Technisch textiel in de bouwsector
Eén van de industriële sectoren waarin België een vooraanstaande rol speelt, is die van het textiel. Werd de toon in de 20ste eeuw gezet door het mode- en – vooral - interieurtextiel, dan steekt de groei nu bijna hoofdzakelijk in een derde, minder gekende pijler: die van het technisch textiel. Dit technisch textiel vinden we in diverse sectoren terug, en dus ook in de bouwwereld.
Basaltex levert versterkingen voor bouwtoepassingen
Intrinsiek technische eigenschappen veranderen manier van bouwen en renoveren
Voor we dit technisch textiel in de bouwwereld van naderbij bekijken, moeten we definiëren waar het specifiek over gaat. En dat blijkt geen sinecure, horen we wanneer we Filip De Jaeger, Adjunct-Directeur-Generaal bij sectorfederatie Fedustria, contacteren. Fedustria beschikt over een werkgroep Technisch Textiel, die nauw samenwerkt met textieltechnologiecentrum Centexbel. Samen hebben ze als doel het netwerk van bedrijven die actief zijn in technisch textiel te versterken en de kennisuitwisseling over nieuwe ontwikkelingen en innovaties te bevorderen.
Maatschappelijke en industriële uitdagingen
“Deze ‘derde pijler’ van de textielindustrie is geen duidelijk af te bakenen productgroep. In feite is het een verzameling van textielproducten die een oplossing bieden voor een hele reeks van maatschappelijke en industriële uitdagingen. We vinden die terug in tal van sectoren: de medische wereld, de landbouw, de automobielsector, enzovoort. En dus ook de bouwwereld”, stelt hij. “Het zal je mogelijk verbazen, maar inmiddels is het technisch textiel in ons land zelfs de grootste productgroep geworden. Op dit moment is iets meer dan de helft van het geproduceerde textiel technologisch. De rest van de markt wordt ingenomen door het interieurtextiel en nog een heel klein deel textiel is bestemd voor de kleding.”
“Bij technisch textiel bezorg je het textiel intrinsiek technische eigenschappen. Het krijgt toegevoegde waarde, vaak door chemie te combineren met textiel. Daardoor wordt het textiel functioneel en krijgt het eigenschappen als brandvertragendheid, waterdichtheid, lichtgevendheid, warmte-isolerendheid,… De slimme combinatie van stof met chemie vormt de grote drijfveer van de ontwikkeling van het technisch textiel, met quasi oneindige toepassingen.”
Explosieve groei in bouwwereld
Over naar de bouwwereld. Hier merken we dat het technisch textiel uiteenvalt in verschillende categorieën, waarbij innovatieve oplossingen geboden worden voor uitdagingen in constructie en duurzaamheid. Het gebruik van textiel in bouwprojecten is niet nieuw, maar de toepassingen en materialen maakten de afgelopen jaren een aanzienlijke evolutie door. Van architecturale membranen en geotextielen tot geavanceerde isolatie- en verstevigingsmaterialen, technisch textiel verandert de manier waarop we bouwen en renoveren.
“Technisch textiel is in de bouwwereld vaak onzichtbaar. Denk bijvoorbeeld aan het textiel voor het verstevigen van bermen, dijken, autosnelwegen, sluizen en spoorwegen, dat we ook wel geotextiel noemen. Of verder isolatiematerialen, zonwering, roofingtextiel… In de bouw wordt het eigenlijk het meest zichtbaar als je het hebt over de veiligheids- en beschermkledij. Die kan heel veelzijdige eigenschappen hebben: reflecterendheid en snijbestendigheid, brandwerendheid, bescherming tegen chemische stoffen, enzovoort.”
Om het kort samen te vatten: de toekomst van technisch textiel in de bouwwereld ziet er veelbelovend uit, met voortdurende innovaties die bijdragen aan duurzamere en efficiëntere bouwoplossingen. Materialen worden steeds geavanceerder, met verbeterde eigenschappen zoals hogere sterkte-gewichtsverhoudingen, betere thermische prestaties en een langere levensduur. Technisch textiel is anno 2024 dus niet enkel een hulpmiddel voor functionele verbetering, maar ook een katalysator voor duurzame en innovatieve bouwoplossingen.
Macrovezels vind je onder meer in de tunnelbouw
In de bouwwereld gaat het vooral om functionele toepassingen en veel minder om het realiseren van esthetische doeleinden. Wat zijn nu recente ontwikkelingen bij de materialen? Hierbij kunnen we er niet naast kijken dat ze bijna stuk voor stuk gericht zijn op unieke eigenschappen zoals sterkte, flexibiliteit, een licht gewicht en weerstand tegen weersinvloeden. Technisch textiel zien we daarbij onder meer in dakbedekkingen, gevelbekleding, isolatie, bescherming en versteviging van constructies.
Een eerste nieuwe ontwikkeling die we kunnen onderscheiden is die naar de high-performance membranen die worden gebruikt in dak- en gevelconstructies (laat net die een van de meest zichtbare zijn). Deze membranen zijn vaak gemaakt van materialen zoals PTFE (polytetrafluorethyleen), ETFE (ethyleen-tetrafluorethyleen) en PVC-gecoate polyester. Ze bieden uitstekende duurzaamheid, weerbestendigheid en UV-bestendigheid, en kunnen zowel transparant als ondoorzichtig zijn. Zo werd het lichte, transparante en heel sterke ETFE populair bij structuren zoals stadiondaken en atriums, waar lichtinval en een laag gewicht belangrijk zijn. ETFE-membranen zijn bovendien recyclebaar, wat bijdraagt aan hun duurzaamheid.
Zoals we eerder al aanhaalden, merken we ook continue evoluties bij geotextielen, die worden gebruikt voor bodemstabilisatie, drainage, filtratie en erosiecontrole in infrastructuurprojecten zoals wegenbouw, dijken en spoorwegen. De nieuwste geotextielen zijn gemaakt van gerecycleerde materialen en zijn ontworpen om langer mee te gaan, met verbeterde UV-bestendigheid en slijtvastheid. Een interessante innovatie hier is het gebruik van biopolymeren, die biologisch afbreekbaar zijn en minder impact hebben op het milieu. Dit is vooral nuttig in tijdelijke toepassingen waar het verwijderen van synthetische geotextielen lastig kan zijn.
Waar we ook heel wat evolutie in zien, is bij datgene wat we aanduiden als textielcomposieten. Textielcomposieten zijn een samensmelting van textielvezels met harsen of andere bindmiddelen om sterke, lichtgewicht materialen te creëren die gebruikt kunnen worden in structurele toepassingen. Carbonvezel en glasvezel versterkte polymeren zijn enkele van de meest bekende textielcomposieten die worden gebruikt voor versteviging en het verminderen van het gewicht van constructies. Deze materialen bieden niet alleen mechanische sterkte, maar zijn ook bestand tegen corrosie en chemische aantasting, wat hun levensduur aanzienlijk verlengt.
Verder moeten we ook wijzen op de evoluties bij het isolatietextiel. Isolatietextiel (zoals aerogels en vacuümisolatiepanelen) wordt steeds vaker gebruikt vanwege superieure thermische eigenschappen. Zo zijn aerogels extreem licht en bieden ze een zeer hoge thermische isolatiecapaciteit in vergelijking met traditionele isolatiematerialen zoals glaswol of steenwol. Deze nieuwe generatie isolatietextiel wordt toegepast in zowel nieuwbouw als renovatie om de energie-efficiëntie te verhogen.
Slimme textielen en sensoren
Een van de meest opwindende ontwikkelingen is er een waarbij een en-en situatie wordt gecreëerd. Hiermee duiden we op de integratie van slimme technologieën in technisch textiel. Slimme textielen met ingebouwde sensoren kunnen real-time data leveren over de conditie van een constructie, zoals spanningen, temperatuur of vochtigheid. Dit kan leiden tot proactief onderhoud en het verlengen van de levensduur van gebouwen.
Recycleerbaarheid
Waar we daarnaast zeker nog moeten op wijzen, is hoe er ook gewerkt wordt aan de ontwikkeling van biologisch afbreekbare en biogebaseerde textielen, die minder impact hebben op het milieu. Deze materialen moeten na hun gebruiksduur op een milieuvriendelijke manier kunnen worden afgebroken, waardoor ze bijdragen aan de circulaire economie in de bouw. Concreet betekent dit dat er meestal een natuurlijke oorsprong is: katoen, vlas, polymeren gemaakt van biologische oorsprong zoals rietsuiker, mais, enzovoort... Momenteel gaat het evenwel vooral over recycleerbaarheid. Zo kunnen PVC-gecoate membranen gerecycleerd worden tot nieuwe membranen of andere producten.
Bedrijven ontwikkelen technologieën om textielvezels terug te winnen uit composieten en membranen, wat helpt om afval te verminderen en de vraag naar nieuwe grondstoffen te verminderen. Een interessant voorbeeld is het recycleren van polyester textiel. Polyester kan worden gesmolten en opnieuw worden gesponnen tot nieuwe vezels zonder veel verlies in kwaliteit. Dit proces, dat we kennen als mechanische recyclage, is relatief eenvoudig en efficiënt. Ook upcycling, waarbij materialen worden omgezet in producten van hogere waarde of kwaliteit, wint aan belang. In de bouw kan dit bijvoorbeeld betekenen dat oude membranen worden hergebruikt in nieuwe toepassingen, zoals in het ontwerpen van binnenmuren of plafonds met een industriële uitstraling. Sommige architecten en ontwerpers hergebruiken zelfs oude textielmembranen en geotextielen als kunstzinnige en functionele elementen in interieurdelen.
Structo vezels in beton
Tijdens het in Frankfurt georganiseerde Techtextil ging we bij een aantal Belgische standhouders op zoek naar bij hen geëxposeerde toepassingen van technisch textiel, met een mogelijk gebruik in de bouw.
Bij Fitco (Oostende) werd onze aandacht getrokken door synthetische betonvezels. Die vallen uiteen in micro- en macrovezels. De microvezels van Fitco worden onder de merknaam Fibril® op de markt gebracht en helpen krimpscheuren in beton te vermijden. Totaal nieuw de laatste jaren zijn de Structo® macrovezels die staal in beton kunnen vervangen door hoge sterkte synthetische vezels.
“Deze macrovezels zorgen voor dezelfde sterkte, maar hebben als voordeel dat ze niet corrosief zijn. Dat zorgt ervoor dat ze heel veel in stallen worden gebruikt omdat ze de dieren niet kwetsen, maar dat ze daarnaast steeds meer toepassingen vinden in onder meer de tunnelbouw, prefab elementen, enzovoort…. en voldoen aan de geldende Europese normen. De export ervan gaat wereldwijd, tot Australië en Zuid-Amerika toe”, legt managing director Luc Decraemer uit. “We maken uiteraard meer dan louter dit, zoals monofilament voor bedrijven die geotextiel vervaardigen. Daarnaast werken we constant mee aan de ontwikkeling van nieuwe vezels, waarbij het zoveel mogelijk drukken van de CO2-uitstoot en een zo hoog mogelijke duurzaamheid centraal staan.”
Bij Basaltex (Wevelgem) kwamen we terecht bij een bedrijf dat al sinds 2000 pionier is in het gebruik van basaltvezels in Europa. Het bedrijf bouwde zichzelf een sterke reputatie op op het vlak van technische knowhow en marktkennis in Europa en daarbuiten. Zoals de naam het aangeeft, werkt deze Belgische KMO het liefste met basaltvezels en -producten.
“We zoeken in samenspraak met onze klanten voortdurend naar nieuwe toepassingen. Uniek daarbij is dat we onze garens wereldwijd sourcen en gebruiken voor de ontwikkeling van innovatief technisch textiel”, vertelt Wouter Verbouwe. “Ons grootste volume in de bouw halen we met de versterking van beton, denk dan onder andere aan pleisterwerken. Een mooie blikvanger is hoe onze producten in Italië veel gebruikt werden voor renovatiewerken van aardbevingsgevoelige oude gebouwen. Het is opmerkelijk hoe deze vezels een alternatief zijn voor staal.”
“Een andere innovatievere toepassing van onze vezels is er een in treintunnels, hiervoor werken we samen met het Noorse bedrijf Oldroyd. Basaltex ontwikkelde een weefsel als brandbarrière voor het brandgevoelige en waterdichte membraam van Oldroyd. Insijpelend water van de rotsen wordt door dit membraam afgeleid, weg van de elektrische bovenleiding en sporen. Het weefsel verzekert de brandzekerheid die noodzakelijk is voor tunnelbouw. “
Basaltvezel is een natuurlijk product, 100% geproduceerd uit basaltgesteente en daarom uiterst geschikt voor toepassingen waar een technisch textiel deel uitmaakt van erosiebescherming bij grondwerken. Het is logisch om hiervoor natuurlijk textiel te gebruiken, zeker als je hiermee het gebruik van het klassieke plastic vermijdt.”