Tijdelijke en speelse heraanleg voor Leuvens Hogeschoolplein

Het Hogeschoolplein is een prachtig plein met authentieke gevels in het hart van de studentenstad. In de negentiende eeuw werden op deze plek de pedagogie Het Varcken en het Standonckcollege afgebroken. Zo ontstond uiteindelijk het Hogeschoolplein zoals we het vandaag kennen: een grasveld omzoomd door paardenkastanjes. Het plein had de jongste jaren wat van zijn glans verloren. Het kreeg daarom een nieuwe look die in afwachting van de definitieve heraanleg, een jaar of vijf moet meegaan.

 

De verharding rond de kastanjebomen is verdwenen. Het nieuwe grasveld werd uitgebreid tot aan de straat en dat blijft in principe ook na de definitieve heraanleg zo. Op het gras en rond het standbeeld van André Dumont, hoogleraar Geologie aan de KU Leuven en de ontdekker van de Limburgse steenkoollagen, werd nieuwe beplanting aangebracht.

 

Bij de herinrichting van het plein werd uitgegaan van het belangrijke historische karakter. Het tijdelijke ontwerp wil de pleinfunctie accentueren en de rijke geschiedenis van het plein doen herleven. Wat meteen opvalt, zijn de houten zitmuurtjes en de markeringen op het asfalt die tonen waar destijds de oude collegemuren stonden. Een mooie verwijzing naar deze colleges zijn lasergravures van de zogeheten zeven vrije kunsten, waar de studenten van Het Varcken les in kregen, op de zitmuurtjes. Twee infopanelen vertellen bovendien meer over de geschiedenis van de colleges en het Hogeschoolplein.

“Het plein is heel wat groener nu het grasveld is uitgebreid tot aan de straat en er geen verharding meer is rond de bomen. Dit maakt het binnenplein ook een stuk groter. Je fiets netjes stallen kan in één van de 32 fietsenstallingen. Dat zijn er heel wat meer en nadat de restauratie van het Pauscollege voltooid is plaatsen we er nog een vijftigtal bij’, zegt Dirk Vansina, schepen van Openbare Werken.

Bovendien hield de stad Leuven rekening met de adviezen van de toegankelijkheidsraad. Zo zijn er verlaagde boordstenen geplaatst en hebben enkele banken een leuning en armsteunen. Ook de infoborden zijn voorzien van een code voor slechtzienden en blinden. Omdat het wegdek in slechte staat was, kreeg het plein ook een nieuwe laag asfalt. Later, bij de definitieve heraanleg krijgt het plein zijn originele kasseibestrating weer.

 

Het centrale plein in Leuven moet vooral een ruimte worden voor ontspanning en spel. Op de zitbanken vinden kinderen educatieve spelletjes of uitdagingen terug. Aan elke vrije kunst is een spel gekoppeld. Zo is er een woordpuzzel (grammatica), een hinkelparcours (aritmetica), een poppenkast (retorica), een zonnewijzer (astronomia), een reuzenmeetlat met oude maateenheden (geometria), orgelpijpen met drumstokken (musica) en tot slot nog een reeks waar/niet waar-uitspraken (logica).

Op die manier is het vernieuwde Hogeschoolplein ook een plek waar kinderen volop kunnen spelen en wordt het eeuwenoude plein een plek waar zowel rust, ontmoeting als ontspanning centraal staan. In de toekomst kunnen hier tijdens de zomer ook allerlei activiteiten plaatsvinden. De kiosk wordt teruggeplaatst.

 

“We hebben zelfs nog een extraatje voorzien. In de bank met als thema ‘Aritmetica’ zijn twee schaakborden ingewerkt. De houten schaakstukken kunnen ontleend worden bij de aan het plein gelegen café de Werf die er dankzij de heraanleg overigens een mooi stukje terrasruimte bijkrijgt. Het is niet eenvoudig om spelgelegenheid te creëren in het stadscentrum. Maar hier zijn we er in geslaagd spelaanleiding en stedelijkheid mooi te combineren”, vervolgt een tevreden schepen Vansina.

Het nieuwe plein werd ontworpen door het Leuvense Ontwerpbureau Pauwels. Zaakvoerder Michel Pauwels werkte voor dit project voor het eerst samen met Tripleclick Design uit Wijgmaal, het grafische en tekstueel ontwerpbureau van zijn zoon Ward. Groenspecialisten Willy en Annelies De Decker van Estate & Landscape Management uit Kapelle-op-den-Bos zorgden voor de concrete uitvoering. Vanuit de stad Leuven werd het project begeleid door ontwerper Anne Marie Timmermans en Katleen Remeysen (ingenieur weg- en waterbeheer).

 

“Wat ons triggerde in dit project was de geschiedenis: het fijnmazige middeleeuwse weefsel maakte in de tijdsgeest van de negentiende eeuw plaats voor een gedurfde ingreep. Men creëerde een plein volgens het principe en de verhoudingen van de gulden snede, met slechts één doel: de grandeur van het belangrijke Pauscollege etaleren. Wij waren direct ‘verliefd’ op die unieke ruimtebeleving en hebben er dan ook voor gezorgd om die te behouden in het nieuwe concept”, aldus Michel Pauwels.

 

“Ik woon al mijn hele leven in Leuven, maar de verborgen geschiedenis van het Hogeschoolplein was me onbekend. Die onzichtbare tijdlaag op een creatieve, speelse manier terug zichtbaar maken was een boeiende opdracht als ontwerper”, vult Ward Pauwels aan.

De komende jaren zijn heel wat werkzaamheden gepland rond het Hogeschoolplein. De renovatie van het enorme universitaire Paus Adrianus VI-college is in volle gang en verloopt vlot. De reeks grote leegstaande herenhuizen aan de overzijde van het plein worden op termijn allemaal gerenoveerd tot appartementen en studentenhuisvesting. De plannen om aan die zijde van het plein een hotel en een brouwerij met brasserie uit te bouwen werden afgevoerd.

Het Hogeschoolplein werd aangelegd tussen 1807 en 1812, in het midden van de ’s-Meiersstraat, die de Muntstraat verbond met de Naamsestraat. Tot dan was de ’s-Meiersstraat een zeer smalle straat, gedomineerd door de grote gebouwen van het Standonckcollege, de pedagogie 'Het Varcken' en het tegenoverliggende Paus Adrianus VI-college.

 

De eerste ideeën voor de aanleg van een plein dateren van 1786, toen het Pauscollege omgevormd werd tot Seminarie-Generaal. Architect Louis-Joseph Montoyer (1749-1811), die toen de bouw van de oostelijke vleugel van het Pauscollege leidde, lanceerde het plan om het Standonckcollege, de pedagogie ‘Het Varcken’ en de huizen tussen de huidige Lakenweversstraat en de Standonckstraat af te breken om zo een grote openbare ruimte aan te leggen tussen het Pauscollege en de Lakenhalle aan de Naamsestraat.

 

De plannen werden echter opgeborgen na felle reacties van de bevolking. Omwille van hun slechte staat en naar verluidt omdat ze bewoond werden door 'une quantité de femmes et filles de mauvaise vie' werden de gebouwen van 'Het Varcken' en het Standonckcollege in 1807 uiteindelijk toch grotendeels afgebroken in opdracht van de stad.

 

Stadsarchitect Charles-François de Rare werd belast met het ontwerp van een nieuw plein dat de monumentale gevel van het Pauscollege meer tot zijn recht moest doen komen. De 'place Impériale', zoals het Hogeschoolplein toen heette, werd een stemmig rechthoekig plein met een typisch negentiende-eeuwse aanleg: rondom gekasseid en in het midden voorzien van een rechthoekig (gras)veld dat in 1812 beplant werd met een omzomende, dubbele rij lindebomen.

 

Het Pauscollege werd de trekpleister van het plein en nam nagenoeg de volledige oostelijke pleinzijde in. De bestaande achttiende-eeuwse bebouwing werden volgens de toenmalige mode in neoclassicistische stijl aangepast en voorzien van een gladde gevelbepleistering. De resterende percelen op het plein werden tussen 1840 en 1961 bebouwd met statige burgerhuizen van drie bouwlagen onder schild- en zadeldaken met neoclassicistische, wit bepleisterde lijstgevels, zoals de stedelijke voorschriften het toen wilden.

 

In 1922 werd het Hogeschoolplein heraangelegd naar aanleiding van de inhuldiging van het standbeeld voor André Dumont: de lindebomen werden gerooid, het middenveld werd omzoomd met paardenkastanjebomen met rustbanken ertussen, en aan de zuidoostzijde van het (gras)veld werd een ovaal plantsoen aangelegd vóór het standbeeld van André Dumont, afgeboord met een geprofileerde kalkzandstenen plint waarop een smeedijzeren hekje.

 

Emile Goethals, ingenieur-architect en eveneens hoogleraar aan de Leuvense Universiteit, ontwierp de sokkel en vermoedelijk ook de afscheiding met smeedijzeren balustrade. Het geheel werd plechtig ingehuldigd op 12 november 1922. In 1938 werden in de noordoostelijke hoek van het Hogeschoolplein twee panden gesloopt om in 1843 plaats te maken voor de modernistische woning op de hoek met de ’s-Meiersstraat, ontworpen door de Leuvense architect Léon Dierickx.

 

Heel wat later, in 1956, werd ten noordoosten van het Pauscollege, op de plaats van het voormalige College de Bay en de gelijknamige kazerne, een nieuw stedelijk zwembad opgetrokken naar een ontwerp van de Brusselse architect Maxime Brunfaut (1909-2003). De toegang tot het zwembad bevond zich tussen het Pauscollege en de modernistische hoekwoning.

 

In 2006 moest het zwembad plaats ruimen voor appartementen en werd de noordelijke zijgevel van het Pauscollege opnieuw vrijgemaakt waardoor een doorgang ontstond naar het nieuwe Jan Cobbaertplein.