Op zoek naar een nieuwe bouwlogistiek in de laatste fase van het KitCo-project

De bouwsector staat voor enorme logistieke uitdagingen. De aan- en afvoer van materialen in stedelijke omgevingen verstoort het verkeer, zorgt voor een bovenredelijke CO2-uitstoot en voor inefficiëntie op de werven zelf. Om deze knelpunten aan te pakken, werd in 2024 het KitCo-project opgezet. Het primaire doel is het analyseren van een nieuw logistiek model van kitting via het Construction Consolidatie Centrum (het CCC of de bouwhub) van Shipit in de Brusselse haven. “Dit project maakt deel uit van een bredere bezinning over de supplychain in de bouwsector”, zegt Sebastien Dandoy. “Eerder dit jaar werden daarvoor al twee pilootwerven, Erasmus Garden en Tervuren Square, afgerond. Momenteel starten de werken voor een derde proof of concept voor de afwerking van Campus 2, een hoogbouw van zes verdiepingen met studentenkamers en -studio’s.”

Last Planner System-proces

“Het huidige logistieke model in de bouw, waarbij elke leverancier individueel en met halfvolle vrachtwagens naar de werf rijdt, is als het organiseren van een groot feest waarbij elke gast zijn eigen ingrediënten in kleine zakjes meeneemt”, aldus Dandoy. “Dit leidt tot chaos, overvolle keukens en veel verloren tijd. Het KitCo-model komt erop neer dat we om het proces efficiënter te maken een centrale cateraar inschakelen die alle ingrediënten op één plek ontvangt, samenvoegt en ze vervolgens levert als perfect samengestelde maaltijdpakketten, precies op het moment en de locatie waar ze nodig zijn. Het bouwmateriaal wordt in ons project eerst verzameld op de terreinen van Shipit, in de Brusselse Haven. Het voordeel is dat transporteurs deze logistieke hub kunnen bereiken met grote, optimaal geladen vrachtwagens of via het binnenschip, op een ogenblik dat het zowel voor de leverancier als de ontvanger goed uitkomt. Dat kan tot een maand voor de goederen op de werf verwacht worden, al wordt er altijd eerst een optimalisatie van de opslagtijd en van het laadpercentage van vrachtwagens uitgevoerd.”

Vervolgens verzorgt Shipit de ‘last mile’, tot op de juiste afleverplek op de werf, met aangepast vervoer en just in time “In tegenstelling tot wat ik vaak in de pers lees, worden de kits echter niet door Shipit samengesteld. Het samenstellen van de paletten gebeurt meestal door de producenten zelf. Zij weten best welke goederen en materialen bij elkaar gevoegd moeten worden om de aannemers op de werf te ondersteunen. Shipit zorgt er wel voor dat aangepaste vrachtwagens zo optimaal mogelijk worden geladen, zodat die vervolgens netjes op tijd en op de juiste plek op de werf afgeleverd kunnen worden. De kits omvatten diverse materialen voor specifieke fasen, zoals schrijnwerk, tegels, sanitair en HVAC. Voor Campus 2 zal er geleverd worden per studio of studentenkot.”

“De logistieke stroom wordt gestuurd door het Last Planner System-proces (LPS). Dit houdt in dat de onderaannemers en de werfleiding wekelijks op de werf samenkomen om te bepalen welke taken de komende zeven dagen zullen worden uitgevoerd. Op basis daarvan wordt bepaald welke kits voor welke vakmannen geleverd moeten worden. De werfleider stuurt vervolgens de lijst van de kits door via de Teamoty app. De tool wordt gebruikt om de communicatie tussen de bouwhub en de werf te stroomlijnen en de realtime-opvolging van de logistieke stromen mogelijk te maken.”

Resultaten van de afgeronde werven

De manier waarop het kitting-systeem werd toegepast op de eerste twee werven, Erasmus Garden en Tervuren Square, is intussen geanalyseerd door middel van interviews met de onderaannemers. “De efficiëntiewinst toont zich al in veel facetten. De begrippen ‘tijdwinst’ en ‘productiviteit’ kwamen tijdens het interview heel vaak terug”, vertelt Sebastien. “Daaruit blijkt ook dat onderaannemers ongeveer een halve dag per week sneller hebben kunnen werken. Dat komt voornamelijk omdat ze hun werkdag niet meer moesten beginnen met het materiaal tot op de juiste plek te brengen, want daar had Shipit al voor gezorgd. De medewerkers van Shipit zijn voorbereid om het juiste materiaal met aangepaste middelen meteen tot op de werkplek van de arbeider te brengen, waardoor de werklast van de arbeiders op de werf minder zwaar wordt. Aangezien 40% van de arbeiders rugklachten heeft, is dit geen onbelangrijk aspect van deze nieuwe manier van werken.”

“Bij het begin van de dag stond al het nodige materiaal op de plek waar ze het nodig hadden en konden ze meteen met het werk beginnen. Dat was niet alleen productiever, maar bovendien blijkt dat de arbeiders ook meer gefocust waren op de taak die ze verondersteld werden te doen, wat resulteerde in kwalitatiever werk. Voor het plaatsen van binnendeuren werd daardoor 10 minuten per deur gewonnen. Er moesten 435 deuren geplaatst worden, dus dat is een winst van negen werkdagen. De betrokken aannemers zijn ook unaniem dat kitting de betrouwbaarheid van de planning ten goede komt. Het leidde er ook toe dat op Erasmus Garden-werf op sommige zaterdagen niet meer moest gewerkt worden.”

Ook de winst voor het milieu was aanzienlijk. “Op de twee werven werd het aantal aankomende vrachtwagens, en dus ook de CO2-uitstoot, gehalveerd. De milieuwinst zou gemakkelijk kunnen toenemen mocht Shipit vandaag al gebruikmaken van elektrische vrachtwagens maar dat is dus nog niet het geval. Al moeten we op dit vlak misschien toch nog een nuance maken. Als leveranciers dichter bij een werf gevestigd zijn dan bij de bouwhub zou het milieuvriendelijker kunnen zijn om de omweg niet te maken. Dit zijn echter aspecten die verder moeten genuanceerd en onderzocht worden en waarmee in een geoptimaliseerde en multi-wervenorganisatie zeker rekening kan gehouden worden.”

Nadelen en aandachtspunten

Naast de positieve respons zorgden de eerste kitting-werven ook voor leerpunten en onverwachte effecten. “Bij de opstart van de werven werd vastgesteld dat de vrachtwagens die op de bouwhub aankwamen maar 30% of 50% beladen waren. Daar werd snel een mouw aan gepast, omdat dit de efficiëntie ondermijnde. Verder is duidelijk gebleken dat de conducteur of de werfleider meer werk op hun bord krijgen met deze innovatieve aanpak. Na de LPS-vergaderingen is hij het immers die de aanvragen naar Shipit moet versturen, terwijl in het klassieke werksysteem de onderaannemer het initiatief neemt voor de bestellingen. Het extra werk wordt echter gecompenseerd omdat het nieuwe beleveringssysteem voor meer rust zorgt op de werf.”

“Er waren daarnaast ook enkele problemen met kits waarin gebroken spiegels zaten. Een voorval dat het belang benadrukte van een goeie integratie van de leveranciers in de toeleveringsketen. Het probleem werd opgelost met strengere controles van de kwaliteit van de ontvangen kits op het niveau van de bouwhub maar ook omdat verder nagedacht werd over betere manieren om de kits te verpakken en samen te stellen.”

“Een ander niet onbelangrijk aspect van kitting gaat over de financiën. Aangezien leveranciers het materiaal vroeger vooraf leveren, volgt ook de factuur sneller. Voor onderaannemers is ook dit een andere manier van werken waarmee ze moeten leren omgaan, om cashflowproblemen te vermijden.”

Hoe de voor- en nadelen zich vertalen in financiële resultaten is trouwens nog helemaal niet duidelijk. “Precies dat willen we de komende maanden verder analyseren tijdens de bouw van Campus 2. Hoe dan ook waren de aannemers die bij de eerste twee werven betrokken waren bereid om ook aan het derde proof of concept mee te werken, en dat zegt ook al veel. Sterker nog, de voorlopige resultaten hebben ertoe geleid dat ze hun prijzen naar onder hebben bijgesteld.”

Fijnmazige vergelijking

“Campus 2 is een residentieel gebouw van zes verdiepingen, waarin op elke verdieping zowel studentenkamers als -studio’s voorzien zijn. Het plan is om de onderste vier verdiepingen te beleveren volgens het kittingsysteem. Voor de vijfde en zesde verdieping daarentegen wordt het materiaal volgens de klassieke manier aangevoerd. Op die manier willen we een fijnmazige vergelijking kunnen maken op het vlak van productiviteit. Een student zal de werkzaamheden met dat doel op de voet volgen en in kaart brengen. Hij zal onder meer analyseren of de beloftes die tijdens de LPS-vergaderingen zijn gemaakt ook effectief nagekomen worden, en zo niet waaraan dat te wijten is. Daarnaast zal Buildwise via AI de beelden van de webcamera's analyseren om te meten hoeveel vrachtwagens aan- en afrijden op de werf en hoeveel tijd het lossen in beslag neemt. De data zullen dan vergeleken worden met de logistieke data waarover Shipit beschikt. Onderzoekers van de VUB zullen de gegevens dan samenvoegen met de data uit de eerste twee werven om in april 2026 dan de eindconclusies neer te schrijven over de milieu- en sociale impact.”

De digitale uitdaging

Het succes van KitCo resoneert nu echter al in de markt, zegt Sebastien Dandoy. “Los van KitCo krijgt Shipit ook van andere algemene aannemers, zoals Thomas Piron en CIT Blaton, de vraag om deze aanpak te integreren in verschillende van hun toekomstige bouwprojecten. Dit is het beste signaal dat de markt deze nieuwe manier van werken omarmt.”

“Om een structurele transformatie te laten slagen en nog grotere efficiëntiewinsten te kunnen realiseren, zijn er echter nog stappen nodig. Buildwise kijkt dan ook verder dan kitting alleen en werkt op Europees niveau mee aan het uitwerken van twee andere projecten. Die focussen respectievelijk op reverse logistics, voor het transport van goederen en afvalstoffen vanaf de bouwplaats en op de geïntegreerde en data-driven toeleveringsketen. Hoe complexer de keten wordt, hoe meer nood er is aan digitale tools om elke stap in de keten op te volgen en te beheren. Er zijn al theoretische analyses uitgevoerd over de manier waarop de planning en de levering van de kits in het BIM-model kunnen worden geïntegreerd maar momenteel verloopt het proces nog zeer analoog. Een structurele integratie van de hele aanvoerketen — van de producenten, via de logistieke dienstverlener, naar de aannemers op de werf, en weer terug — is haast onmogelijk zonder digitalisering.”

“We kunnen inspiratie halen uit het make-to-ordersysteem zoals Kone dat nu al toepast. Naast een hoge standaardisatiegraad levert de liftenbouwer per project maatwerk op basis van BIM-gegevens. Er wordt pas geproduceerd nadat er een concrete bestelling binnenkomt, waarbij rekening wordt gehouden met de timing en de noden van de werf. Na de prefabricage wordt alles dan verpakt per kit en volgens de planning geleverd.”

Maatschappelijke impact

“Werken via een bouwhub gaat in de ideale wereld bovendien over meer dan alleen de toelevering”, zegt Sebastien Dandoy. “De impact van dergelijk nieuw beleveringssysteem kan deel van de oplossing zijn voor het verkeersinfarct waar veel steden mee kampen. Politici kunnen wat dit betreft zeker een rol opeisen om de transformatie te versnellen. Voor sommige projecten zouden kitting en het gebruik van een werflogistiek plan een voorwaarde kunnen zijn in de aanbesteding. Aangezien 30 tot 40% van de mobiliteit gerelateerd is aan vrachtwagens in de stad, kan het een grote positieve impact hebben op de stedelijke mobiliteit en is het een manier om de CO2-uitstoot sterk te verminderen.”