De overgang naar circulair bouwen is ingezet
De voorbije vijf jaar werd er in ons land op grote schaal geëxperimenteerd met ‘circulair bouwen’. Daardoor is het draagvlak enorm gegroeid. Zo beginnen de opdrachtgevers stilaan bijkomende eisen te stellen aan het toepassen van innovatieve circulaire bouwsystemen en ontluiken er businessopportuniteiten voor de aannemer.
Het eerste circulaire kantoorgebouw in België, ’t Centrum op Kamp C in Westerlo gerealiseerd door aannemer Beneens bouw en interieur, combineert experimentele bouwmethoden met circulaire ontwerpstrategieën en innovatieve businessmodellen. Zo werden meerdere technieken ‘als dienst’ aangeboden en staat de aannemer de komende 20 jaar in voor het onderhoud (M) en het in werking houden van de energetische installaties (E) via een DBME-contract (Design, Build, Maintain & Energy).
Een circulaire economie is erop gericht om de afvalproductie te beperken door producten te herstellen, te onderhouden, te hergebruiken en te recycleren. Zo kan ze bijdragen tot een lagere milieu-impact, meer zekerheid over de beschikbaarheid van grondstoffen en het scheppen van nieuwe werkgelegenheid. Voor de bouwsector vertaalt dit zich in drie hoofdprincipes:
- ontwerpen met aandacht voor aanpassings- en ontmantelingsmogelijkheden
- bouwen met gerecupereerde of gerecycleerde bouwmaterialen
- een bouwpraktijk met economische modellen die deze principes ondersteunen (zie Innovation Paper 28 voor meer uitleg).
GOED VOORBEREID ZIJN
Een opdrachtgever die circulaire principes wil toepassen in zijn project, zal op een andere manier aanbesteden. Zo worden in bestekken alsmaar vaker bijkomende circulaire eisen opgenomen, zoals ‘het beton moet gemaakt worden met 100 % CEM III/A’ of ‘de bakstenen moeten minstens 15 % gerecycleerd materiaal bevatten’. Ook rond het hergebruik van bouwmaterialen en het afvalbeheer op de werf kunnen bijkomende eisen gesteld worden. Zo kan men een afvalbeheerplan voor de werffase vragen of eisen om een minimale hoeveelheid aan gerecupereerde materialen in het gebouw toe te passen.
Het is dus belangrijk om goed voorbereid te zijn. De ervaring leert intussen dat een vroege betrokkenheid van de aannemer tot betere circulaire praktijken leidt. Aannemers kunnen zich dus steeds vaker verwachten aan D&B-opdrachten (Design & Build) of aan bouwteamformules.
Bij openbare aanbestedingen zien we dat naast de initiële bouwkosten ook andere gunningscriteria, zoals een plan van aanpak rond circulariteit, gebruikt worden. Daarvoor is het als aannemer belangrijk een goed beeld te hebben van wat circulair bouwen inhoudt en de juiste ‘taal’ te spreken. De website circulairgebouwd.be (een samenwerking van Buildwise en Embuild Vlaanderen) biedt heel wat informatie en een begeleidende tool om bouwprofessionals te helpen bij het formuleren van een circulaire visie en het scherpstellen van circulaire ambities. Deze website, die gestructureerd is volgens vier hoofdthema’s – circulair ontwerpen, bouwmaterialen in kringlopen brengen en houden, streven naar een lage milieu-impact en voorlopen in de transitie – geeft een overzicht van alle mogelijke circulaire aspecten die in een bouwproject opgenomen kunnen worden. Deze tool kan de aannemer helpen om met kennis van zaken te beantwoorden aan bijkomende eisen met betrekking tot circulariteit.
CIRCULAIRE BOUWOPLOSSINGEN
De traditionele of gekende uitvoeringstechnieken zijn niet altijd geschikt om aan bijkomende circulaire eisen te voldoen. Er moet dus gezocht worden naar circulaire alternatieven, zoals beton met gerecycleerde granulaten, biogebaseerde isolatiematerialen, droogstapelsystemen voor gevelmetselwerk (zonder mortel of lijm), platte daken met bevestigingssystemen die de recuperatie van de dakafdichting en de isolatie toelaten, of verplaatsbare en demonteerbare binnenwandsystemen met een terugkoopgarantie.
Dergelijke innovatieve systemen roepen onder meer vragen op over de praktische uitvoerbaarheid, de technische prestaties en de certificering. Daarom stelde Buildwise de ‘Praktijkgids circulair bouwen. Met vertrouwen innovatieve oplossingen toepassen’ op. Deze gids biedt niet alleen antwoorden aan de vier belangrijkste actoren bij het in de praktijk brengen van innovatieve oplossingen (opdrachtgever, ontwerper, producent en aannemer), maar geeft ook inzichten in wat de andere actoren nodig hebben. Als aannemer kan je alvast de volgende stappen ondernemen om de slaagkansen van circulair bouwen te vergroten:
- streven naar betrokkenheid in een vroeg stadium van het project
- ervaring opbouwen met innovatieve systemen via experimenten en proefprojecten
- zorgen voor betaalbaarheid door verder te kijken dan de kostprijs van het product en samenwerkingen aan te gaan (bv. met producenten) om tot betrouwbare en economische oplossingen te komen.
CIRCULAIRE VERDIENMODELLEN
Om de stap van ‘experimenteren’ naar ‘opschalen’ te kunnen zetten, is er nood aan nieuwe rolverdelingen, bijkomende dienstverleningen en innovatieve verdienmodellen om het uitrollen van een circulaire bouwpraktijk te ondersteunen. Ook voor de aannemer biedt dit mooie opportuniteiten. Zo is het belangrijk de data van het gebouw te verzamelen en te beheren om de materialen en bouwproducten in kringlopen te houden. Het bouwinformatiemodel (BIM) kan hier een centrale rol in spelen. Als hoofdaannemer kan je je klanten een meerwaarde bieden door de gebouw-, product-, materialen- en gebruiksinformatie te verzamelen en te koppelen aan het BIM-model.
Gerecupereerde materialen ontmantelen, te koop aanbieden of opnieuw toepassen vraagt om een grondige materialenkennis en voldoende technische knowhow. Buildwise stelt een technisch kader voor hergebruikmaterialenter beschikking van de aannemers die dat in de praktijk willen brengen.
Tot slot kan je als aannemer extra diensten aanbieden. Denk aan bijkomende onderhoudsdiensten, het opmaken van hergebruikinventarissen en het uitwerken en/of aanbieden van circulaire oplossingen in samenwerking met fabrikanten. Kortom, de transitie naar een circulaire bouweconomie is ingezet en biedt vele kansen, ook voor aannemers.
Bron: het artikel ‘Circulair bouwen: de transitie is ingezet’ van A. Vergauwen in het Buildwise Magazine van november-december 2023. Enkel het originele artikel, te vinden op www.buildwise.be, geldt als referentie.