Vlaanderen investeert met succes in cleantech
Het Cleantechrapport 2016, dat zopas werd voorgesteld door de vzw i-Cleantech Vlaanderen, geeft een stand van zaken en een overzicht van de evoluties in de Vlaamse cleantechcluster en van de uitdagingen waarmee die te maken heeft. Het rapport maakt duidelijk dat Vlaanderen nu al uitblinkt in de toepassing van cleantech en enkele topposities inneemt bij de domeinen energie, materialen, mobiliteit en water.
Cleantech valt moeilijk onder één noemer te vatten. Het gaat niet enkel om technologie die zogenaamde duurzame ontwikkeling mogelijk maakt en daarmee mikt op producten, diensten en processen die de ecologische voetafdruk van de mens op aarde kleiner maken. De focus ligt ook en vooral op investeringen die behalve milieuvoordelen ook een economische meerwaarde opleveren. Omdat alle sectoren baat hebben bij zo’n win-win-situatie is cleantech meer een cluster dan een sector.
De vzw i-Cleantech Vlaanderen werd vier jaar geleden opgericht en streeft een samenwerking na tussen bedrijven, kennisinstellingen, overheden en de samenleving die innovatie en schone technologie stimuleert en in de praktijk brengt. Hun missie is het identificeren en het stimuleren van de ontwikkeling van cleantech-instrumenten die de realisatie van een duurzame wereld versnellen. i-Cleantech Vlaanderen zet aan tot samenwerking en helpt innovatie in de praktijk brengen. Daarnaast wil de vzw het cleantechlandschap overzichtelijk maken én houden, meteen de voornaamse reden voor de publicatie van het jaarlijkse Cleantech-rapport dat nu voor de derde keer verschenen is.
Energie
Vlaanderen investeert in hernieuwbare energie en is zelfs wereldkampioen in de geïnstalleerde capaciteit aan zonnepanelen per 1.000 km2, goed voor 190 kW per 1.000 km2 (cijfers van 2015). Inzake zonne-energiedichtheid scoort Vlaanderen zelfs beter dan Duitsland, dat per 1.000 km2 111 kW zonne-energie genereert.
Met 38 kW aan fotovoltaïsche installaties per 100 inwoners bevindt Vlaanderen zich op de tweede plaats in Europa. Daarmee wordt zelfs het zonrijke Italië (31 kW per 100 inwoners) voorbijgestoken. Alleen Duitsland doet het beter met 59 kW per 100 inwoners.
In tegenstelling tot voor zonnepanelen heb je voor een windturbine voldoende ruimte nodig. Dat is een uitdaging in het dichtbebouwde Vlaanderen. Toch staat Vlaanderen met ongeveer 50 kW per 1.000 km2 op de zesde plaats in de rangschikking van geïnstalleerde windenergie-eenheden per 1.000 km2 in Europa.
Materialen
Materialen hergebruiken is ondertussen bekend terrein voor veel Vlaamse bedrijven. Maar ook remanufacturing wint aan betekenis. Dat houdt in dat gebruikte toestellen hermaakt worden tot toestellen die minstens de oorspronkelijke prestatie leveren. Er wordt geen gebruik gemaakt van nieuwe grondstoffen, maar de toestellen krijgen wel een volledig nieuwe waarde.
Remanufacturing toont aan dat de circulaire economie ook werkt in een industriële context. In Europa is remanufacturing vandaag al goed voor 192.000 jobs en een jaaromzet van 29,8 miljard €. Voor 2030 wordt een jaaromzet van 70 miljard € verwacht. Er zouden 450.000 tot 600.000 mensen aan de slag kunnen in deze veelbelovende tak van de maakindustrie.
Mobiliteit
Vlaanderen heeft een uitgebreid en overbelast wegennet. Het Vlaamse wagenpark breidt elk jaar uit. Van de 486.065 nieuwe wagens die in 2016 werden ingeschreven in België is slechts 1,7% elektrisch. Op de Vlaamse wegen rijden momenteel 4.368 elektrische wagens rond. Vorig jaar werden er 1.079 ingeschreven. Elektrische wagens kunnen niet rekenen op dezelfde uitgebreide infrastructuur als wagens die op fossiele brandstoffen rijden. Dat blijkt uit de verhouding tussen tankstations en laadpunten voor elektrische voertuigen.
In België staan ongeveer 3.000 tankstations voor benzine, diesel en/of lpg. Dit komt neer op vijf tankstations voor duizend wagens. De moeizame opmars van elektrische voertuigen wordt vaak toegeschreven aan het gebrek aan een uitgebreid aanbod van laadpalen. Het is de klassieke kip-of-ei-discussie: omdat er te weinig laadpalen zijn, zouden mensen ook geen elektrische wagen kopen; maar omdat er zo weinig elektrische wagens rondrijden, bestaat er ook weinig animo om laadpalen te installeren.
Daarom moeten er volgens de Europese Infrastructuurrichtlijn tegen 2020 minstens 21.000 publieke laadpalen beschikbaar zijn in België. Op dit moment zijn er slechts 756 met daaraan 2.066 stekkers. Op Europees vlak behoren we daarmee tot de middenmoot: we hebben meer laadpalen per 1.000 km dan bijvoorbeeld Denemarken of Duitsland, maar door onze hoge bevolkingsdichtheid beschikken we over minder laadpalen per 1.000 inwoners dan de meeste buurlanden.
Toch zegt het aantal laadpalen niet alles. Nederland heeft meer dan 6.000 laadpalen, terwijl Noorwegen het met nauwelijks 2.000 laadpalen doet. Toch telt Nederland nog geen twee elektrische voertuigen per 1.000 inwoners, terwijl Noorwegen er meer dan 30 heeft.
Water
Dankzij een streng Vlaams waterbeleid is waterhergebruik economisch interessant geworden voor ondernemingen. De toepassingen blijven niet beperkt tot zuivering en opwerking. Kennisinstellingen en bedrijven tonen hun creativiteit met oplossingen waarbij afvalwater wordt omgezet in energie, warmte en meststof. Onze toptechnologie verovert intussen de wereld.
De Vlaamse industrie heeft één van de hoogste percentages inzake waterhergebruik in Europa. Water is in Vlaanderen een belangrijke industriële activiteit geworden. Afvalwater wordt niet alleen gezuiverd met het oog op hergebruik, maar is ook een bron van energie en warmte. In de Gentse Kanaalzone verrijst bv. de nieuwbouwwijk Nieuwe Dokken, waarin die troef van afvalwater volop wordt uitgespeeld.