Plan van aanpak voor Antwerpse Loodswezensite

Het Bonapartedok en de gebiedsontwikkeling rond het Loodswezen is een van de zeven deelgebieden van de Scheldekaaien. Het gebied bevindt zich in het noorden van de stad, op het Eilandje. De kaaistrook ter hoogte van het Bonapartedok en het Loodswezen vormt een scharnierpunt tussen de centrale kaaizone en de dokken van het Eilandje. Het Bonapartedok, naast het imposante MAS, doorbreekt hier de continuïteit van de 100 m brede kaaistrook. Daardoor worden Loodswezen en omgeving losgesneden van de stad en vormen ze een unieke plek op de kaaien met een bijzondere band met de rivier.

Om de band tussen de stad en de Schelde te herstellen, worden de Scheldekaaien de komende jaren in een nieuw kleedje gestoken. Het masterplan Scheldekaaien, ook bekend als het Kaaienplan, pakt in totaal zeven deelgebieden aan. In afwachting van een definitieve herbestemming kregen enkele gebouwen op de site een tijdelijke invulling. De stad Antwerpen en AG VESPA bekijken samen hoe ze tot een kwalitatieve herontwikkeling van de site kunnen komen.

Kaaimuurstabilisatie

De Vlaamse Waterweg nv is in januari begonnen met de stabilisatie van de kaaimuur ter hoogte van het Loodswezen, vanaf de Bonapartesluis tot voorbij het Margueriedok. De werken duren vermoedelijk tot midden 2020. De tweede fase van de werkzaamheden, van het Margueriedok richting Noorderterras, volgt aansluitend en zou tot midden 2022 duren. Tijdens de werken wordt vrijwel het hele gebied als bouwwerfzone gebruikt. Voor de heraanleg van het openbaar domein zal archeologisch onderzoek gebeuren. Het archeologisch vooronderzoek wordt op een aantal geselecteerde plekken uitgevoerd parallel met de werken aan de kaaimuur.

Het Loodswezen en de Boeienloods zijn beschermde gebouwen. Ze zullen gerestaureerd worden en een nieuwe bestemming krijgen. AG VESPA heeft een marktverkenning gepubliceerd waarin het de inhoudelijke en financiële haalbaarheid zal aftoetsen en input zal verzamelen voor het verdere traject. In de marktverkenning komen enkele duidelijke ambities aan bod. Zo moeten de Boeienloods en minstens het gelijkvloers van het Loodswezen een publieke of publieksgerichte invulling zoals bijvoorbeeld horeca of cultuur krijgen. De invulling van de bovenliggende verdiepingen van het Loodswezen is vrij te bepalen, uitgezonderd wonen. Daarnaast is het belangrijk dat het Loodswezen en de Boeienloods een architecturaal en inhoudelijk mooi geheel vormen met de rest van de site. Tot slot sluiten de restauratie- en herbestemmingswerken qua timing best zoveel mogelijk aan op de kaaimuurstabilisatie rondom de site.

Met de marktverkenning informeert AG VESPA ook of een kleinschalig nieuwbouwvolume noodzakelijk is om de gevraagde ambities op de site te realiseren. Dat kan een nieuw paviljoen zijn in aansluiting op de (functie in de) beschermde gebouwen, een wederopbouw van een volume in het verlengde van de Boeienloods (op de plaats waar zich nu de bebouwing uit de twintigste eeuw bevindt) of een lichte constructie, shelter of paviljoen in het verlengde van het Margueriedok. De constructie moet in harmonie zijn met het aanwezige erfgoed, de zichtassen op de beschermde gebouwen behouden en passen binnen een totaalvisie voor de site. De kwaliteit van het geheel en de ensemblewaarde staat voorop. Een massief (hoog)bouwvolume is niet mogelijk.

Afbraak

Binnen het masterplan Scheldekaaien is de afbraak van de twintigste-eeuwse bebouwing het uitgangspunt bij de verdere ontwikkeling van de site. De afbraak van die gebouwen (onder andere magazijnen en bebouwing in het verlengde van de Boeienloods) biedt de mogelijkheid om de vrijgekomen ruimte mee te integreren in het openbaar domein. Onder een deel van die gebouwen kan ook een ondergrondse parking gerealiseerd worden. Die is wenselijk om de bovengrondse parkeerplaatsen van vandaag te compenseren. De locatie van de parking en het mogelijk aantal parkeerplaatsen moet bestudeerd worden in een vooronderzoek, waarbij men zoveel als mogelijk rekening houdt met de randvoorwaarden. De realisatie van de parking kan ten vroegste starten na de kaaimuurstabilisatie en de afbraak van (een deel van) de bebouwing op de site. Voor de bouw en exploitatie van de ondergrondse parking zal vermoedelijk een externe partner gezocht worden.

Na de kaaimuurstabilisatie en de aanleg van de ondergrondse parking, vindt de bouw van de verhoogde waterkering en de heraanleg van het openbaar domein plaats. Daar is ook het monument-memoriaal voor de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog een onderdeel van. De Vlaamse Waterweg nv is verantwoordelijk voor de realisatie van de verhoogde waterkering. Om het Loodswezen en de Boeienloods te beschermen tegen overstroming zal de waterkering geïntegreerd worden in het landschap tussen het Loodswezen en de Schelde. Het ontwerp ervan zal mee opgenomen worden in het ontwerptraject van het openbaar domein.

De stad Antwerpen en AG VESPA staan in voor de heraanleg van de site. AG VESPA zal voor het openbaar domein een ontwerpopdracht uitschrijven, waarbij het masterplan Scheldekaaien het kader vormt. Mogelijke onderdelen van het openbaar domein zijn een doorlopende wandeling langs de ‘blauwe steen’, een verhoogd gezamenlijk toegangsplein tussen het Loodswezen en de Boeienloods, een intieme getijdentuin aan het Margueriedok en een opstapplaats voor watertransport aan de Bonapartesluis.