Hergebruikbaksteen maakt publieke ruimte duurzaam

Even terug in de tijd. Bij de heraanleg van het Brugse ’t Zand - naar een ontwerp van het Nederlandse architectenbureau West 8 + het Kortrijkse ingenieurs- en architectenbureau Snoeck & Partners (inmiddels deel uitmakend van Sweco Belgium) werd van de gelegenheid gebruik gemaakt om ook het Koning Albert I-park door te trekken tot voorbij het Concertgebouw. Het stadspark omarmt deze cultuurtempel als het ware. De Kapucijnenrei werd aan de Westmeers meer open uitgewerkt om de beleving van dit water langs het Concertgebouw aan het park te verhogen.

 

In 2018 werden het nieuwe ’t Zand (en de Vrijdagmarkt) geopend. Voorafgaandelijk was de oude verharding tot op het beton van de onderliggende tunnel en parking verwijderd. In de plaats kwam een nieuwe fundering in gewapend beton en ook de waterdichting en riolering werd helemaal vernieuwd. Nadien werden 1,3 miljoen stenen in het plein ingepast. Behalve Aswebo (uit de Willemen Group) waren bij de uitvoering van dit project betrokken: de firma Artes-Depret (voor de kunstwerken), de firma Kumpen (inmiddels deel uitmakend van Willemen Group, voor de rioolrenovatie van de ondergrondse rei), en de firma Maris voor het leveren en plaatsen van de granietklinkers. 

 

 

Aanvullend op hun ontwerp voor de heraanleg van ’t Zand in Brugge, tekenden West 8 + Snoeck & Partners ook twee kleinere publieke plekken uit langs het Brugse water. Deze twee plekken dienen als buffer voor de toenemende regenval en het verhoogde risico op overstromingen en helpen het gebrek aan waterafvoer in het historische stadscentrum te compenseren. Eén van beide - dat aan de ingang van het Albert I-park - past in het Water Resilient Cities project dat tot stand kwam met steun van Interreg 2 Zeeën (ERDF) en de provincie West-Vlaanderen. Tegelijk zijn beide projecten vormgegeven als duurzame en toegankelijke stedelijke ruimte. Ze werden beiden opgetrokken uit hergebruikbaksteen, met de handvorm van een klampsteen van 18 bij 5 cm, afkomstig van de West-Vlaamse firma Van Huele - zie verder. Voor beide projecten samen ging het over een 60.000-tal stuks die in onderaanneming van Willemen Infra vakkundig werden gemetseld.

 

 

In beide gevallen werd hergebruikbaksteen op een intelligente en duurzame manier toegepast in een project dat infrastructuur en publieke ruimte koppelt. De eerste plek, aan de ingang van het Albert I-park, bevindt zich op het voetgangerstraject tussen het stationsgebouw en het Concertgebouw. Hier zijn uit baksteen lage wanden gemaakt die een wandelpad vormen tot aan het water. De tweede plek bevindt zich aan de andere kant van het park, aan de Westmeers, aan de voet van het Brugse Concertgebouw. Hier werd aan beide zijden van de Kapucijnenrei een zittribune ontworpen, opgetrokken uit hergebruikbakstenen, die uitgeeft op het reiewater.

 

 

De handvorm klampstenen werden door de firma Van Huele uit Beernem geleverd in het kader van de heraanleg van deze twee, voornoemde, kleinere Brugse publieke ruimte projecten. Dit familiebedrijf, opgericht in 1983, heeft ruime ervaring in de sector van de oude bouwmaterialen. Er wordt enkel gewerkt met recuperatiematerialen die origineel en authentiek zijn, afkomstig uit afbraakwerkzaamheden. Het bedrijf beschikt over een zeer ruime voorraad aan diverse ‘soorten’ gevelstenen, vloeren, plankenvloeren, dorpels enz, dakpannen en vorsten, schouwen, verhardingsmaterialen en balken. Wat specifiek het assortiment gerecupereerde gevelstenen betreft, gaat het bijvoorbeeld over Beerse klinker, paepesteen, poldersteen, originele Brugse moefen, Scheldesteen voor restauraties, en dus ook klampsteen - een soort Brabantse baksteen.

 

 

Er blijft een markt voor recuperatiegevelstenen, zij het dat bepaalde producten steeds moeilijker te vinden zijn. Er is bovendien de ‘concurrentie’ van de ‘nieuwe’ getrommelde, verouderde stenen die door de klassieke producenten worden gemaakt. Behalve gevelstenen recupereert voornoemd Beernems bedrijf ook o.m. dakpannen en oude tegels. Dakpannen hebben als pluspunt dat ze niet moeten gereinigd worden. Ook hier is er een grote schaarste: originele oude Boomse dakpannen, bijvoorbeeld, zijn nog moeilijk te vinden. Oude tegelpannen kunnen  meestal in de Franse Bourgognestreek worden gerecupereerd.

 

 

Verschillende projecten - zoals deze klampsteen-projecten aan het Brugse Albert I-park - maken op een innovatieve en duurzame manier gebruik van hergebruikbaksteen. Ze staan gepubliceerd op de site Opalis.eu - een initiatief van het Brusselse ontwerpcollectief Rotor. Deze website heeft als doel het ontwerpen met gebruikte bouwmaterialen te vergemakkelijken en publiceert o.m. een onlinegids van professionele handelaars in deze bouwmaterialen. Momenteel staan er 200 Belgische, Nederlandse en Franse collega’s van de firma Van Huele op de website, met een uiteenlopend aanbod. Opalis.eu werd in 2012 opgericht onder impuls van het Brusselse ontwerpcollectief Rotor. Momenteel wordt de website uitgebreid in het kader van het project FCRBE (voluit : Facilitating the Circulation of Reclaimed Building Elements in Northwestern Europe) - met de steun van het Europees Fonds Interreg North-West-Europe. 

 

 

 

De hergebruikbaksteen (in casu handvorm klampsteen) is een duidelijk herkenbaar materiaal dat de twee publieke plekken met elkaar verbindt. Het materiaal past daarbovenop perfect bij het kleurenpalet en de fijne korrel van de historische Brugse binnenstad. Omdat de bakstenen zich onbedekt in open lucht bevinden, is er gekozen voor een handvorm klampsteen, een baksteen die hard en weinig poreus is. - PDC