'Toekomst van baksteen ligt in circulariteit'

De aanloop naar het circulaire toekomstverhaal van Vandersanden begon in 2010. “De Limburgse gouverneur stelde toen dat de hele provincie CO2-neutraal moest worden. Daar reageerden wij eerst heel defensief op. Wij stelden dat ons bedrijf en de jobs van onze mensen op het spel gezet werden, omdat we toen nog niet konden bedenken hoe we vanuit het bedrijf dat we toen hadden konden komen tot een CO2-neutraal gegeven. Daarna werden we uitgenodigd op een bijeenkomst bij die gouverneur, omdat we lid waren van het kransje van grootste CO2-vervuilers van Limburg. Toen dat besef was doorgedrongen, hebben we de klik gemaakt en zijn we ons product, ons bedrijfsmodel, onze energievraag, onze toekomst als bedrijf en werkgever op lange termijn en nog zo veel meer in vraag gaan stellen.”

“Behalve enkele klassieke duurzaamheidsmaatregelen was de eerste grote stap het verhaal van de steenstrips in combinatie met ons eigen hoogwaardige eps-isolatieplaat (E-board). Hoewel de markt ons daarin niet altijd volgt, geloof ik nog steeds in een mooie toekomst voor dat product, zeker bij het energetisch renoveren van woningen. Er moeten slechts een paar parameters in ons voordeel kantelen om van steenstrips een nog groter succes te maken. Eén daarvan is de prijs en daarin hebben we de voorbije jaren grote stappen gezet. We komen van het doorzagen van gewone bakstenen, wat arbeidsintensief en dus duur en niet materiaalzuinig is, tot steeds dunnere (momenteel 18 mm, in de toekomst 12 mm) en in een mal gevormde ‘eco’-strips, nog aangevuld met unieke ‘eco’-hoekstrips. In het terugdringen van grondstof en energie zitten we hier ongeveer op het maximaal haalbare, maar blijven we wel duurder dan bv. gevelbepleistering (crepi), de grootste concurrent van steenstrips bij de renovatie van buitenmuren omwille van het financiële voordeel. Gevelbepleistering kan je immers sneller en goedkoper plaatsen.”

(artikel gaat verder onder de foto)

Dat het succes niet nog groter is voor de steenstrips, is omdat de vraag niet groot is. “De belangrijkste reden om te blijven kiezen voor gevels gemetseld met volle stenen is de traditie en de goedkopere metselmortel ipv duurdere mortellijm. Het aanbod van onze ‘eco-strips’ in kleuren en maten is beperkt, maar de klanten kunnen ook blijven kiezen uit honderden verschillende modellen van de ‘volle’ steen, die dan worden gezaagd. Het feit dat onze eco-strips goedkoper zijn dan volle stenen en ecologisch geproduceerd zijn, dat volstaat niet om voor eco-strips te kiezen. Bij elke verstrenging van de isolatienormen voor woningrenovaties worden de steenstrips telkens wat populairder. Voor de echte doorbraak van gevelsteen naar eco-steenstrips moeten we echter andere innovatieve oplossingen bedenken.”

“Om de prijsachterstand ten opzichte van de gemetselde gevel en de plaatsingssnelheid ten opzichte van crepi voor een groot stuk goed te maken, ontwikkelen we bij de steenstrips nieuwe producten die door de aannemer heel wat sneller verwerkt zullen kunnen worden. Behalve de snellere plaatsing is er hierbij ook het voordeel van de mechanische bevestiging in de muur. Op deze manier wordt de gevel-steenstrip van de nabije toekomst volledig circulair: je kan dat product dan opnieuw losmaken en elders opnieuw bevestigen voor dezelfde functie, zonder waardeverlies. Het succes van deze ecologische circulaire gevel zal bepaald worden door de architect. Hij moet bereid zijn om een ontwerp te maken in functie van het product. Op het moment dat deze nieuwe ontwikkeling in steenstrips in productie komt, zal het per m² geplaatst goedkoper zijn dan een gemetselde gevel.”

 

“Je zou kunnen stellen dat wij als Vandersanden heel veel tijd en moeite gaan steken in de transitie van steen naar strip en vervolgens in de ontwikkeling van een circulair nieuw gevelproduct zodat het aanslaat op de markt. Behalve normen zijn er nog andere trends die in ons voordeel spelen. Zo zijn er in verhouding steeds minder particulieren die zelf de bouwheer zijn van de woning waarin ze verblijven. Het gevelmateriaal wordt daardoor minder een emotionele keuze van de particulier, maar eerder een gedeelde en meer objectieve keuze van ontwikkelaars, aannemers en architecten, waardoor steenstrips en de doorontwikkeling van de gevelstrip vaker als logische oplossing uit de bus zullen komen. Momenteel houden architecten van steenstrips omwille van de estethische mogelijkheden, al is het dan soms maar voor een accentmuur met verticaal geplaatste strips of in overkragende delen. Voorts ziet het ernaar uit dat, naarmate circulariteit steeds vaker zal opduiken in bestekken van overheden onze nieuwe gevelstrip de oplossing is voor de toekomst.”

Circulariteit is een moeilijk gegeven voor volle bakstenen, nog steeds het best verkopende product van Vandersanden. “Zoals we vandaag bakstenen produceren en metselen, kan je daar geen circulair verhaal van maken. Als een gebouw op het einde van zijn levensduur is, is de gevel in baksteen enkel nog bruikbaar als puin in funderingslagen. Het is technisch bijna onmogelijk om gevelstenen ongeschonden uit de muur te halen. Als je een bakstenen muur breekt en maalt heb je een secundaire grondstof die veel duurder en door de onvermijdelijke aanwezigheid van mortelresten kwalitatief minderwaardig is dan nieuwe klei. Klei is bovendien een bijna onuitputtelijke en goedkoop te ontginnen grondstof. Nog elke dag zetten rivieren sedimenten af die nieuwe kleilagen vormen en in de Vlaamse bodem zitten nog heel wat kleireserves. Voor klei is het dus een heel ander verhaal dan voor aardolie of ijzererts. Het denkspoor om baksteenpuin te hergebruiken in nieuwe bakstenen, de zogenaamde stone-recyclingsteen, is daarom niet aan de orde voor gevelstenen. Het is economische waanzin.”

 

De metselmortel is vandaag de grootste hindernis om volle bakstenen circulair te maken. “Er zijn al veel ideeën getest en zelfs in productie genomen om die mortel te vervangen door een mechanische verbinding in metaal of plastic, de zogenaamde droogstapelsystemen. Die hebben het nadeel dat de bakstenen bijzonder maatvast moeten zijn en dus na het bakken nog eens tot op de mm juist geslepen moeten worden, wat de prijs de hoogte injaagt. Bovendien zijn de meeste verbindingen in die droogstapelsystemen relatief duur ten opzichte van de klassieke metselmortel. Elke baksteenfabrikant zoekt naar oplossingen daarvoor, want droogstapelen is de meest veelbelovende manier om een gevel circulair te maken. Met Vandersanden zijn wij een concept aan het testen dat al die eerder vermelde hindernissen overwint en dat bij de plaatsing goedkoper is dan een klassiek gemetselde gevel. Details kan ik nog niet geven en het is nog een lange weg tot de productie, maar de eerste testen stemmen ons hoopvol. Vooral de productiekosten houden wij daarbij goed in de gaten, want dat blijft het finale argument bij particulieren en in bestekken. Circulair en ecologisch is goed, maar het product mag daarom nog niet meer kosten.”

Behalve op productontwikkeling zet Vandersanden ook in op het productie-apparaat. “Aan de ene kant reduceren we de energievraag omdat we bv. voor steenstrips minder energie nodig hebben voor het drogen en het bakken en anderzijds investeren we in ovens die minder energie verbruiken. De stripfabriek-van-de-toekomst zal evenwel kunnen overschakelen op groene stroom energie niettegenstaande deze veel duurder is dan aardgas. De vereiste en veruit het moeilijkste obstakel is het bekomen van vergunningen voor de bouw van windmolens op en kort bij de fabriek. Dit is nochtans één van onze plannen, want dan zal Vandersanden de eerste steen(strippen)fabriek hebben in de wereld die beantwoordt aan de ‘zero-emission’-doelstelling 2050 van de EU.”

 

“In die afgerond tien jaar dat we voluit gegaan zijn voor duurzaamheid en circulariteit, zijn we steeds gegroeid in omzet en aantal werknemers . En de toekomst ziet er met de nieuwe ontwikkelingen heel goed uit voor dit bedrijf”, besluit Jean-Pierre Wuytack.