Energieverbruik en waterkwaliteit worden belangrijker bij fonteinen

De pleinen en parken worden de afgelopen jaren steeds vaker gebouwd als multifunctionele ruimte. Ook fonteinen, ondiepe spiegelvijvers, waterpartijen en allerhande waterornamenten dragen in stijgende mate bij  tot de multi-inzetbaarheid van de openbare ruimte. “Een fontein heeft al lang meerdere functies dan een recreatief belevingselement”, zegt Sam Storme, zaakvoerder van Aquafontal uit Pittem, een bedrijf dat fonteinen en waterpartijen onderhoudt en bouwt. “Een fontein evolueert steeds meer naar een multifunctionele installatie. Door die slim in te zetten, kan je er ook andere problemen mee oplossen zoals overstromingen tegengaan. Het waterreservoir kan bijvoorbeeld gebruikt worden om het regenwater te bufferen en vertraagd af te voeren, te filteren en opnieuw in te zetten. Het is een win-win voor de beheerder en de bezoeker van het plein. Ik merk dat veel steden en gemeenten daar wel voor openstaan.” Aquafontal realiseerde op het Mediaplein in Antwerpen bijvoorbeeld een buffering en hergebruik van regenwater voor irrigatie en recreatie.

Efficiënte verkoeling

Verharde omgevingen zonder schaduw worden vaak heel heet. “Als het erg warm is, kan een fontein ingezet worden om de temperatuur van het microklimaat heel lokaal te drukken”, stelt Sam Storme. “Nevel en mist zorgen voor een efficiënte verkoeling. Ook indirect kan een fontein voor extra verkoeling zorgen. Het bufferen, tijdig opslaan van het water en het inzetten als irrigatie voor het groen, kan ook voor koelte zorgen. Een mooi project realiseerden we in Oostende waar we water in een ondergronds reservoir bufferden en in wadi’s kunnen laten infiltreren, bijvoorbeeld bij een hevige regenbui. Dat zorgt voor de nodige verkoeling.” Op de markt van Oudenaarde realiseerde Aquafontal bijvoorbeeld een verfrissend neveleffect zonder leidingwater.

Weersensoren

Naast de klimaatverandering spelen fonteinbouwers uiteraard ook in op het verantwoord omgaan met water en energie. Ondergronds is er de wens om zo duurzaam met water en energie om te gaan.  Om het energieverbruik te beperken is het belangrijk dat de installatie rekening houdt met de weersomstandigheden. “Met een lokaal weerstation kan je de temperatuur, neerslag en windrichting monitoren en de installatie daarop instellen en de werking ervan verfijnen”, zegt Storme. “Zo zorgt de sturing ervoor dat de fontein niet werkt als er te veel wind of regen is. Een pomp die niet draait als het niet hoeft, garandeert immers de beste energiebesparing. Het energieverbruik kan ook beperkt worden door de pomp efficiënt in te zetten en uit te rusten met frequentiesturing. Je kan de installatie ook aansluiten op zonnepanelen, zodat er rekening kan gehouden worden met de energie-overschotten. Ook de juiste waterbron kan voor een besparing zorgen. In Gavere werken we met natuurlijk bronwater dat na filtering ingezet wordt als recreatief water.”

Duurzaam maatwerk

Rots Maatwerk, een Nederlandse aannemer die al in Mechelen en Leuven projecten realiseerde, krijgt alsmaar meer vragen van overheden om het energieverbruik van fonteinen  te beperken. “Het is een belangrijk aandachtspunt in de nieuwe installatie om zo veel mogelijk stroom te besparen”, beaamt zaakvoerder Hugo Rots. “We richten alle aspecten van de installatie zo in dat er minder vermogen wordt gebruikt. Er zijn veel oorzaken waarom een project te veel energie verbruikt. Dat kan door een verkeerde pompkeuze zodat er te veel water in het systeem wordt rondgepompt. Je hebt niet altijd grote vermogens nodig om het wensbeeld te halen. De pompen uitrusten met een frequentieregelaar kan ook helpen. Als je een spiegeling wilt, dan hoef je daaronder geen waterbassin snel vol te laten lopen.” 

Blauwe Golven 

Rots Maatwerk realiseert ook energiebesparende maatregelen bij bestaande installaties. Het bedrijf nam de fontein voor het kunstwerk De Blauwe Golven in Arnhem, waar één miljoen blauwe en witte klinkers gebruikt zijn, onder handen. “De oude installatie gebruikte te veel stroom”, stelt Hugo Rots van Rots Maatwerk. “Wij zijn er in geslaagd om die te herbouwen met hetzelfde waterbeeld. Door op de juiste plekken de juiste componenten te plaatsen, hebben we een zo efficiënt mogelijke installatie gebouwd, goed voor zo’n 30 procent besparing op het energieverbruik. Dat doen we door de juiste pompen te kiezen. Er is best al veel gebeurd om pompen efficiënter te krijgen. Mits op de juiste manier toegepast – waterbehandeling, spuiters, - zijn we in staat geweest om hetzelfde spuitbeeld te creëren door minder water rond te pompen.”

Milieuvriendelijke ornamenten 

Heel wat fabrikanten van installaties schenken aandacht aan het energieverbruik. Bij Creastone uit Beltrum, dat al 30 jaar waterornamenten ontwerpt en bouwt zoals sfeerbollen en waterschalen is het energieverbruik een hot topic.  Er worden onder meer energiezuinige pompen ingezet in hun waterornamenten. “Die pompen worden alsmaar energiezuiniger waardoor het soms raadzaam kan zijn een oud exemplaar te vervangen”, zegt Bram Pape, ontwerper en eigenaar van Creastone. “Ook ons product wordt ecologischer. Zo werken we al jaren aan een betonsoort zonder cement. Niet dat Creastone die 8 procent wereldwijde CO2-uitstoot gaat verlagen, maar goed voorbeeld doet goed volgen. Sommige ornamenten worden gefabriceerd met een 3D-printer, zodat er niet alleen materiaal kan worden bespaard, maar ook tijd en geld in het maken van mallen die nadien vaak niet meer gebruikt worden. Ons nieuwste ontwerp is een SfeerBol SPA die de functionaliteit van een jacuzzi heeft, maar verandert in een eyecatcher met waterval wanneer je er niet in zit. Zo gebruik je enkel energie wanneer je het nodig hebt.”

Waterkwaliteit

De kwaliteit van het water is ook een belangrijke factor waar de fabrikanten graag de vinger aan de pols houden. Aquafontal maakt -afhankelijk van de situatie - gebruik van diverse zuiveringstechnieken, zoals UV, ozon, elektrolyse. “Bij recreatieve fonteinen – waar bijvoorbeeld kinderen in kunnen spelen – kiezen we voor zwembadkwaliteit”, vertelt Storme. “Het water wordt gedesinfecteerd om het risico op besmetting zo laag mogelijk te houden, mochten kinderen ervan drinken. Als de fontein andere functies heeft, kan de waterkwaliteit lager liggen.” Ook bij Rots Maatwerk is een goede waterkwaliteit een aandachtspunt.  “Als je geen leidingwater gebruikt, moet dat op een veilige manier”, zegt Hugo Rots. “We kijken altijd naar alle mogelijkheden. Zuivering is belangrijk voor de volksgezondheid. Als er geen zuivering is, komt er algengroei en biofilm en wordt de grond glad. Mensen kunnen er op uitglijden. Een goede zuivering zorgt voor minder onderhoud.” We zijn er al in geslaagd om water van een alternatieve bron te zuiveren voor het wordt toegepast in het systeem. 

Duurzaam waterelement in de Klimaatstraat Apeldoorn

Op het vlak van alternatieve waterbronnen realiseerde Rots Maatwerk een bijzonder project in de 400 meter lange Klimaatstraat in het hart van Apeldoorn. Deze straten hebben een transformatie ondergaan van verlaten en treurig naar levendig, duurzaam en groen. De Klimaatstraat bestaat uit verschillende water-verschijningsvormen zoals waterstromen, nevelpunten en fonteinen. Een opvallend element in de Klimaatstraat is de Marktstroom, een waterloop die overtollig grondwater uit de parkeergarage gebruikt en regenwater opvangt. “Om dit mogelijk te maken, is een ingenieus watertechnisch systeem gebouwd”, benadrukt Hugo Rots. “Het water afkomstig uit de kelders van het stadhuis werd decennialang weggepompt naar het riool. Het water is op dat moment niet geschikt als speelwater. Om dat te bereiken wordt het water door ons tweetraps zuiveringssysteem geschikt gemaakt en geschikt gehouden als speelwater.”

Interactieve fonteinen

Een mooie afwerking zorgt voor een sterke beleving. Fonteinbouwers merken op dat architectenbureaus de lat alvast hoog leggen. Verlichting speelt daarin een belangrijke rol. “Als je er verlichting opzet, zorgt dat voor mooie effecten”, zegt Storme. “We zien dat de verlichting van de fonteinen al eens gekoppeld wordt aan de verlichting van een podium, bij een evenement. Dat zorgt voor een mooi spuitbeeld.” Volgens Hugo Rots mogen de fonteinen gerust wat interactiever zijn. “Aan het conservatorium in Mechelen realiseerden we een interactieve fontein die op beweging reageert. De interactie is leuk en zorgt voor een extra dimensie. We zouden fonteinen ook kunnen sturen met geluidssensoren die kunnen inspelen op het storend geluid van verkeer. Op het moment dat decibels omhoog gaan, kan de fontein die hinder verminderen door harder te spuiten. Als er veel verkeer is, zou de fontein harder kunnen werken dan bij weinig geluid. We kunnen alsmaar meer koppelen. Dat is een extra laag op een project dat voor een extra dimensie zorgt.  Het is jammer dat sommige gemeentes wat weigerachtig zijn. Ze denken dat die systemen veel meer onderhoud vragen.” Aquafontal heeft ook heel wat projecten gerealiseerd. Het bedrijf realiseerde op het multifunctioneel plein van Kapellen dansende fonteinen. 

Waterpartijen vroeg betrekken

Fonteinbouwers vragen om al in een zo vroeg mogelijk stadium van het project betrokken te zijn, zodat er nog aanpassingen kunnen gebeuren. Een mooi voorbeeld waarbij Rots Raamwerk al van bij het ontwerp betrokken was, is het project van de reflecterende vijver van de Rechtbank Amsterdam. Daar schittert het voorplein met zijn serene spiegelvijver met Spaanse natuurtegels. De waterzuivering is onder de rechtbank gebouwd, in de technische ruimte van het gebouw. “We hebben in samenwerking met de bouwer van het gebouw, Heijmans, meegewerkt aan een BIM-model, waarbij doorvoeren, leidingwerk en afvoeren werden geïntegreerd tijdens de ontwerpfase om conflicten tussen onze technologie en de structuur van het gebouw te voorkomen”, aldus Hugo Rots. “We zijn verantwoordelijk voor het onderhoud van het project gedurende 30 jaar, waarbij we de waterkwaliteit monitoren, de waterzuivering en watertechnologie onderhouden en het maaiveld schoonhouden.” Aquafontal heeft een gelijkaardige projectaanpak. “Zo hebben we voor de herinrichting van het Place Charles II in Charleroi 3D-scans gemaakt van de oude bestaande techniekenkamer en alle nieuwe technieken gemodelleerd tussen de bestaande structuren en technieken waardoor botsingen van leidingen vermeden worden”, zegt Storme.