderen. Soms kan de dakhelling wel verlaagd worden tot 30°, zoals bij dakkapellen of korte dakvlakken tot zo’n 2,5 m lang. In deze gevallen moet een wat dikker rietpakket toegepast worden. Riet mag nooit uitgevoerd worden bij een helling van minder dan 25°.

Hemelwaterafvoer

Rieten daken functioneren als dikke, poreuze pakketten waarin regenwater vertraagd afgevoerd wordt. Het water vloeit hoofdzakelijk over de buitenzijde van de stengels naar de dakvoet en stroomt dan van het dak af. Gewoonlijk wordt op het terrein rond het gebouw in een spatzone van minstens 50 cm breed met grind of tegels voorzien.

Als je het afgevoerde regenwater toch wil opvangen voor bijvoorbeeld recuperatie, dan is de pannenstrook de meest voor de hand liggende oplossing. Deze methode bestaat erin aan de dakvoet een strook dakpannen uit te voeren waaronder een standaard hang- of bakgoot geplaatst wordt. Het riet eindigt hierbij enkele rijen hoger op het dakvlak en steunt op de pannenstrook. Deze hybride oplossing combineert de voordelen van riet en pannen: het riet kan uitdruipen op de pannen, die op hun beurt een betrouwbare afvoer naar de goot vormen.

Bouwprincipe: het gesloten dak

Voor nieuwe rieten daken wordt vandaag de dag meestal gekozen voor het gesloten dak. Deze methode gebruikt een vlakke onderconstructie van plaatmateriaal (meestal multiplex of OSB) waarop het riet bevestigd wordt met speciale schroeven.

Aan de kop van deze schroeven is een binddraad vastgemaakt. Wanneer de schroef in de onderconstructie gedraaid wordt, duwt hij het rietpakket tegen de ondergrond, waardoor het strak vast komt te liggen. Vervolgens wordt de binddraad rond horizontale latten gewikkeld om extra stevigheid geven. Door de binddraad om die latten te knopen, blijft het rietpakket goed op zijn plaats. Deze gesloten constructie elimineert luchtstroming onder het riet en verhoogt de brandveiligheid aanzienlijk.

Het gesloten dak biedt belangrijke voordelen ten opzichte van de traditionele open constructies:

• geen warmteverlies door luchtstromingen

• verminderde brandverspreiding door beperkte zuurstoftoevoer

• stabiele ondergrond voor consistente rietbevestiging

• mogelijkheid tot geïntegreerde isolatie.

Isolatie en energieprestaties

EPB-conformiteit

Riet heeft een warmtegeleidingscoëfficiënt λ van 0,20 W/m·K volgens de Vlaamse EPB-regelgeving. Een standaard rietpakket van 25 cm dik levert een warmteweerstand R van slechts 1,25 m²·K/W. Dit volstaat niet voor de vereiste warmtedoorgangscoëfficiënt U van 0,24 W/m²·K bij nieuwbouw.

Isolatiestrategieën

We onderscheiden twee hoofdbenaderingen:

• het sarkingprincipe. Hierbij worden isolatieplaten bovenop de dakstructuur geplaatst en wordt een dampscherm aangebracht aan de warme zijde van de isolatie

• traditionele isolatie. De isolatie wordt dan tussen de dakstructuur toegepast en voorzien van een lucht- en dampscherm aan de binnenzijde.

Geïsoleerde panelen (sandwichpanelen) bieden ook een efficiënte oplossing. Deze bereiken bijvoorbeeld de vereiste maximale U-waarde van 0,24 W/m²·K met ongeveer 15 cm EPS-isolatie (λ = 0,038 W/m·K).

Traditionele isolatie tussen de kepers is mogelijk, maar houdt meer risico op inwendige condensatie in. Dit risico ontstaat doordat vochtige binnenlucht door onvolkomenheden in het dampscherm in de isolatie kan dringen en tegen de dampdichtere onderconstructie condenseert. Deze methode vereist daarom een extra zorgvuldige uitvoering van het dampscherm.

Vermijden van inwendige condensatie

Bij gesloten constructies bestaat er een risico op inwendige condensatie ter hoogte van de onderconstructie. Het plaatmateriaal vormt namelijk meestal een dampdichtere laag, waardoor vocht hier kan condenseren. Daarom is de plaatsing van een continue damprem (Sd ≥ 10 m) aan de warme zijde aangewezen.

Bij dampdichtere dakvloeren, en in het bijzonder bij het traditioneel isoleren, adviseren we om een hygrothermische studie te laten uitvoeren voor de beoordeling van het condensatierisico. De aansluiting van het dampscherm vereist bijzondere aandacht bij doorbrekingen en dakranden.

Brandveiligheid

Voor alle nieuwe gebouwen (behalve eengezinswoningen) eist het Koninklijk Besluit ‘Basisnormen’ dat daken de classificatie Broof(t1) behalen. Bij onbehandeld natuurriet is dat niet het geval. Als het project aan de brandregelgeving moet voldoen, dan moet je met proefrapporten kunnen aantonen dat de volledige opbouw Broof(t1) bereikt.

Daarnaast worden er eisen gesteld aan de brandweerstand van de dakstructuur. Hiervoor verwijzen we naar Buildwise-artikel 2017/02.04 over de brandveiligheidseisen voor hellende daken.

Onderhoud en levensduur

We adviseren een jaarlijkse inspectie en reiniging. De onderhoudsbehoefte heeft een direct verband met de dakhelling: steile daken vereisen minder onderhoud dan vlakkere uitvoeringen.

Onder de typische onderhoudswerkzaamheden vallen onder meer:

• het verwijderen van organisch afval (bladeren, naalden)

• de bestrijding van algen en mos bij zichtbare groene aanslag

• het opkloppen en verdichten van het rietpakket (om de 10 jaar)

• de lokale herstelling van dunne plekken of beschadigingen.

Een conform uitgevoerd en onderhouden rieten dak bereikt een gemiddelde levensduur van 25 à 40 jaar. De uiteindelijke levensduur wordt bepaald door meerdere factoren:

• een hogere dakhelling heeft een uitgesproken positieve invloed op de levensduur

• complexe dakvormen met veel kielgoten en dakkapellen verkorten de levensduur aanzienlijk. In de praktijk blijkt dat eenvoudige zadeldaken 40 tot 50 % langer meegaan dan complexere daken

• de blootstelling aan zon en wind bepaalt hoe snel een dak droogt na regen. Een zuidoostelijke oriëntatie geeft optimale droogcondities en verlengt de levensduur ten opzichte van noordwestelijke vlakken. Een rieten dak omringd door bomen zal daarom meestal ook minder lang meegaan, omwille van minder bezonning en meer bladerval op het dak

• een niet-onderhouden rieten dak zal gemakkelijk 10 jaar minder lang meegaan dan een vergelijkbaar dak dat goed onderhouden werd. Periodiek onderhoud biedt het voordeel dat je proactief kan ingrijpen.

Samenvatting van een artikel, verschenen op pp. 10-11 van het Buildwise Magazine 2025/5. Enkel het originele Buildwise-artikel, opgesteld in het kader van de Normen-Antenne ‘Water en daken’, gesubsidieerd door het NBN, geldt als referentie.