Studieopdracht herinrichting Grote Markt Sint-Niklaas gegund

De andere drie genomineerden waren Bureau Bas Smets, de tijdelijke vereniging Cobe Omgeving en Okra Landschapsarchitecten. De drie partners van het laureatenteam bestaan uit Artgineering uit Brussel (publieke ruimte, actieve mobiliteit), Lama uit Lier (landschapsontwerp, innovatie, duurzaamheid) en Sweco (techniek, uitvoering, participatie). Ze krijgen versterking van de lokale ondernemer en flower designer Daniel Ost in onderaanneming.

 

Het ontwerpteam ziet de opgave niet als een esthetische facelift, maar als een uitdaging hoe we urgente opgaven zoals het hitte-eilandeffect, nieuwe mobiliteitsconcepten, herbestemming van ondergrondse ruimtes, circulair materiaalgebruik en een stedelijk en geïntegreerd watersysteem samen kunnen vormgeven aan een hoogwaardige publieke ruimte, dit met waardering voor het bestaande en samen met omwonenden, gebruikers en handelaars.

 

Het stadsbestuur van Sint-Niklaas ging vorig jaar samen met het Team Vlaams Bouwmeester op zoek naar een ontwerpteam voor de herinrichting van de befaamde Grote Markt, al van oudsher de centrale plaats en het visitekaartje van Sint-Niklaas. In 2005 werd de Grote Markt volledig vernieuwd, met de aanleg van een ondergrondse open parkeerstraat en de inrichting van het plein als ontmoetings-, evenementen- en belevingsruimte in het hart van de stad. De Grote Markt is onder meer bekend als de jaarlijkse unieke opstijgplek voor luchtballonnen tijdens de Vredefeesten.

 

Toch is de belevingswaarde van het plein niet optimaal. De verschillende verkeersmodi (voetgangers, fietsers, bussen en auto’s) hebben langs de randen van de Grote Markt elk hun eigen ruimte. Dit leidt ertoe dat de verkeersinfrastructuur overheerst, wat resulteert in een grote verharde oppervlakte met weinig belevingswaarde.

 

In 2014 werd in het masterplan publieke ruimte een visie op het publieke domein van de kernstad (‘Marktstad’) uitgewerkt. Hierin wordt gestreefd naar een samenhangende, aangename verblijfsplek in het stedelijke weefsel door het voorzien van een continue vloer.

 

De Grote Markt wordt gezien als het centrale hart en uitgebreid tot aan het Onze-Lieve-Vrouwplein en de omliggende randen (van gevel tot gevel), zodat het plein in een grotere context is verankerd.

 

Het masterplan publieke ruimte en de ambitie van het wijkcirculatieplan creëren een momentum om de Grote Markt opnieuw de centrale verblijfs- en ontmoetingsplaats van de stadskern te laten zijn voor gebruikers van alle leeftijden en biedt kansen om ruimtelijke kwaliteit in de openbare ruimte te realiseren. Dat wil het stadsbestuur doen door het herinrichten van zowel de randzone als het plein van de Grote Markt zelf.

 

Concreet gaat het om de herinrichting van de bovengrond tussen de Stationsstraat en de Parkstraat met de realisatie van een autoluwe zone; de herinrichting van de bovengrond tussen de Onze-Lieve-Vrouwstraat en het Hendrik Heymanplein met de realisatie van een autoluwe zone; de heraanleg van het kruispunt van Het Woord (met als aandachtspunt de toegankelijkheid van het Hendrik Heymanplein); en de inrichting van een bijkomende (fietstoegankelijke) in- en uitrit voor de parking van de Grote Markt aan de noordzijde.

 

De verminderde verkeersintensiteit biedt ook de mogelijkheid om de verharding rond het Onze-Lieve-Vrouwplein terug te dringen en ook daar meer kwaliteit in de openbare ruimte te brengen. Naast uitdagingen zoals ontharding en vergroening, wil het stadsbestuur met deze opdracht ook inzetten op waterhuishouding, ontmoeting en spel en het verbeteren van de luchtkwaliteit. In het kader van een rioleringsproject wordt de ondergrond vernieuwd vanaf het stadhuis tot aan het Onze-Lieve-Vrouwplein.

 

Substantieel vergroenen is cruciaal opdat de 4 ha stedelijke ruimte niet alleen plein, maar ook park en tuin zouden worden, zonder het intensieve gebruik als podium voor de donderdagmarkt, de Vredesfeesten en andere evenementen in het gedrang te brengen.

Een groene rand met een variatie aan bomen maakt een intense wisselwerking tussen de activiteiten in de rand en het centrale open veld mogelijk. Om meer en aangename verblijfzones te creëren in deze pleinrand, worden ook groenperken voorzien van bloementuinen met zitgelegenheden. Zelfs in het centrale gedeelte komen grasvelden.

 

In het mobiliteits- en wijkcirculatieplan kiest het stadsbestuur ervoor om het doorgaand verkeer door het centrum te verminderen. Het verkeer wordt beperkt door in te zetten op bestemmingsverkeer. Hierdoor ontstaat meer ruimte voor fietsers en voetgangers en winkeliers kunnen de pleinrand activeren. De Grote Markt wordt daardoor opnieuw geïntegreerd in het stedelijke weefsel, als ontmoetings- en verblijfsplek.

 

De centrale open ruimte blijft het podium van de binnenstad. Tussen de evenementen door is hier plaats om samen te komen, te voetballen, te barbecueën of te picknicken. Tussen de bomenrand en het noordoostelijke deel van het centrale plein liggen waterpartijen die de belevingswaarde, in het bijzonder voor kinderen, aanzienlijk vergroten. Ze dienen ook voor piekberging, koeling en waterfiltering, en werken zo als klimaatregulator voor de binnenstad.

 

In de zuidoostelijke hoek van het plein, ter hoogte van de Parklaan, zakt het grasveld tot aan het vloerniveau van de ondergrondse parking. Het is de eerste aanzet van een transformatie van de ondergrondse parking naar een duurzamere invulling met een toegankelijke ondergrondse fietsenstalling. De parking wordt plaatselijk opengewerkt waardoor er veel daglicht kan invallen, met mogelijkheden voor nieuwe gebruiksvormen zoals een koffiebar of fietsherstelplaats, gecombineerd met een overdekte fietsenstalling.