Duo-interview met Embuild en Bouwunie Deel III

In de vorige edities brachten we al uitvoerig verslag van het debat tussen Embuild en Bouwunie naar aanleiding van de komende verkiezingen. Vandaag publiceren het derde en laatste deel van de discussie tussen Niko Demeester en Jean-Pierre Waeytens, respectievelijk gedelegeerd bestuurder van Embuild en Bouwunie. Ook over circulariteit, de nood aan andere woonvormen en de regelgeving bleken beide heren er een compatibele visie en verwachtingen op na te houden.

1. Circulariteit is onlosmakelijk verbonden met de bouw vandaag en in de toekomst

Er is voor de bouwsector een belangrijke rol weggelegd om de ambities van de ‘Green Deal’ te realiseren. Volgens zowel Embuild als Bouwunie is het een opportuniteit om op maatschappelijk vlak een verschil te maken. Toch zal dat niet zonder slag of stoot gaan. Integendeel: duurzaamheid en circulariteit in de bouw brengen heel veel uitdagingen met zich mee. 

Totaalaanpak vereist

Niko Demeester start zijn betoog met te stellen dat het draagvlak veel breder is dan enkel maar het bouwen van circulaire gebouwen en de duurzame renovatie van het bestaande patrimonium. “Het is ook onze sector die de infrastructuur voor een duurzame mobiliteit moet bouwen, het energienetwerk dient aan te passen, nieuwe oplossingen voor waterbeheersing moet ontwikkelen en implementeren… Duurzaamheid is een totaalplaatje dat zowel innovatieve technische oplossingen als een aangepast juridisch kader vereist, alsook ook een veranderende mindset van bewoners – het typische ‘not in my backyard’-syndroom zal moeten afzwakken – en heel wat sociaal/economische maatregelen. Er zullen partners moeten worden gevonden om investeringen te doen, het vergunningsbeleid en ruimtelijke ordening dienen fundamenteel te worden herzien…” Jean-Pierre Waeytens vult aan: “Mensen zien het nut van de bouwshift wel in, maar tegen de benodigde ‘inbreiding’ wordt massaal een veto gesteld. Gemeentelijke verordeningen bemoeilijken het centraliseren van woningen door pakweg hoogbouw te verbieden. Federaal werd de btw op het slopen van oude woningen zwaar bemoeilijkt door te veel beperkende maatregelen.  En buurtbewoners passen inderdaad al te vaak het ‘not in my backyard’-principe toe wanneer een open ruimte in een stad of gemeente naar inbreiding zou gaan.”

Excessieve regelgeving

Niko Demeester stelt dat er de komende zeven jaar 250.000 extra woonunits moeten komen om op de aangroei van de bevolking in te spelen. “Enkel projectontwikkelaars kunnen deze investeringen aan: een particulier zal niet opeens drie huizen gaan bouwen. Het moet ook allemaal betaalbaar blijven, en dat is – zeker met de sterk stijgende materiaalprijzen en de Europese vereisten qua duurzaamheid – geen sinecure. Toch zijn er enkele overheidsinitiatieven die we enkel maar kunnen toejuichen. Neem nu de renovatieverplichting die ervoor heeft gezorgd dat oude huizen in prijs dalen.” Jean-Pierre Waeytens: “Helaas is de Europese regelgeving soms te excessief. De verplichte investeringen om woningen duurzaam/circulair te maken, zijn in meerdere gevallen zo hoog dat de terugverdientijd vele decennia bedraagt. De overheden moeten op dat vlak consequenter en vooral logischer/redelijker zijn: de mensen moeten nog het nut van alle regeltjes inzien.”

Mensen zien het nut van de bouwshift wel in, maar tegen de benodigde ‘inbreiding’ wordt massaal een veto gesteld.

Circulariteit moet economisch model worden

Jean-Pierre Waeytens stelt dat de ‘Green Deal’ een lange overgangsfase zal vereisen. “Anders komen er ridicule oplossingen die de bouwheren alleen maar in de kosten jagen. Je kan bij een verbouwing toch geen 25 containers plaatsen om elk onderdeeltje van bouwelementen te gaan sorteren? Dat werkt gewoonweg niet in de praktijk, en al zeker niet met de materialen en de bevestigingstechnieken van de laatste decennia.” Niko Demeester vervolgt: “Het komt erop neer dat we van circulariteit een economisch model dienen te maken. De opgelegde maatregelen mogen niet enkel een kost voor de bouwheer en bouwbedrijven betekenen, maar moeten een toegevoegde waarde opleveren. We vragen de wetgever om flexibeler te zijn en de sector te ondersteunen bij het opzetten van de benodigde nieuwe businessmodellen. En ook om wat consistentie in de toepassing van hergebruikte materialen te brengen. Een mooi voorbeeld in dit kader is beton dat perfect als granulaat voor de wegenbouw valt te recycleren. Alleen hanteren de provincies, gewesten en gemeentes andere vereisten op wat wel en niet is toegelaten. Hierdoor moet de aannemer andere samenstellingen van recyclaat en soms ook andere technieken gebruiken afhankelijk van het type weg. Efficiënt en rendabel kunnen we dat moeilijk noemen.”

Bouwmarkt niet klaar voor elektrificatie

In het kader van de ‘Green Deal’ zijn de overheden grote voorstander van de elektrificatie van het wagenpark. Ook dat stoot op heel wat misgenoegen bij de gesprekspartners. “Voor personenwagens is dat misschien wel haalbaar, maar wat doe je met camionettes met een aanhangwagen?”, aldus Jean-Pierre Waeytens. “Eerst en vooral verlies je laadcapaciteit door de zware batterij, en daarnaast moet je ook nog eens om de paar honderd kilometer tijd voorzien om het voertuig op te laden. Aannemers hebben bovendien vaak niet het budget om hun – perfect functionerende – voertuigen door elektrische exemplaren te vervangen.” Niko Demeester: “Hetzelfde geldt trouwens voor de gevraagde elektrificatie van de machines op de werf. We vragen de overheden om flexibeler te zijn en een voldoende grote overgangsfase te voorzien. Al is het maar om de industrie de tijd te geven om elektrische alternatieven te ontwikkelen die evenredig aan de conventionele types functioneren. De gevraagde investeringen moeten voor de bedrijven economisch te verantwoorden zijn, anders gaat het gegarandeerd mis. Wel wil ik benadrukken dat we niet tegen elektrificatie an sich zijn. Integendeel, we implementeren graag alle oplossingen die nodig zijn in de strijd tegen de klimaatverandering. Alleen moet het praktisch en budgettair haalbaar zijn.”

2. De nood aan betaalbare en/of alternatieve woonvormen groeit

De strijd tegen de opwarming van de planeet in combinatie met de explosieve bevolkingstoename zorgt ervoor dat we ‘anders’ moeten gaan wonen. Volgens de gesprekspartners hinkt de regelgeving stevig achterop om dit te realiseren. Niko Demeester: “Opnieuw is de basis van alles: het moet betaalbaar blijven en we mogen niet op comfort inboeten. Daarom geloven wij wel in co-housing of erfpachtconstructies. Deze alternatieve woonvormen doorgang laten vinden, is niet zozeer een technische, maar wel een juridische kwestie. Het is vandaag heel moeilijk om er vergunningen voor te krijgen, gewoonweg omdat de regelgeving er niet op is afgestemd. Daarenboven mankeren gemeentebesturen vaak de nodige kennis om dergelijke nieuwe woonvormen correct in te schatten, eveneens een reden waarom vergunningen uitblijven. Dit heeft trouwens eveneens te maken met het inkomstenmodel van de gemeentes. Hoe meer traditionele vergunningen ze kunnen uitreiken, hoe meer de gemeentekas wordt gespekt. Op die manier zal de bouwshift nooit worden gerealiseerd.” Jean-Pierre Waeytens vult aan: “Bij ‘anders wonen’ denk ik ook aan ‘tiny houses’ of zorgwoningen in de tuin. Vandaag is het vergunningsbeleid voor deze alternatieven echter complex en onduidelijk. We vinden dat dit beter kan. Om wonen betaalbaar te houden, mogen we zeker de premies voor bouwen en verbouwen niet uit het oog verliezen. Het is belangrijk dat de overheid deze verder uitbreidt en verhoogt.”

3. De regelgeving wordt te complex

De wetgeving voor bouwen en renoveren is een onontwarbaar kluwen geworden door de versnippering in Europese, federale, regionale en lokale regels. Daarbovenop zijn gigantisch veel wetten dermate gedateerd dat ze totaal geen nut meer hebben. En dat is een doorn in het oog van zowel Embuild als Bouwunie. 

“De wetgeving is te zwaar, te moeilijk, te veel en… vooral een boetemachine”, verduidelijkt Jean-Pierre Waeytens. “Het zou al een grote stap vooruit zijn wanneer bij elke nieuwe verplichting twee oude worden afgeschaft.” Niko Demeester: “We hebben niet zo’n probleem met het aantal regels op zich. We willen gewoon dat nutteloze verplichtingen worden afgeschaft. De rest dient te worden geoptimaliseerd naar de huidige en toekomstige bouwpraktijk. En er zijn nieuwe kaders nodig voor onder meer flexibel werk en alternatieve woonvormen. We hopen dat er in de volgende legislatuur meer wordt gefocust op ondernemingsvriendelijke regels. Verder pleiten we voor meer eenduidigheid tussen de verschillende lagen: er zouden geen conflicten mogen bestaan tussen de regels van Europa, de lidstaten, de gewesten, de provincies en de gemeentes. Een algemene vereenvoudiging van wetgeving en administratie kan het verschil maken in het betaalbaar houden van wonen. Want diegenen die denken dat de prijzen nu al door het plafond zijn gegaan… well, you ain’t seen nothing yet als het woonaanbod niet kan uitbreiden. Tenslotte wil ik aan de toekomstige regeringen nog het volgende meegeven: schenk voldoende aandacht aan sociale woningbouw en de huurmarkt. En geef alsjebieft het goede voorbeeld met het overheidspatrimonium. ”

We willen gewoon dat nutteloze verplichtingen worden afgeschaft.