Juridische en fiscale oorzaken onduurzaam ruimtegebruik
Naast de bouw- en ruimteregelgeving liggen ook andere juridisch-financiële oorzaken aan de basis van onduurzaam ruimtegebruik. Een studie die werd uitgevoerd door VUB - Cosmopolis en Universiteit Antwerpen in opdracht van het Team Vlaams Bouwmeester en het departement Omgeving, brengt deze (beleids)mechanismen in kaart.
Met de doelstellingen om tegen 2040 het bijkomend ruimtebeslag tot nul te herleiden, in te zetten op ‘ruimtelijk rendement’ en ontwikkelingen rond knooppunten en voorzieningen te bundelen, stelt het Witboek Beleidsplan Ruimte Vlaanderen scherpe ambities. Ook het Team Vlaams Bouwmeester wijst in zijn meerjarenprogramma 2017-2020 op het cruciale belang ‘ruimte te maken voor mens en natuur’, wat in essentie ook datgene is wat het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV) beoogt.
Het departement Omgeving ontwikkelt instrumenten om deze visie op het terrein te realiseren. Dit zal echter niet volstaan, omdat impliciete of expliciete ruimtelijke principes en/of onbedoelde ruimtelijke effecten uit andere beleidsdomeinen heel dominant kunnen zijn in de sturing van ons ruimtegebruik.
Het Team Vlaams Bouwmeester liet samen met het departement Omgeving een studie uitvoeren, om (beleids)mechanismen te inventariseren die verdere verspreiding en verneveling van activiteiten in de hand werken, wat op zijn beurt leidt tot kwistig ruimtegebruik of bijkomend beslag op de open ruimte.
In de eerste fase werd op basis van een screening van beleidsdocumenten, onderzoeksrapporten en juridische literatuur een niet-exhaustieve longlist opgemaakt van bijna 100 financiële en juridische oorzaken van onze morsige omgang met ruimte.
Vervolgens werden deze onderwerpen thematisch gegroepeerd zodat ze verder konden worden uitgediept in focusgroepen met experts. Workshop 1 behandelde de thema’s ‘fiscaliteit en bestuur’, in workshop 2 werden de thema’s ‘economie, mobiliteit en open ruimte’ behandeld en workshop 3 ging over ‘wonen en zakelijke rechten’.
Ten slotte werd een inschatting gemaakt van de impact en haalbaarheid van een wijziging en werden op die manier prioritair aan te pakken mechanismen geïdentificeerd.