Energetische renovatie van hellende daken: inzicht in de milieu-impact

In dit artikel wordt de milieu-impact van verschillende dakrenovatieoplossingen vergeleken. Dit gebeurt aan de hand van een levenscyclusanalyse, of kortweg LCA, een techniek die toelaat om de milieu-impact van een gebouw over zijn volledige levenscyclus en voor verschillende milieuproblemen (bv. klimaatverandering, fijnstof …) te bepalen (zie Buildwise-artikel 2013/04.15). Deze analyse wordt uitgevoerd volgens de gangbare Belgische methode die ook toegepast wordt in de TOTEM-tool (www.totem-building.be).

Energiewinsten en materiaalimpact

In de grafiek op de volgende pagina wordt de milieu-impact weergegeven voor 1 m² dakoppervlak, dat op verschillende manieren geïsoleerd wordt tot een isolatiewaarde van minstens U = 0,24 W/m².K en nadien nog 60 jaar gebruikt zal worden. Hierin wordt de impact van de materialen van elk dakonderdeel vermeld, evenals de impact van het energieverbruik voor verwarming met een condenserende gasketel.

Uit de resultaten blijkt dat het isoleren van niet-geïsoleerde daken bijna altijd zal leiden tot milieuwinsten over de volledige levensduur. De milieuvoordelen van de verlaging van het energieverbruik voor verwarming, zijn dus groter dan de impact van het extra materiaalgebruik. Enkel bij het na-isoleren met schapenwol is dat niet altijd zo (zie lange versie van dit artikel voor meer toelichting).

Als er in het dak al een beperkte hoeveelheid isolatie aanwezig is, loont het vaak de moeite om het dak nog bijkomend te isoleren. In dat geval is de keuze van de materialen en renovatiestrategie echter des te belangrijker om de milieu-impact van de materialen te beperken.

Langs binnen of buiten isoleren

Langs binnen isoleren heeft over het algemeen een lagere milieu-impact dan langs buiten (zie afbeelding 1). Dit komt doordat men bij het langs buiten isoleren volgens het sarkingprincipe harde isolatieplaten gebruikt (bv. PUR, XPS, houtvezelplaten, kurk). Deze hebben typisch (maar niet altijd!) een hogere milieu-impact dan de meeste zachte isolatiematerialen (bv. minerale wol, houtwol, hennep­matten …). Er bestaan grote verschillen in de milieu-impact van verschillende isolatiematerialen, ook tussen de harde en zachte materialen onderling. In de lange versie van dit artikel wordt hier dieper op ingegaan.

Bovendien moet men bij een sarkingoplossing ook de dakbedekking (dakpannen en onderdak) wegnemen. Een klassieke dakbedekking met pannen heeft een hogere impact dan een typische binnenafwerking met een houten structuur en gipskartonplaten.

Het spreekt voor zich dat er ook gekeken moet worden naar de staat van de dakbedekking. Als deze aan vervanging toe is, zal dit ook voor een bijkomende impact zorgen. Zijn de pannen nog in goede staat, dan kan men ervoor kiezen om de bestaande dakpannen na het isoleren terug te plaatsen (zie TV 240).

Dit onderzoek toont bovendien aan dat, als men de bestaande dakstructuur vervangt en daarbij een isolatiemateriaal met een lage milieu-impact gebruikt, de totale milieu-impact van de dakrenovatie lager kan uitkomen dan de impact van sommige renovatieoplossingen (zie lang artikel). Het loont dus de moeite om vooraf de impact van verschillende oplossingen met elkaar te vergelijken. Zeker wanneer een vervanging van de dakstructuur of -bedekking zich ook vanuit technisch oogpunt opdringt.

Samenvatting van een artikel verschenen op de pp. 14-15 van het Buildwise Magazine september-oktober 2023 van de hand van N. Neelen, arch., onderzoekster, en L. Wastiels, dr. ir.-arch., hoofd van het laboratorium ‘Milieuprestatie’, Buildwise. Enkel de originele tekst geldt als referentie.