Kansen en risico’s voor de bouwsector

Nieuwe technologieën volgen elkaar sneller op dan ooit, terwijl onze maatschappij voor ongekend grote uitdagingen staat. Voor een innovatiecentrum als Buildwise zijn dit spannende tijden, waarin het de horizon permanent afspeurt naar nieuwe ontwikkelingen die op ons afkomen. In dit kader heeft Buildwise in 2019 een Visiecomité opgericht om de strategische langetermijnvisie van het Centrum uit te stippelen. Onder begeleiding van en in nauwe samenwerking met KPMG heeft dit comité een diepgaande trendanalyse uitgevoerd en daaruit een reeks implicaties gedistilleerd. Tom Willemen, voorzitter van het Visiecomité, en Olivier Vandooren, CEO van Buildwise, zien in deze studie een bron van inspiratie voor de werking van de 15 Technische Comités van het Centrum.

Volgens de algemene conclusie van het eindrapport ‘Trend- en impactanalyse van de (Belgische) bouwsector’ zijn er drie grote toekomstige uitdagingen voor de bouw- en installatiebedrijven:

digitalisatie
duurzaamheid
en investeren in medewerkers en hun competenties.

Wat digitalisering betreft, kan het belang van de technologie in de toekomstige activiteiten niet onderschat worden. Robotisering, artificiële intelligentie, BIM, het Internet der dingen, data-analyses, augmented en virtual reality en 3D-printing zijn concepten die een grote invloed gaan hebben op de samenleving en waarin de bouwsector stapsgewijs zal moeten meegaan.

De wens naar duurzaam bouwen met de kleinst mogelijke impact op mens en milieu is de grootste trigger voor verandering. De bouwsector kan een grote bijdrage leveren tot het verkleinen van onze totale ecologische voetafdruk en moet bijgevolg een leidende rol opnemen in de transitie naar een CO2-vrije samenleving.

Omdat het bouwberoep permanent in evolutie is, moet de bouw- en installatiesector ten slotte ook blijvend investeren in de vereiste competenties van zijn medewerkers, alsook in hun flexibiliteit en multidisciplinariteit.

Het gebruik van BIM (Building Information Model/Modelling/Management) kan de digitalisering en samenwerking doorheen het bouwproces versnellen. Hoewel BIM langzaam maar zeker ingeburgerd raakt in de bouwsector, moeten er wel nog enkele uitdagingen overwonnen worden om volledig te kunnen overschakelen naar digitaal bouwen. Zo ontbreekt het vaak nog aan integratie tussen de partijen, wordt het ontwerp nog regelmatig gewijzigd tijdens de uitvoeringsfase en zijn nog niet alle partijen voldoende vertrouwd met BIM.

Samenwerken

De klimaatbewustwording en de focus op duurzaamheid van de voorbije jaren bieden op twee manieren kansen voor de Belgische bouwsector:

duurzaam bouwen heeft in de aanvangsfase een hogere kostprijs, maar dient zich op termijn te vertalen in een lagere energiefactuur en in een hogere verkoopwaarde
de verwachte toename van de vraag naar renovaties zal zorgen voor een toenemende vraag naar specifieke competenties rond het renoveren en energiezuiniger maken van gebouwen.

Om de klimaatbewustwording te versterken, zouden de bedrijven nog meer kunnen focussen op circulaire initiatieven en het verder beperken van de afvalstromen. Ook zouden ze zelf diensten kunnen gaan aanbieden waarbij de aannemer eigenaar blijft van een installatie of gebouw, zodat de klant dit niet als een product, maar als een dienst afneemt.

Men kan ook de vinger leggen op een aantal verschuivingen in de waardeketen, waarbij niet alleen de bouw- en installatiebedrijven hun diensten verbreden of nieuwe diensten aanbieden, maar ook bedrijven van buiten de sector hun intrede doen in activiteiten die traditioneel alleen door aannemers uitgevoerd werden. Hierdoor krijgen de aannemers de kans om te evolueren naar een meer adviserende en begeleidende rol voor hun klanten, of naar coördinerende en communicatieve rollen zoals projectontwikkeling en -management.

Bouw- en installatiebedrijven dienen ook co-creaties aan te gaan binnen de waardeketen (aannemers en onderaannemers onderling) en er overheen (architecten, leveranciers, fabrikanten …). Dit leidt vaak tot innovatieve oplossingen voor uitdagingen waarmee de bouwsector in zijn geheel geconfronteerd wordt, zoals capaciteitsproblemen, logistieke problemen en voorraadproblemen. Deze manier van werken kan het vertrouwen in en de efficiëntie op de werven verbeteren, met snellere opleveringen tot gevolg. Zo kunnen bouw- en installatiebedrijven zich verbinden in structurele ecosystemen om elkaar onderling te versterken en samen de markt op te gaan.

Langetermijndenken

Binnen de bouwsector ligt de focus over het algemeen op de korte termijn, waarbij zelfreflectie over het huidige businessmodel of investeringen in digitalistie en industrialisatie zelden gebeuren. Het is echter belangrijk om ook het langetermijndenken te stimuleren om flexibel te kunnen omgaan met onverwachte gebeurtenissen, zoals een daling van de huidige vraag. Om op lange termijn te blijven renderen, zijn er bijvoorbeeld investeringen noodzakelijk in:

Het uitdenken en implementeren van nieuwe businessmodellen met uitgebreide mogelijkheden

doorgedreven digitalisering en bouwindustrialisatie, wat kan leiden tot efficiëntiewinsten en minder manuele handelingen. Dit neemt niet weg dat de bouwsector altijd deels afhankelijk zal blijven van handenarbeid en vakmanschap. Digitalisatie kan niet voor alles een oplossing bieden

nieuwe vormen van voorraadstrategieën als gevolg van wijzigende materiaalprijzen, energieverbruik en levertermijnen. Vroeger was de bouw de sector bij uitstek voor just-in-time-leveringen. Tegenwoordig heerst er bij veel (kleine) ondernemingen echter een gevoel van machteloosheid omdat men de logistieke keten niet langer in de hand heeft. Bijgevolg evolueert de sector naar een structureel voorraadbeheer, waarbij men afstapt van het just-in-time-principe.

De langetermijngedachte is ook nog in een aantal andere opzichten van belang. Zo is er bijvoorbeeld een algemene evolutie naar een efficiëntere omgang met de beschikbare ruimte (bv. delen van ruimtes) en dienen de beschikbare ruimtes en technische installaties flexibeler ingericht te worden, om te evolueren naar bouwwerken die dynamisch zijn doorheen de levenscyclus van de mens. Ten slotte wordt een innovatieve invulling van (bestaande) gebouwen belangrijker om wonen betaalbaar te houden en de duurzaamheidsdoelstellingen te behalen.