Is een driemaandelijkse keuring van kranen en hijswerktuigen geen overbelasting?

“Alles wat lasten kan hijsen om ze vervolgens te verplaatsen en dan weer neer te laten, moet bij wet verplicht driemaandelijks gecontroleerd worden”, zegt Peter Goetschalckx. “De verplichting is opgenomen in het ARAB, artikel 280-281. Hijskranen vallen daar uiteraard onder maar evengoed autolaadkranen of mobiele kranen, waarmee op een bouwwerf bijvoorbeeld snelbouwstenen op een ergonomische manier verplaatst worden, en alle hulpstukken zoals kettingen, kabels en lieren die daarbij gebruikt worden.”

Preventieve onderzoeken

“Het woord ‘controle’ roept meteen negatieve connotaties op van alcoholcontroles en snelheidscontroles. Ik noem het daarom liever ‘preventieve onderzoeken’, om te vermijden dat er ongevallen gebeuren. Menselijk leed voorkomen is de eerste bezorgdheid maar uiteraard gaat het ook over bedrijfszekerheid, schade, extra kosten en vertraging te voorkomen. In vergelijking met andere Europese landen is onze wetgeving eerder streng.”

De Franse wetgeving voorziet bijvoorbeeld een halfjaarlijkse keuring. Het Verenigd Koninkrijk een halfjaarlijkse of jaarlijkse, afhankelijk van het type kraan en het gebruik. In Nederland en Duitsland moet het jaarlijks, tenzij de specifieke risicoanalyse anders bepaalt.

Drie soorten keuringen

“Zodra een aannemer een nieuw toestel heeft aangekocht, moet het een indienststellingskeuring ondergaan. Die bestaat uit een administratief gedeelte, te vergelijken met de homologatie van een auto, waarbij nagekeken wordt of de nodige documenten voorhanden zijn en het hijstoestel en de toebehoren voldoen aan de Europese voorschriften. Daarnaast is er een technische controle met eventuele stabiliteits- en belastingproeven.”

“Tijdens periodieke keuringen, die vervolgens om de drie maand moeten ingepland worden, gaat het eerder over het visuele nazicht. Hierbij wordt onder andere de functionele werking van de veiligheidsfuncties nagekeken. Werkt de noodstop? Blijft de last stabiel hangen als de rem van de giek geactiveerd wordt? Eén keer per jaar gebeurt er dan een volledig nazicht van de mechanismen en de geraamten.”

“Telkens gaat ook veel aandacht naar de veilige opstelling van de machine in de omgeving. Daarbij wordt de stabiliteit van de ondergrond geëvalueerd maar komen ook de hindernissen op en rond de werf in het vizier; denk aan hoogspanningsleidingen en bovenleidingen van spoorwegen. Het risico is in dat geval niet enkel een mogelijke fysieke impact maar ook mogelijke overslagspanning. Het is daarom noodzakelijk om zich voor de montage van de kraan goed te informeren over de omgevingsfactoren.”

Wat als het orderboekje een paar maanden leeg blijft en de kraan werkloos geparkeerd wordt?

“Als de kraan een lange periode stilstaat, moet ze voor heropstart opnieuw gekeurd worden. Voor torenkranen is dat ook het geval na elke heropstelling. Bij snelmontagekranen, die niet uit losse onderdelen worden opgebouwd maar zichzelf kunnen ontplooien, is dat momenteel niet zo duidelijk. We verwachten wat dat betreft nieuwe wetgeving die de situatie verduidelijkt.”

Slijtage, overbelasting en onstabiliteit

Wat zijn de meest voorkomende gebreken?

“Beschadigde kabels komen meest voor en dat is uiteraard niet toevallig. Er wordt bij het laden en lossen snel al eens tegen een muur geschuurd. Een tweede, vaak voorkomend probleem is het niet functioneren van lastbegrenzingen. Beiden kunnen tot gevaarlijke situaties leiden.”

Kranen zijn uitgerust met begrenzers die alarm moeten slaan in geval van overlasting. Het is aan de gebruiker om te controleren of die systemen ook effectief functioneren. Als de keurder vaststelt dat dit niet het geval is, dan wordt dat in het keuringsverslag vermeld.

“Een derde vaak voorkomend probleem is een gebrek aan stabiliteit bij hijskranen. Deze kranen worden doorgaans opgebouwd op een leeg terrein, vooraleer de eerste schop de grond is ingegaan. De monteur moet zich er op dat ogenblik van vergewissen dat de kraan op een stabiele ondergrond wordt opgebouwd. Daarvoor moet er eerst een stabiliteitsonderzoek gebeuren. Daaruit blijkt dan soms dat er eerst een betonplaat moet gegoten worden of dat er palen in de grond moeten worden geheid. In dit onderzoek wordt ook nagekeken of er geen verzakkingen mogelijk zijn door ondergrondse ruimtes of rioolbuizen. Het is echter niet ondenkbaar dat de stabiliteit, die in eerste instantie prima is, afneemt naarmate de werf vordert. Omdat de bouwput bijvoorbeeld te dichtbij komt. Op grote werven kunnen na verloop van tijd ook extra kranen toegevoegd worden, waardoor er bijkomende risico’s ontstaan doordat ze werkzaam zijn in elkaars werkbereik. Dit maakt onderdeel uit van het keuringsverslag. Daarom wordt bij elke keuring ook een foto van de omgeving van de kraan bij het dossier gevoegd.”

Worden keurders met open armen ontvangen?

Voor de eigenaar van een kraan is het periodiek laten keuren van hun hijstoestellen een belangrijke stap richting veiligheid en professionaliteit. Door een contract af te sluiten met een erkende keuringsinstantie, voldoet de eigenaar niet alleen aan de wettelijke verplichtingen, maar vergroot hij ook het vertrouwen van opdrachtgevers en medewerkers. Een correcte keuring voorkomt risico’s en biedt meer zekerheid in preventie van ongevallen. Wie zijn machines daarentegen niet laat keuren riskeert boetes en zware aansprakelijkheden mochten er ongevallen gebeuren.”

“Door de band loopt een keuring dus vrij routineus, al gebeurt het geregeld dat onze agent op een werf aankomt waar net beton moet gestort worden. Het is dan o ok belangrijk dat de planning van de keuring steeds gebeurt in overleg met de werfleider. Het kan altijd dat er zich toch een uitzonderlijk oponthoud voordoet, omdat er bijvoorbeeld onverwacht beton moet gegoten worden, dan probeert onze agent ondertussen de hijstoebehoren of andere machines eerst onder de loep nemen.”

Metaalmoeheid

Wat als de kraan mankementen vertoont?

“Het voordeel van driemaandelijkse keuringen is dat veel kleine mankementen tijdig vastgesteld worden, zonder dat er acuut gevaar dreigt. Het gaat dan bijvoorbeeld om roestvorming, bouten waar speling op zit, stalen kabels die slijtage vertonen. In dat geval krijgt de eigenaar de tijd om actie te ondernemen. Pas na herhaalde vaststellingen dat er niet wordt ingegrepen, kan de agent een negatief verslag opmaken. Als er echter grove gebreken worden vastgesteld, zoals een scheur op plaatsen waar veel krachten op inwerken, dan wordt de kraan meteen afgekeurd. De agent heeft echter geen bevoegdheid om de machine buiten gebruik te stellen. Dat is en blijft de verantwoordelijkheid van de gebruiker.”

Is er een maximumleeftijd voor een kraan?

“Nee, die bestaat niet. Er zijn vandaag nog kranen die al 50 jaar in bedrijf zijn omdat ze al die tijd goed onderhouden zijn geweest. Vroeger werden kranen ontworpen om bepaalde lasten te kunnen dragen maar werden ze voor de zekerheid nog extra sterk gemaakt. Dat gebeurt vandaag niet meer. De kranen die nu in gebruik worden genomen, zullen nooit zolang meegaan. Het eeuwige leven is sowieso ook voor kranen niet weggelegd. Als er geen fatale breuken of dure herstellingen de fin-de-carrière inluiden, kan ook nog de metaalmoeheid toeslaan. De kans dat dit voorvalt is klein maar blijft moeilijk te voorspellen of te detecteren. De ervaring en het oog van de keurder spelen hier een belangrijke rol. Vergelijk het met een dokter die allerlei instrumenten kan gebruiken om een diagnose te stellen maar uiteindelijk ook nog voor een deel zijn buikgevoel zal laten spreken.”