Voorbereidende werken aansluiting afgesneden Demerbochten begonnen
Tussen Diest en Scherpenheuvel-Zichem zijn de voorbereidende werken begonnen om de eerste afgesneden Demerbocht later dit voorjaar aan te sluiten op de rivier. Het Sigmaproject Demervallei sluit tientallen afgesneden bochten van de Demer opnieuw aan op de rivier. Dat heeft een dubbel effect: de bochten geven extra stroomruimte aan de rivier waardoor hoge waterpeilen kunnen worden opgevangen en daarnaast hebben de meanders een positief effect op de verdroging in de vallei.
De werken aan de Demermeanders kaderen in het Sigmaplan. Met dat plan beschermen De Vlaamse Waterweg nv en het Agentschap voor Natuur en Bos Vlaanderen tegen overstromingen en geven ze tegelijk de natuur een boost. Van Werchter tot Diest wordt een groot stuk van de Demervallei onder handen genomen. Dit uitgestrekte projectgebied van 2.500 ha telt acht deelzones, waarbij stap voor stap het overstromings- en verdrogingsprobleem wordt aangepakt. In de deelzone Vinkenberg, tussen Diest en Scherpenheuvel-Zichem, wordt de komende maanden een eerste afgesneden rivierbocht opnieuw aangesloten op de Demer. De werken gebeuren met steun van het Europese project Belini.
De komende jaren worden naast de zone Vinkenberg ook andere gebieden in de Demervallei onder handen genomen. “We willen in de komende jaren ongeveer 6 miljoen € investeren. Met dit project herenigen we de rivier met zijn historische meanders. Zo maken we de hele omgeving veiliger, maar zorgen we ook voor een aangenamere omgeving voor mens en dier. Mensen zullen de Demervallei opnieuw kunnen verkennen per kajak of kano”, aldus Vlaams minister van Openbare Werken Ben Weyts.
De eerste stap voor deze werken is het vrijmaken van het terrein, zodat de oude, verzande meander opnieuw tot op de bedding uitgegraven kan worden en ruimte vrijkomt om de Demer en de meander via doorsteken opnieuw met elkaar te verbinden. Daarbij worden de bomen rond de meander gekapt en worden rommel en afval uit het gebied verwijderd. De bomen die hier verdwijnen, worden elders binnen het Sigmaplan gecompenseerd.
Het aantakken van de afgesneden meander levert een dubbel voordeel op. In natte periodes helpt de meander het teveel aan water te bergen en hoge waterpeilen op te vangen. In droge periodes voert de rivier het water trager af, wat verdroging tegengaat. Naast het opnieuw aansluiten van de afgesneden meander staan ook nog andere maatregelen op de planning.
“De omliggende oevers van de eerste meander in Vinkenberg richten we over een afstand van 500 m in op een natuurlijke manier. Voor de oever werpen we een ‘schor’ op, een lage ‘vooroever’ die de oever en de dijk beschermt tegen het stijgende water. Rond de meander leggen we ook een nieuwe dienstweg aan. Voor de laagst gelegen woningen in de buurt wordt een veiligheidsdijkje voorzien”, verklaart Klaas Rykaert, projectleider bij De Vlaamse Waterweg nv.
“Door de Demer weer meer in zijn natuurlijke loop te laten stromen en oevers natuurvriendelijk in te richten, krijgen verschillende zeldzame diersoorten het zeer naar hun zin in de vallei; denk aan de ijsvogel of kwetsbare vissoorten zoals de bittervoorn of de grote modderkruiper. Rond de meanders pakken we de verdroging van de vallei aan, door in de huidige rivierbedding een drempel te plaatsen. Die drempels doen in droge periodes zowel het rivierpeil als het grondwaterpeil stijgen. Op die manier krijgt de riviernatuur in de vallei, die al jaren met een droge ondergrond en een verschraling van de biodiversiteit kampt, een natte injectie. Tot slot zorgen de meanders er ook voor dat de rivier langer wordt, waardoor het vermogen van de Demer om zichzelf te zuiveren toeneemt. In de meander kent het water verschillende snelheden. Dit veroorzaakt extra beweging in het water, waardoor er meer zuurstof in het water terechtkomt en daarvan profiteren ook waterplanten en vissen”, zegt Bart van der Aa, projectleider bij het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB).
De werkzaamheden in Vinkenberg kaderen in het Europese LIFE-project Belini. Met dat project bundelen acht Belgische partners hun krachten om de waterkwaliteit in het Zenne-, Dijle- en Demerbekken te verbeteren. Belini omvat tal van maatregelen die bijdragen tot een verbeterde biodiversiteit en een beperking van het overstromingsrisico. Na de werken worden de aangesloten Demermeanders drie jaar lang intensief gemonitord. Dit project is een proefproject voor de tientallen meanders die in de toekomst op andere plekken in de Demervallei aangesloten zullen worden. Het zal inzichten opleveren over de waterhuishouding, de ecologie en de wijze waarop meanders van vorm veranderen door de schurende werking van het water (erosie en sedimentatie) van de nieuwe rivierbochten.