Dimensionale toleranties van grootformaattegels uit natuursteen
De dimensionale toleranties voor tegels, die vermeld staan in de TV 213 (1999) met betrekking tot binnenvloeren uit natuursteen, waren gebaseerd op de ontwerpnormen prEN 12057 en 12058 die destijds in voorbereiding waren. Intussen zijn deze normen uiteraard gepubliceerd en zelfs al herzien. Dit artikel geeft een update van de waarden uit de TV en gaat dieper in op de plaatsingsproblemen van grootformaattegels.
De norm NBN EN 12057 betreft modulaire tegels van hoogstens 12 mm dik. Deze worden slechts zelden gebruikt als vloerbekleding. Daarom spitsen we ons in dit artikel toe op dikkere tegels, die beschreven worden in de norm NBN EN 12058. Tabel A geeft een overzicht van de toleranties voor dit tegeltype, die echter niet van toepassing zijn op natuurlijk gekliefde elementen. Om aan deze toleranties te kunnen beantwoorden, moet er voldaan worden aan een reeks aanbevelingen, die we in dit artikel samenvatten.
Tabel A Toleranties voor tegels van meer dan 12 mm dik (volgens de norm NBN EN 12058).
TOLERANTIES OP DE DIKTE
De toleranties op de dikte van de tegels zijn vrij groot omdat ze rekening houden met onvolmaaktheden door het verzagen van de tegels. Bij verlijming in een dunne laag op een verharde dekvloer kunnen ze soms problematisch zijn.
TOLERANTIES OP DE VLAKHEID
Bij grootformaattegels kunnen de toleranties op de vlakheid aanzienlijk zijn: 1 mm bij een lengte van 50 cm, 2 mm bij 100 cm en 3 mm bij 150 cm of meer.
De vlakheid van de tegels heeft een rechtstreekse invloed op de niveauverschillen tussen aangrenzende tegels, zeker wanneer ze met verspringende voegen geplaatst worden. De TV 213 stelt dat het niveauverschil tussen twee naast elkaar liggende tegels:
- niet meer dan 1 mm mag bedragen voor de elementen met een maximaal formaat van 50 x 50 cm
- voor grotere elementen vooraf vastgelegd moet worden tussen de partijen.
We raden daarom aan om te opteren voor de geldende aanpak voor keramische tegels. Die bestaat erin om de vlakheidstoleranties van de tegels en de ondergrond te definiëren in functie van de gewenste toleranties op de afgewerkte vloer. Zo moet de ondergrond voor een maximaal niveauverschil van 1 mm tussen aangrenzende tegels tot vlakheidsklasse 1 behoren (dat wil zeggen maximum 3 mm/2 m) en mogen de vlakheidstoleranties van de tegels niet groter zijn dan 0,6 of 0,4 mm, al naargelang de voegen doorlopen (dambordmotief) of elkaar kruisen (verspringende voegen). Als er niet aan deze toleranties voldaan wordt, dan zal men niet het resultaat verkrijgen dat men van een vloerbedekking uit natuursteen mag verwachten, vooral wanneer ze uit grote tegels bestaat.
De marmerbewerker en de ontwerper en/of opdrachtgever moeten beseffen dat het moeilijk of zelfs onmogelijk zal zijn om aan de eisen voor de afgewerkte vloer te beantwoorden als de toleranties op de vlakheid van de te plaatsen tegels hoger zijn dan de aanbevolen waarden uit tabel B. Ook als de dekvloer door een andere partij uitgevoerd werd, moet men erop toezien dat de geschikte vlakheidsklasse toegepast werd (zie tabel C).
Tabel B Vlakheidstoleranties van een gelijmde vloerbetegeling en toelaatbare niveauverschillen tussen aangrenzende tegels.
Tabel C Vlakheidstoleranties van de dekvloer in functie van de lengte van de lat.
TOLERANTIES OP DE AFMETINGEN
De toleranties op de afmetingen van de tegels kunnen problematisch zijn als men dunne voegen wenst uit te voeren, vooral bij tegels waarvan de afmetingen gelijk zijn aan of groter zijn dan 600 x 600 mm en/of die meer dan 50 mm dik zijn. De uitvoering van een vloer van het marmertype valt niet onder de norm, omdat de tegels op maat verzaagd worden met strengere toleranties.
Tabel D, overgenomen uit de TV 213, geeft een overzicht van de toleranties op de afgewerkte vloer. We stellen vast dat de globale tolerantie aanzienlijk kan zijn wanneer de dimensionale toleranties van de tegels zelf ook groot zijn. Voor een standaardtegel van 600 x 600 x 20 mm die geplaatst wordt met een voeg met een nominale breedte van 3 mm, bedragen de toelaatbare afwijkingen bijvoorbeeld ± 2 mm, wat betekent dat de voegbreedte kan variëren tussen 1 en 5 mm. Daarom gaat men ervan uit dat de nominale breedte van een voeg nooit kleiner mag zijn dan het dubbel van de dimensionale tolerantie van de tegels. Voor grootformaattegels is het aangeraden om te werken met brede voegen en/of om vóór de opmaak van de offerte en in samenspraak met de betrokken partijen striktere dimensionale toleranties vast te leggen dan deze die opgenomen zijn in de norm NBN EN 12058.
Tabel D Toleranties op de voegbreedte.
Bron: het artikel ‘Dimensionale toleranties van grootformaattegels uit natuursteen’ van dr. wet. geol. Dominique Nicaise, laboratoriumhoofd ‘Mineralogie en microstructuur’, en arch. Luc Firket, adjunct-afdelingshoofd ‘Technisch advies en consultancy’, in het Buildwise Magazine van november-december 2022. Enkel het originele artikel, te vinden op www.buildwise.be, geldt als referentie.