Landmeters gereed voor de toekomst
Het beroep van landmeter-expert is de voorbije jaren sterk geëvolueerd. Die evolutie betreft de – vrij recente –juridische omkadering van het beroep, maar vooral de opleiding en de toegepaste technologie. Wij staken ons licht op bij enkele experts ter zake.
De stage is nu een verplicht onderdeel van de opleiding.
"Wat betreft de meettoestellen zijn we de voorbije decennia overgestapt van de traditionele analoge theodoliet en meetband naar digitale toestellen zoals totaalstations, GPS-toestellen, 3D-laserscanners en drones," zegt ingenieur landmeter-expert Nele Vanhoutte, secretaris van sectorvereniging BULE en curriculum- en teamcoördinator van de bacheloropleiding landmeten aan het departement Omgeving van Hogeschool Gent.
"Het inwinnen van data verloopt daarbij almaar meer geautomatiseerd, maar de vakkennis van de landmeter-expert blijft noodzakelijk om kritisch te kunnen omgaan met de verkregen info. De snelheid in meten loopt niet altijd hand in hand met de gewenste nauwkeurigheid. Daarom kan de landmeter-expert voor iedere specifieke meting de efficiëntste meetmethode selecteren. Door de technologische vooruitgang is de hoeveelheid tijdens metingen gecapteerde data exponentieel toegenomen. Dit vergt op vlak van de dataverwerking meer tijd, meer rekenkracht en meer technologische middelen."
"Ook de software was in beweging. Doordat de registraties van de metingen al op het terrein gecodeerd worden, verloopt de verwerking ervan, achteraf op het kantoor, gevoelig sneller. Dankzij 3D-softwarepakketten kunnen we nu gemakkelijker vanuit scans van gebouwen doorsnedes creëren en deze scans integreren in een BIM-model.
De landmeter-expert mag als enige eigendomsgrenzen vaststellen.
Overheid digitaliseert
Verder wordt, met een piek in de coronaperiode, de overheidsinformatie ook almaar verder gedigitaliseerd. Gelukkig, want bij het opstellen van een proces-verbaal van grensbepaling of een afpaling moeten we niet alleen metingen doen, maar ook oudere documenten raadplegen en als bewijsstukken gebruiken. Vroeger moesten we die historische documentatie opzoeken op de vestigingen van het kadaster, in archiefdepots, bij notarissen en in gemeentehuizen. Intussen is een flink deel daarvan online beschikbaar. We gebruiken gegevens uit de Geografische Informatiesystemen (GIS) om terreingegevens te analyseren en te visualiseren. Dit materiaal, dat voorhanden is, stelt landmeters-experten in staat om complexe ruimtelijke informatie te integreren. Dankzij de digitalisatie kunnen we nu zelf informatie over eigendommen toevoegen in het kadaster én in 3D."
Artificiële intelligentie
Binnen het softwaregebeuren is artificiële intelligentie (AI) de meest recente evolutie, geeft Vanhoutte mee. "In ons beroep staat dit vooralsnog in de kinderschoenen, maar dat kan snel veranderen. We gebruiken al AI-algoritmen bij het analyseren van luchtfoto’s, om terreingegevens en objecten automatisch te identificeren. Ook bij de schatting van onroerende goederen kan AI een rol spelen, meer bepaald in het ontwikkelen van waarderingsmodellen."
Afwisselend werk, deels in open lucht.
Taken
De taken waarvoor de hulp van een landmeter-expert wordt ingeroepen zijn niet veel veranderd. "We spelen een essentiële rol in het meten en in kaart brengen van land, gebouwen en infrastructuur. Daardoor zijn we actief op verschillende domeinen, zoals projectontwikkeling, grensdiscussies en schattingen, industriële metingen, onroerend erfgoed, BIM-modellering, baggerwerken…"
"We leggen ook de juridische eigendomsgrenzen vast. In tegenstelling tot wat veel mensen denken is het kadaster geen juridisch, maar een fiscaal instrument. Bij grensgeschillen of onduidelijkheden op kadaster- en/of GRB-plannen, wordt de landmeter-expert ingeschakeld om de grenzen te onderzoeken en conflicten op te lossen. De landmeter-expert is al eeuwenlang de enige die perceelgrenzen mag vastleggen."
Nele Vanhoutte
Opleiding evolueert mee
Er bestaat zowel een master als professionele bacheloropleiding om toegang te krijgen tot het beroep van landmeter-expert. In Vlaanderen worden er bacheloropleidingen georganiseerd in Antwerpen en Gent en twee masteropleidingen in Gent. Brussel heeft ook een masteropleiding, Wallonië heeft er één in Bergen en één in Luik, waar ook een masteropleiding in geometrologie wordt aangeboden. De professionele bacheloropleiding is vanaf het begin volledig gericht op landmeetkunde, de master is een optie binnen de binnen optie bouwkunde van de studierichting industrieel ingenieur. De focus in deze opleidingen ligt op wiskunde, fysica, recht en bouwtechnische kennis. "Om als expert op te treden in rechtszaken is juridische basiskennis belangrijk," stelt Vanhoutte. Ondanks de algemene maatschappelijke toename van gerechtelijke procedures ziet ze geen noodzaak om rechten een zwaarder gewicht te geven in de opleiding. "In ons werkveld zie ik geen trend naar meer rechtszaken."
"In de bacheloropleidingen zit vanaf het eerste jaar veel praktijk ingebed. Drie jaar geleden heeft Hogeschool Gent in samenspraak met de werkwereld het curriculum van haar bacheloropleiding grondig hervormd. Een van die hervormingen is de studiekeuze, tijdens het laatste jaar, tussen drie beroepsprofielen: bouw en infrastructuur met daarin onder meer het uitzetten van bouwplaatsen, landmeetdeskundige, met focus op grensbepaling, schattingen en verkavelingsdossiers en geo-ICT, met accent op het werken met interactief kaartenmateriaal. Zo kunnen de studenten kiezen voor een specialisatie. Het vroegere lessenpakket omvatte meer algemene vakken."
Vanhoutte merkt op dat heel wat afgestudeerde landmeters werk vinden in studiebureaus of bij aannemingsbedrijven, als werfleider. "Er zijn veel vacatures voor werfleiders. Voor de bouwbedrijven is het meegenomen dat een werfleider ook meetwerk kan uitvoeren. In studiebureaus kunnen landmeters meewerken aan ontwerpen."
Het veldwerk gebeurt niet altijd in even comfortabele omstandigheden.
Theoretische kennis blijft belangrijk
"De theoretische voorkennis die wordt verworven tijdens de opleiding is essentieel om naar behoren met de toestellen te kunnen werken, de gegevens te interpreteren en eventuele fouten te zien. Om scans en digitaal gegenereerde puntenwolken correct te interpreteren moet je de achterliggende werking van de meettoestellen en registratiewijze grondig kennen."
"Om haar studenten op te leiden met de nieuwste technieken investeert de hogeschool continu in nieuwe toestellen. Naast de continue vernieuwing van totaalstations en global positioning-toestellen, hebben we de laatste drie jaar sterk geïnvesteerd in de nieuwste 3D-laserscanners en in drones."
Voor hun specifieke materieel kunnen landmeters in België terecht bij de verdelers van drie wereldwijde merken: Leica, Trimble en Topcon. Het op de voet volgen van de nieuwste beschikbare technieken vergt wel permanente investeringen. "Ik merk dat sommige oudere landmeters die vernieuwingen laten passeren. Voor traditionele metingen, zoals het bepalen van perceelgrenzen, volstaat de traditionele apparatuur. Drones en robots, zoals de robothond van Leica, zijn in elk geval een serieuze vooruitgang voor werken op moeilijk bereikbare plaatsen. Voor wie de nieuwste apparatuur niet intensief gebruikt, maar ze toch af en toe nodig heeft, bestaan er oplossingen in de vorm van samenwerkingen, via groepsaankopen en verhuursystemen."
Voor de uitvoering van het Oosterweelproject zijn heel wat metingen nodig.
Renovaties
De trend naar renovatie brengt extra werk met zich mee voor landmeters. "Er worden vooral panden met mede-eigendom gebouwd en verbouwd. In de basisakte ervan moet worden opgenomen welk aandeel ieder privé- en gemeenschappelijk deel vormt in het geheel. De landmeter-expert doet de metingen en bepaalt de netto vloeroppervlakte van elk deel, zowel bij verbouwing als bij nieuwbouw. In een met redenen omkleed verslag vermeldt hij het aandeel in de gemeenschappelijke delen dat aan elk privé-deel is verbonden, in functie van de netto vloeroppervlakte, de bestemming en de ligging van het privé-deel."
Bij de renovatie van oude – in sommige gevallen monumentale – gebouwen zijn nieuwe metingen, met een hoge mate van nauwkeurigheid, een pure noodzaak. "In de loop der jaren kunnen zich zettingen hebben voorgedaan en misschien ook niet-gerapporteerde bouwkundige ingrepen. Bovendien zien we zelfs van gebouwen, waarvan de plannen nog beschikbaar zijn grote verschillen vast tussen het architectenplan en de praktische uitvoering ervan. Maar zelfs enkele centimeters kunnen van belang zijn, zoals bij de integratie van infrastructuur voor minder-mobiele personen, bijvoorbeeld een lift of een comfortabele trap."
Bij werken aan historische gebouwen, zoals het oude Antwerpse gerechtshof, zijn nieuwe metingen noodzakelijk.
De technische evolutie verloopt gestaag, maar die van het eerder traditionele beroepsstatuut maakte in 2023 een opvallende sprong. Midden 2023 werd de wet van kracht waarmee een Orde van Landmeters-Experten kon worden opgericht. Die wet en de Orde moeten bijdragen tot zowel de betere bescherming van het beroep en de titel van landmeter-expert als die van hun klanten. Zo kunnen klanten die menen dat hen aangestelde landmeters-experten fouten hebben gemaakt zich daarmee tot de Orde wenden.
Eerder bestonden er al twee beroepsverenigingen, de Belgische Orde van Landmeters-Experten (BOLE) en de Koninklijke Confederatie der Landmeters-Experten (KLCE). Om alle verwarring met de kersverse Orde te vermijden veranderde BOLE onlangs haar naam in BULE, Belgische Unie van Landmeters-Experten.
Dezelfde wet bracht ook een aantal veranderingen met zich mee voor de organisatie en de opleiding van het beroep. Een essentieel element daarin is de sindsdien verplichte stage van 210 voltijdse werkdagen, die wordt afgesloten met een bekwaamheidsexamen.
Unanimiteit over nood aan kader
"De sectorverenigingen ijverden al jaren voor de oprichting van de Orde, die een publiekrechtelijk karakter heeft," zegt Open VLD-parlementslid en burgemeester van Grobbendonk Marianne Verhaert, die zelf is opgeleid tot landmeter. Samen met enkele collega's uit andere partijen diende ze het betreffende wetsvoorstel in. "De parlementaire procedure verliep vlot, omdat de beroepsverenigingen en de meeste politieke partijen het eens waren over de inhoud van de wet. Er bestond geen echt kader, de Orde vult die lacune in. In de praktijk weegt vooral de verplichte stage. Die ruime kennismaking met de dagdagelijkse praktijk ontbrak in de bestaande opleidingsverplichtingen. Persoonlijk had ik daarvan geen last, omdat ik vanzelf in het kantoor van mijn vader kon meedraaien, waarin mijn zus trouwens nog altijd actief is. Maar heel wat andere student-landmeters hebben niet zo'n specifieke familiale achtergrond."
Landmeter en landmeter-expert
Naast de landmeter-expert blijft ook de titel van 'landmeter' bestaan. "De basisopleiding is dezelfde. Maar terwijl landmeter een beroep is, is landmeter-expert een beschermde titel. Een belangrijk praktisch verschil is dat de landmeter-niet-expert niet beëdigd is voor de Rechtbank van eerste aanleg en daardoor niet gerechtigd is om bepaalde documenten en plannen te ondertekenen of als expert op te treden in rechtszaken," aldus Verhaert. "Een ander verschilpunt is dat landmeters-experten een van de beroepsgroepen vormen waarvan de beoefenaars verplicht zijn jaarlijks twintig uur bijkomende beroepsopleiding te volgen. Zo blijft hun kennis up-to-date. Er is ruim voldoende werk voor landmeters-niet experten. Wie niet op zoek is naar specifieke opdrachten voor landmeters-experten of opziet tegen de verplichte uren extra opleiding is daardoor minder geneigd om naar die erkenning te streven." Landmeters verrichten metingen en tekenen plannen van bestaande toestanden. Ze kunnen op een landmeetkantoor werken, maar net zo goed in dienst van een aannemer of van een overheid.