Impact van de klimaatverandering op bouwputten en woningfunderingen

Taluds en grondophogingen 

Een talud kan natuurlijk zijn of door de mens gevormd worden bij grondwerken. Een ophoging daarentegen is per definitie kunstmatig en bestaat meestal uit granulair materiaal (zand en grind) dat laagsgewijs verdicht wordt. Als de ophoging opgebouwd is uit een cohesief, geroerd materiaal (leem en klei), dan moet er bijzondere aandacht uitgaan naar de stabiliteit op lange termijn, rekening houdend met de gevoeligheid voor waterinstromen.

Het Buildwise-artikel 2024-01.07 bevat een tabel die een overzicht geeft van de impact van de klimaatverandering op de stabiliteit van taluds en ophogingen. Voor de maatregelen die getroffen moeten worden tijdens grondwerken, verwijzen we naar het Buildwise-artikel 2006-03.01.

Funderingen van woningen

De talrijkere en intensere regenbuien zullen een direct effect hebben op het draagvermogen van woningfunderingen. Talloze huizen werden echter nog gebouwd zonder rekening te houden met de intensiteit van de buien waarmee ze te maken zullen krijgen. Bij een grote watertoevoer aan de basis van de fundering kan het draagvermogen van de grond afnemen, wat kan leiden tot zettingen ter hoogte van deze fundering of zelfs tot scheuren in de gevel. Bij hevige regenval sijpelt het water langs de muren van het gebouw en baant het zich een preferentieel pad naar de funderingen, wat na verloop van tijd het draagvermogen zal doen dalen.

Als het grondwaterpeil stijgt door hevige regenval over een lange periode en het in de buurt komt van het aanzetpeil van de fundering, dan kan het draagvermogen ervan verminderen. Stijgt het waterniveau boven het aanzetpeil, dan zal er een opwaartse druk uitgeoefend worden op de onderzijde van de fundering. Indien daarmee geen rekening gehouden werd bij het ontwerp, dan kan deze opwaartse kracht aanleiding geven tot scheuren in de gevel of zelfs grotere schade.

Ondergrondse erosie als gevolg van zware regenval kan bij fijne gronden, in het bijzonder bepaalde leemgronden, ter hoogte van de funderingen leiden tot de vorming van holtes of onverdichte zones. Dit verschijnsel, dat sterker wordt met de tijd, treedt op wanneer fijne deeltjes bij regenbuien uit de leem gerukt worden en getransporteerd worden langs een ondergronds stroompad, gevormd door de aanwezigheid van ingegraven constructies zoals rioleringen, leidingen, funderingen of oude kelders.

Om de drie voormelde verschijnselen tegen te gaan, kunnen de volgende preventieve maatregelen genomen worden:

• de funderingen van de woning voldoende diep aanbrengen om het draagvermogen van de grond te vergroten, zelfs als die verzadigd is
• de funderingsstrook verbreden en voldoende wapenen
• voor een gewapende funderingsplaat opteren
• de drainage bij nieuwe woningen voldoende ver van de funderingen leggen. Momenteel worden de draineersleuven meestal langs de funderingsmuur aangebracht en wordt het water vlakbij de funderingen opgevangen, wat te vermijden is
• de omtrek van de woningen beschermen met een horizontale barrière (tegels, bestrating of terras). Dat moet voorkomen dat het water bij hevige regenval de basis van de fundering bereikt en vooral dat het preferentiële paden langs de funderingsmuren creëert
• de goten goed ontwerpen en ze regelmatig inspecteren en schoonmaken. Men moet er ook voor zorgen dat het hemelwater op een zekere afstand van de funderingsmuren afgevoerd wordt via de riolering of door infiltratie
• de staat van de grond in de buurt van het rioleringsnet regelmatig controleren om eventuele verzakkingen op te sporen
• de goede werking van de draineersleuven nagaan via de toezichtputten (als die er zijn) en erop toezien dat deze niet verstoord kunnen worden door nabijgelegen planten (minimumafstand van 3 m). Indien nodig, moeten de draineerbuis en de controleputten gereinigd worden met een waterstraal.

Tijdens graafwerken moet er ook voor gezorgd worden dat er geen water en modder in de bouwput terechtkomt. Zo is de uitvoering van een tijdelijke bescherming uit aarde doeltreffend én rendabel, voor zover de topografie van het terrein geen overlast veroorzaakt voor de omgeving en de wetgeving het toelaat.

De hogere frequentie en intensiteit van droogteperiodes zal het risico op schade bij funderingen in plastische gronden verhogen. Het Buildwise-artikel 2018-03.02 over scheurvorming in gebouwen door het krimpen of zwellen van plastische gronden bespreekt enkele preventieve maatregelen en hersteloplossingen. In aanwezigheid van vegetatie is het aangeraden om funderingen in dergelijke gronden op minstens 1,5 m diepte te laten aanzetten. Aangezien deze waarde echter geen rekening houdt met de toekomstige impact van de klimaatverandering, zal ze waarschijnlijk naar boven bijgesteld moeten worden op basis van toekomstige waarnemingen.

Andere geothechnische constructies

Sommige geotechnische constructies zoals beschoeiingswanden, funderingspalen en tunnels lijken minder gevoelig te zijn voor de gevolgen van de klimaatverandering. Toch moet er bij het ontwerpen van deze constructies altijd bijzondere aandacht besteed worden aan het in de grond aanwezige water door een nauwgezette meting van het grondwaterpeil.

Wat palen betreft, moet opgemerkt worden dat hun sterkte beïnvloed kan worden door een toename van de dynamische of cyclische windbelastingen. Dit is onder meer het geval voor de funderingen van windmolens en van grote gebouwen. Om rekening te houden met dit effect, verwijzen we naar de toekomstige Eurocodes.

Bron: het artikel ‘Impact van de klimaatverandering op bouwputten en funderingen van woningen’ van N. Denies in het Buildwise Magazine van januari-februari 2024. Enkel het originele artikel, te vinden op www.buildwise.be, geldt als referentie.