Ruimtelijk uitvoeringsplan Rubenssite Antwerpen goedgekeurd
De stad Antwerpen plant de bouw van nieuwe onthaal- en bezoekersvoorzieningen aan het Rubenshuis, waarbij het verhaal van Rubens rond de historische tuin georganiseerd wordt. Om dat mogelijk te maken, werd een ruimtelijk uitvoeringsplan gemaakt: het rup Rubens. De definitieve vaststelling voor dit ruimtelijk uitvoeringsplan werd zopas goedgekeurd door de gemeenteraad.
“De stad Antwerpen wil het Rubenshuis de 21ste eeuw binnenloodsen. De site is bovendien een belangrijke blikvanger in het stedelijk weefsel van onze stad en met het rup willen we de toekomst ervan verder verankeren. Met de definitieve vaststelling van het rup creëren we de mogelijkheid om een volwaardig onthaal te realiseren”, zeggen schepen van Stadsontwikkeling en Ruimtelijke Ordening Annick De Ridder en schepen van Cultuur Nabilla Ait Daoud.
Het nieuwe belevingscentrum, het 'Rubens Experience Centre', moet een volwaardig onthaal bieden, met onder andere een vestiaire, een ticketbalie, toiletten en een museumshop. Dit moet samen met een nieuwe route doorheen de site zorgen voor een betere circulatie, een hoger comfort en dus een betere beleving. Vanuit dit nieuwe onthaal wordt het museumbezoek georganiseerd rondom de Rubenstuin, die een goed overzicht biedt van de ganse site en bezoekers de vrije keuze laat hoe ze hun bezoek willen invullen.
Nieuwbouw
Na een ontwerpwedstrijd in 2016, via een open oproep van de Vlaamse Bouwmeester, werden Robbrecht en Daem architecten geselecteerd om een plan op te maken voor de uitbreiding en herschikking van de site. Uit dit onderzoek bleek dat de werking van de Rubenssite zich best organiseert rond de historische Rubenstuin. Vanuit dit idee was de bouw van een nieuw onthaal op de onbebouwde ruimte ter hoogte van Hopland 13 een noodzakelijke keuze.
Met de realisatie van deze nieuwbouw ontstaat er in de toekomst een logische route doorheen de site. Het stukje groen dat met een bestemmingswijziging door het rup verdwijnt voor de bouw van het nieuwe onthaal, wordt gecompenseerd op de nabijgelegen Kolvenierssite.
Het Rubenshuis ontvangt jaarlijks tussen de 150.000 en 160.000 bezoekers en dit aantal blijft stijgen. Deze grote aantrekkingskracht heeft ook een keerzijde. Het toegenomen bezoekersaantal zorgt voor circulatieproblemen in het museum, waardoor bezoekers erg dicht opeengepakt door smalle doorgangen worden geleid. Ook de gebouwen zelf lijden onder de drukte.
Bovendien ontbreken momenteel tal van onthaalvoorzieningen, zoals toiletten, en beschikt de site niet over ruimte om een moderne publiekswerking te organiseren, wat onontbeerlijk is voor een museum met werelduitstraling. Daarvoor werd al in 1999 een ontvangstpaviljoen op de Wapper voorzien.
Dit werd echter als tijdelijk paviljoen gebouwd en vergund en voldoet niet meer aan alle hedendaagse noden. Daarom werkte de stad Antwerpen een plan uit voor een volwaardige uitbreiding die een betere beleving van de site en bescherming van het erfgoed moeten mogelijk maken.
Rubens als architect
In 1610 koopt Rubens een huis met grond aan de Wapper in Antwerpen. Hij schetst zelf de plannen voor een uitbreiding die aan alle wensen voldoet van de artiest, zakenman, familieman en kunstverzamelaar die hij is. Het oorspronkelijke woonhuis in traditionele bak- en kalkzandsteenstijl breidt hij uit met een halfrond overkoepeld beeldenmuseum en een schildersatelier in de stijl van een Italiaanse palazzo.
Een indrukwekkende portiek verbindt het bestaande woonhuis met het nieuwe atelier en biedt een mooie doorkijk naar de tuin met gloednieuw tuinpaviljoen. Vermoedelijk bleef de woning van Rubens onaangeroerd tot het midden van achttiende eeuw. Daarna werd het pand grondig verbouwd.
De stad Antwerpen kon het pand in 1937 kopen en liet het vervolgens restaureren en reconstrueren. In 1946 opende het Rubenshuis als museum. Van Rubens’ ontwerp zijn twee originele onderdelen bewaard gebleven: de portiek, die de imposante doorgang naar de tuin vormt, en het tuinpaviljoen, de eyecatcher achter in de tuin. Ze vormen zeldzame sporen van de meester als architect.
Tussen september 2017 tot maart 2019 vonden de restauratiewerken aan deze tuinportiek en het tuinpaviljoen plaats. Dankzij een combinatie van conserverende en beschermende maatregelen schitteren de portiek en het tuinpaviljoen opnieuw en komen de gebeeldhouwde details na een minutieuze behandeling tot hun recht.
Een glazen vlinderluifel beschermt de portiek en voorkomt steenerosie en vervuiling. De bezoekers betreden de woning van Rubens opnieuw zoals hij die bedacht heeft: met een spectaculair zicht op de portiek en het tuinpaviljoen.
Wie werkte mee?
• Restauratie
De restauratie van de portiek en het tuinpaviljoen werden gerealiseerd door de stad Antwerpen en de Vlaamse overheid (Agentschap Onroerend Erfgoed), samen met het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, Monument Vandekerckhove, de thv Cools-De Vlieger- Lapis Arte, Eveka bvba, Ney+P, Studiebureau L. De Clercq en Maat_Werk architecten.
• Onthaal- en belevingscentrum
Het masterplan voor de ontwikkeling van de ganse Rubenssite werd uitgewerkt door architectenbureau Robbrecht en Daem, in nauw overleg met stad Antwerpen en de de Vlaamse Bouwmeester, en zal uitgevoerd worden met steun van Toerisme Vlaanderen. Het rup Rubens werd opgemaakt door de stad Antwerpen die het ook zal uitvoeren.
Foto's: Stad Antwerpen
