Vlaamse overheid lanceert de MVOO-criteriatool

Beleidsuitvoering via aanbestedingen

Binnen de EU worden openbare aanbesteders al geruime tijd beschouwd als instrumenteel in het bereiken van de EU energie- en milieudoelstellingen (2).  De insteek is het aanwenden van de koopkracht van de openbare sector om het gedrag van zowel industrie als consument in de beoogde richting te sturen. Aanbesteders worden daarom al enige tijd aangespoord om duurzaamheidscriteria op te nemen in hun aanbestedingsdocumenten en gunningsprocessen. Deze trend werd in wisselende mate opgenomen in de verschillende Lidstaten. Echter probeert de Vlaamse overheid hierin het voortouw te nemen, wat resulteerde in een nieuw initiatief.

De MVOO-criteriatool

Recent – d.i. in mei 2024 – lanceerde de Vlaamse overheid namelijk een nieuw online instrument voor het faciliteren van maatschappelijk verantwoorde overheidsopdrachten: de MVOO-criteriatool. Daarin worden ruim 350 criteria voorgesteld die kunnen worden overgenomen in lastenboeken. Deze worden expliciet aangebracht “als inspiratie” bij door aanbesteders zelf te maken analyses van de eigen noden en mogelijkheden.

De tool zelf is opgedeeld in 3 “clusters”: 

• automatisering & telecommunicatie; 
• kantoorfaciliteiten & diensten; en
• kantoorgebouwen. 

Elke cluster heeft meerdere “productgroepen”  en elke productgroep bevat enkele tot tientallen criteria. Een criterium kan bestaan uit drie “ambitieniveaus”: basis, significant en ambitieus (visueel aangeduid met 1, 2 of 3 groene blaadjes). 

Kijken we bijvoorbeeld naar de cluster “kantoorfaciliteiten en diensten”, productgroep “catering”, dan vinden we 27 criteria waaronder:

• “Aanbieden gratis kraantjeswater voor de gasten” (technische specificatie met ambitieniveau basis);
• “Due diligence m.b.t. naleving van de IAO-basisnormen en mensenrechten – Catering” (uitvoeringsvoorwaarde met ambitieniveau significant);
• “Hogere waardering indien meer producten voldoen aan duurzaamheidseisen” (gunningscriterium met ambitieniveau significant);
• “Palmolie en soja voldoen aan milieu-, sociale- en ontbossingsvrije eisen, ook voor diervoederproducten” (technische specificatie met niveau ambitieus);
• …

De cluster “kantoorgebouwen” is voorlopig beperkt uitgewerkt. Zo bevat de productgroep “sloop” enkel een suggestie voor aanbesteders inzake het selectief slopen en ontmantelen van gebouwen met verwijzing naar een later dit jaar door OVAM te publiceren “standaardbestek sloopwerken”. Ook de productgroep “nieuwbouw en renovatie” bevat voorlopig geen concrete criteria doch biedt aanbesteders als suggestie om al vanaf de ontwerpfase duurzaamheidsoverwegingen mee te nemen bij nieuwbouw of grondige renovatie van kantoorgebouwen. Daarbij wordt verwezen naar reeds langer bestaande tools zoals “GRO”  (3), TOTEM (4) en naar de website vlaanderen-circulair (5). De verwachting is echter dat deze tool met criteria in de toekomst nog zal worden uitgebreid.

Toekomstige evoluties

Hoewel vandaag een en ander “ter inspiratie” wordt aangeboden, is dit in de nabije toekomst misschien anders. De geesten op EU-vlak evolueren nadrukkelijk naar het opleggen van specifieke duurzaamheidsvereisten (niet alleen op vlak van energie of milieu, maar ook op sociaal vlak). Dit blijkt uit de veelvuldige regelgeving die in 2023 en 2024 verschijnt in uitvoering van de EU green deal zoals o.a. Richtlijn 2024/1275 inzake de energieprestatie van gebouwen.

Een en ander past ook binnen de recente golf van nieuwe regels op het vlak van overheidsaankopen. Zo kunnen we verwijzen naar de in 2023 en 2024 goedgekeurde of aangekondigde wijzigingen aan de overheidsopdrachtenregelgeving. Het betreft onder meer:

• De Wet van 22 december 2023 (6):
  - Betaling van een voorschot door aanbesteders wordt in welbepaalde gevallen;
  - Het desgevallend toekennen van een biedvergoeding;
• Wijzigingen aan het Sociaal strafwetboek (wetsontwerp d.d. 8 mei 2024):
  - strafsancties bij niet toegestane vormen van onderaanneming bij overheidsopdrachten;
  - de uitsluiting van het recht om zich in te schrijven kan opgelegd als straf;
• Aanpassingen aan het KB Uitvoering (voor advies bij Raad van State): een opdrachtnemer zou binnenkort niet meer dan 30 dagen dienen wachten op betaling.

Wij houden u in elk geval stipt op de hoogte als er in de toekomst nog wijzigingen gebeuren aan de reglementering overheidsopdrachten of aan de MVOO criteriatool.

Ewoud Hacke

1. Over MVOO - MVOO-criteriatool (mvoocriteria.be)
2. Zie bv. “Europa 2020 – Een strategie voor slimme, duurzame en inclusieve groei” (COM) d.d. 3 maart 2010, 8.
3. “GRO is een instrument om de duurzaamheid van bouwprojecten te meten en te vergroten.”, Voorbeelden – GRO tool (gro-tool.be) .
4. “Tool to Optimise the Total Environmental impact of Materials”, TOTEM (totem-building.be) .
5. Circulaire bouw - Productgroepen circulair aankopen (vlaanderen-circulair.be) .
6. “Wet tot wijziging van de regelgeving inzake overheidsopdrachten teneinde de toegang van KMO’s tot die opdrachten te bevorderen”, BS 8 januari 2024, 3107.